Fréttablaðið - 07.07.2021, Blaðsíða 18

n Skotsilfur Fyrsta lystisnekkjan í ár mætt til Lundúna
Lystisnekkjan Triple Seven, sem er í eigu rússneska auðkýfingsins Alexander Abramov, sigldi niður ána Thames í Lundúnum í byrjun vikunnar. Þetta er í fyrsta
skipti sem lúxussnekkja heimsækir borgina í ár, en miklar samkomutakmarkanir hafa verið í Bretlandi vegna Covid-19. Báturinn var boðinn til sölu í fyrra á 38
milljónir evra, jafnvirði 5,6 milljarða króna. Roman Abramovich, eigandi breska knattspyrnuliðsins Chelsea, er viðskiptafélagi Abramovs. FRÉTTABLAÐIÐ/EPA
Skörp hækkun hefur mælst á fast-
eignaverði að undanförnu. Ein
augljós skýring þess er vaxtalækk-
anir Seðlabankans sem var ætlað að
auðvelda heimilum og fyrirtækjum
fjármögnun til neyslu og fjárfest-
ingar í einum dýpsta samdrætti
sögunnar. Þá hafa umtalsverðar
launahækkanir raungerst á sama
tíma sem hefur aukið á eftirspurn-
arþrýstinginn. Íbúðum í byggingu
hefur hins vegar farið fækkandi. Allt
hefur þetta leitt til þess að árstaktur
verðhækkana á höfuðborgarsvæð-
inu mælist nú um 10% að raunvirði.
Hlutfall fyrstu kaupenda
aldrei reynst hærra
Þó að fasteignaverð hafi hækkað að
undanförnu er ekki þar með sagt að
heimilum reynist almennt erfiðara
að kaupa húsnæði en áður, enda
hefur hlutfall fyrstu kaupenda á
markaði aldrei verið hærra. Vísitala
húsnæðiskostnaðar, sem tekur tillit
til markaðsverðs íbúðarhúsnæðis,
launa og vaxtastigs, gefur raunar til
kynna að nokkuð auðveldara sé að
festa kaup á fasteign nú en í hækk-
unarfasanum sem átti sér stað fyrir
3-5 árum. Þá mældist árstaktur
raunverðshækkana á bilinu 10-25%
þó vaxtastig hafi verið töluvert
hærra. Fasteignaverð hækkaði veru-
lega umfram laun og ljóst mátti vera
að mikill skortur hafði myndast á
markaðinum eftir margra ára tíma-
bil frosts í íbúðafjárfestingu. Síðan
þá hefur framboð íbúða aukist
umtalsvert en nú hafa myndast vís-
bendingar um framboðsskort á ný.
Eignir staldra stutt við á söluskrá.
Samdráttur mælist í fjölda íbúða í
byggingu samkvæmt nýjustu taln-
ingu Samtaka iðnaðarins og ekki
hafa verið færri íbúðir í byggingu á
höfuðborgarsvæðinu í fjögur ár.
Aðgerðir yfirvalda beinast
að eftirspurnarhlið
Þó að aðstæður til fasteignakaupa
hafi um margt verið góðar að
undanförnu, eins og mikil velta
ber vitni um, er tilefni til að staldra
við. Vaxtastig er sögulega lágt og sú
hætta er fyrir hendi að nýtt vaxta-
hækkunarferli, sem þegar gæti verið
hafið, þyngi greiðslubyrði skuld-
settra fasteignaeigenda og skapi
þeim vandræði þegar fram í sækir.
Einnig er hætta á því að einhverjir
fari að veðja á áframhaldandi íbúða-
verðshækkanir og freistist til að
skuldsetja sig um of, sem ýtir undir
bólumyndun. Það er ekki síst þess
vegna sem Seðlabankinn ákvað nú
á dögunum að lækka hámark veð-
setningarhlutfalls fasteignalána til
neytenda úr 85% í 80%, að undan-
skildum fyrstu kaupendum sem
munu áfram geta fengið lán fyrir allt
að 90% af markaðsverði fasteignar.
Aðgerðir yfirvalda til að hafa
áhrif á fasteignamarkað beinast
yfirleitt að eftirspurnarhliðinni
enda er það f ljótvirkari leið til að
hafa áhrif á markaðinn heldur en
aðgerðir sem beinast að framboðs-
hlið. Ekki má hins vegar vanmeta
þau áhrif sem stjórnvöld, ríki og
sveitarfélög, geta haft á framboðs-
hliðina.
Byggingarkostnaður
óþarflega hár
Byggingarkostnaður íbúðarhús-
næðis er einn sá mesti í Evrópu og
nær helmingi meiri en að meðal-
tali í Evrópusambandslöndum.
Margvíslegar skýringar liggja þar
að baki. Samkvæmt nýlegri úttekt
OECD voru gerðar 316 tillögur til
úrbóta á lagaumgjörð fyrir íslenska
byggingariðnaðinn. Má þar nefna
tillögur til: einföldunar á leyfis-
veitingum, skilvirkara ferlis við
breytingar á skipulagsákvörð-
unum sveitarfélaga, breytinga á
byggingarreglugerð sem eykur
svigrúm hönnuða til að leita skap-
andi lausna og breytinga á lögum
um löggiltar starfsgreinar. Ísland
er í 72. sæti af 185 þegar kemur að
skilvirkni við öflun byggingaleyfa
samkvæmt Alþjóðabankanum. Af
þessum niðurstöðum má vera ljóst
að fjölmargar hindranir eru í vegi
framkvæmdaaðila í byggingariðn-
aði sem tefja framkvæmdaferlið og
auka byggingarkostnað. Hér geta
yfirvöld gert betur.
Fleiri þætti má nefna. Stefna
sveitarfélaga varðandi framboð og
úthlutanir lóða þarf að liggja ljós
fyrir. Aukin rafræn þjónusta þegar
kemur að hvers kyns gagnaskilum
til skipulagsyfirvalda er augljós og
tímabær umbót sem gæti hraðað
framkvæmdaferlinu verulega og
minnkað kostnað. Að auki má nefna
að skortur hefur verið á rauntíma-
gögnum um byggingu íbúðarhús-
næðis svo hægt sé að meta betur
húsnæðisþörf hverju sinni og
bregðast tímanlega við markaðsað-
stæðum. Því ber að fagna fyrirætl-
unum stjórnvalda um nýja mann-
virkjaskrá sem ætlað er að veita
áreiðanlegar rauntímaupplýsingar
um mannvirkjagerð og stöðu á hús-
næðismarkaði.
Skilvirkt framkvæmdaferli
varðar almannahagsmuni
Það er áhyggjuefni að íbúðafjár-
festing sé að dragast saman á ný
á meðan íbúðaverð hækkar ört.
Vaxtalækkanir Seðlabankans voru
rökrétt og eðlilegt skref í efna-
hagssamdrætti þótt þær hafi haft
fyrirsjáanleg áhrif til hækkunar
eignaverðs. Til að gera umbætur
sem lækka byggingarkostnað þurfa
yfirvöld hins vegar að bregðast við
þeim ábendingum sem ítrekað hafa
komið fram á undanförnum árum,
nú síðast frá OECD.
Sú umgjörð sem yfirvöld hafa
mótað fyrir byggingariðnaðinn er
óskilvirk, tímafrek og kostnaðar-
söm. Allar hindranir sem hamla því
að framkvæmdaaðilar geti brugðist
tímanlega og haganlega við mark-
aðsaðstæðum magna sveiflur, ýta
undir óstöðugleika og auka þannig
íbúðakostnað sem getur svo valdið
ólgu á vinnumarkaði. Fasteignaverð
hér á landi er hærra en það þyrfti
að vera. Úr því má bæta ef viljinn er
fyrir hendi. n
Má bjóða þér lægri húsnæðiskostnað? 
Anna Hrefna
Ingimundar-
dóttir, for-
stöðumaður
efnahagssviðs
Samtaka at-
vinnulífsins.
Byggingarkostnaður 2019; Verðvísitala (ESB-28=100)
N
or
ðu
r-
M
ak
ed
ón
ía
30 32 3
6 40 40 42 42 45 49 5
2 53 54 60 6
1 61 61 6
3 65 65 67 6
8 77 8
0 88 9
1
10
0
10
1
10
2 11
9
12
4
12
5 13
1
13
9
14
1
14
4
14
8
15
0
18
2
Ty
rk
la
nd
Se
rb
ía
Al
ba
ní
a
+44%
Sv
ar
tf
ja
lla
la
nd
Rú
m
en
ía
Kr
óa
tí
a
Sl
óv
en
ía
Bú
lg
ar
ía
U
ng
ve
rja
la
nd
Pó
lla
nd
Le
tt
la
nd
G
rik
kl
an
d
Li
th
áe
n
Té
kk
la
nd
Sl
óv
ak
ía
Ký
pu
r
Ei
st
la
nd
Po
rt
úg
al
M
al
ta
Sp
án
n
Ít
al
ía
Br
et
la
nd
Fr
ak
kl
an
d
ES
B-
28
Be
lg
ía
Írl
an
d
Au
st
ur
rík
i
Lú
xe
m
bo
rg
Fi
nn
la
nd
H
ol
la
nd
D
an
m
ör
k
Sv
íþ
jó
ð
Ís
la
nd
Þý
sk
al
an
d
N
or
eg
ur
Sv
is
s
Bo
sn
ía
o
g
H
er
se
gó
ví
na
Byggingarkostnaður íbúðarhúsnæðis
Dagur B.
Eggertsson,
borgarstjóri.
Dagur B
Eggertsson,
borgarstjóri
Reykjavíkur,
benti á það á Twitter-síðu sinni í
vikunni að Sjálfstæðismenn ættu
frekar að hafa áhyggjur af afkomu
ríkissjóðs en borgarsjóðs, enda
væri fyrrnefndi sjóðurinn verr
staddur og verið rekinn með 42
milljarða halla 2019. Svona fyrir
utan að ríkis- og borgarsjóðir
eru í grundvallaratriðum ólíkir
hlutir – meðal annars með tilliti
til tekjuöflunarmöguleika –
þá stökk fjármálaráðherra til
og benti á að afgangur hefði
verið á rekstri ríkissjóðs 2019
eða alls 42 milljarðar. Dagur
þakkaði leiðréttinguna og vísaði
í ranga umfjöllun hagdeildar
Landsbankans sem skýringu á
misskilningnum. Næsta mál. n
Herdís
Fjeldsted,
forstjóri Valitors.
Íslensk
kortaþjónusta er
á tímamótum. Á
innan við tveimur
árum hafa öll þrjú kortafyrirtækin
– Valitor, Borgun og Korta – verið
seld fyrir hátt í tuttugu milljarða og
í öllum tilvikum var eignarhaldið
fært frá innlendum eigendum til
erlendra. Forsvarsmenn Rapyd, sem
tók yfir Korta, segjast ætla að gera
Ísland að miðstöð greiðslumiðlunar
hjá alþjóðlegu samstæðunni og
gera fyrirtækið að einum „stærsta
alþjóðlega vinnuveitanda landsins“.
Vonandi ganga áformin eftir en
tilefni er til að stilla væntingum í
hóf í ljósi þessi hvernig Salt, áður
Borgun, hefur hagað starfsemi sinni
hér á landi. Forsvarsmenn Salts
voru fullyrðingaglaðir eftir kaupin
í fyrra, en nú virðist sem umsvifin
fari minnkandi og starfsmönnum
fækkandi. n
Páll Gunnar
Pálsson,
forstjóri
Samkeppnis-
eftirlitsins.
Samkeppnis-
eftirlitið á það til
að glíma við rörsýni. Í nýútkominni
markaðsgreiningu þess kom fram að
það horfi einungis á samkeppnina
um sölu íslenskra hljóðbóka, en að
starfsmennirnir kæri sig kollótta
um erlenda samkeppni. Þess vegna
hafði Storytel 95-100 prósenta
markaðshlutdeild 2019. Þessi
þröngsýni hefur afleiðingar, en
Storytel hætti við kaupin á Forlaginu
í kjölfar frummats eftirlitsins á
samkeppnisáhrifum. Íslenskar
hljóðbækur eiga í harðri samkeppni
við hljóðbækur á erlendri tungu og
raunar annað skemmtiefni eins og
hlaðvörp. Ef til vill hefðu höfundar
Forlagsins og unnendur íslensks
máls notið góðs af fjárhagslegum
styrk Storytel-samsteypunnar í
samkeppninni. n
Tímamót
Rörsýni eftirlitsins
84 milljarða sveifla
MARKAÐURINN6 7. júlí 2021 MIÐVIKUDAGUR