Fréttablaðið - 07.07.2021, Blaðsíða 19

Fréttablaðið - 07.07.2021, Blaðsíða 19
Á síðastliðnum árum hefur verð uppsjávarafurða hækkað langt umfram bolfisktegund- ir. Stöðug veiði, aukin eftir- spurn og breytt vinnsla hefur stuðlað að þróuninni. thg@frettabladid.is Hratt hækkandi verð á uppsjávar- tegundum undanfarin ár hefur gert það að verkum að arðsemi uppsjávarveiða á Íslandi er orðin umtalsvert meiri en vegna botnfisk- veiða. Á síðastliðnum 15 árum hefur verðvísitala botnfisks hækkað um 134 prósent, en á sama tíma hefur verðvísitala uppsjávartegunda hækkað umtalsvert meira eða um 263 prósent. Þrátt fyrir að þorskur sé mikil- vægasta, einstaka sjávarafurð íslenska þjóðarbúsins með tilliti til útf lutningsverðmætis, þá eru það uppsjávarveiðarnar sem skila mestum ábata um þessar mundir, af ýmsum ástæðum. Rekstrarkennitölur íslenskra útgerðarfyrirtækja sem halda á afla- heimildum í uppsjávartegundum eru betri, eftir því sem hlutfall upp- sjávarhluta starfseminnar er hærra, að því er sjá má í samantekt Mark- aðarins. Rekstrarhagnaður fyrir skatta og fjármagnsliði (EBIT) sem hlutfall af rekstrartekjum er tæp- lega 40 prósent hjá Eskju, en Eskja stundar eingöngu uppsjávarveiðar. Sama er uppi á teningnum sé litið til afkomu  uppsjávarsviðs Brims, en félagið birtir upplýsingar um afkomu starfsþátta sinna í ársupp- gjörum sínum. Huginn í Vestmannaey jum, sem hefur nú að fullu komist í eigu Vinnslustöðvarinnar, gerir eingöngu út á uppsjávartegundir. Hlutfall EBIT-hagnaðar af rekstrar- tekjum Hugins 2020 er öllu lægra en Eskju og uppsjávarsviðs Brims, en það skýrist af því að félagið rekur ekki landvinnslu og greiðir öðrum fyrirtækjum fyrir frystingu og vinnslu afurða í landi. Hingað til hafa áðurnefnd fyrirtæki Eskja og Vinnslustöðin tekið það verkefni að sér fyrir Hugin. EBIT-hagnaður sem hlutfall af rekstrartekjum Ísfélagins í Vest- mannaeyjum heggur nærri Eskju og uppsjávarsviði Brims, en fyrir- tækið er umsvifamikið í uppsjávar- veiðum. Bæði Loðnuvinnslan á Fáskrúðs- firði og Síldarvinnslan hafa verið að auka hlutfall bolfisks í veiðum á undanförnum árum. Það felur í sér ákveðna áhættudreifingu, en bol- fiskveiðar eru kostnaðarsamari, sem hefur haft þær afleiðingar að EBIT-hagnaður beggja félaga sem hlutfall af rekstrartekjum hefur lækkað lítillega á síðustu árum. Almennt séð versnaði af koma flestra uppsjávarfyrirtækja örlítið á árinu 2020 miðað við árið 2019. Má einkum rekja það til lægra verðs á makríl, en tímasetning vertíðar og sölutímabils makrílsins hittist illa á við heimsfaraldurinn sem hóf aftur að geisa á meginlandinu síðasta haust eftir svikalogn sumarsins. Uppsjávarsvið Brims er þó undan- skilið , en félagið gerir upp í evru, sem hefur styrkst nokkuð miðað við Bandaríkjadal sem skilar sér í hærri EBIT-framlegð mælt í krónum. Veiðar, vinnsla og eldi Skýringar á ört hækkandi verði upp- sjávarafurða eru ýmsar. Fyrst ber að nefna stöðuga eða minnkandi veiði síðastliðin 15 til 20 ár, allt eftir því hvaða fiskistofn er um að ræða. Eftirspurn eykst ár frá ári og á meðan framboðið fylgir ekki, þá stefnir verðið aðeins í eina átt. Eins má nefna að vinnsla uppsjávar- tegunda til manneldis fremur en bræðslu hefur aukist töluvert, en slík vara selst á hærra verði en ella. En þrátt fyrir að vinnsla til mann- eldis hafi aukist, er alltaf hluti land- aðs afla sem endar í bræðslu. Verð á fiskimjöli og lýsi hefur þrefaldast á undanförnum 15 árum. Er það meðal annars vegna mik- illar aukningar í laxeldi, en hækk- andi verð á eldislaxi hefur dregið fiskimjölið upp með sér á undan- förnum árum. Ekki eru mörg ár síðan íslenskar útgerðir voru að berjast við að heilfrysta kolmunna á sjó og selja fyrir 500 til 600 Banda- ríkjadali á tonnið. Verð á fiskimjöli hefur hins vegar hækkað úr 1300 Bandaríkjadölum á tonnið fyrir um sex til sjö árum og langt yfir 2000 Bandaríkjadali, svo að það er ekki að sökum að spyrja hvar kolmunni endar um þessar mundir – beint í bræðslunni. Dýraeldi hefur einnig aukist hratt á undanförnum árum, en þar spilar fiskimjöl og -lýsi mikil- vægt hlutverk. Í Kína voru yfir 400 milljónir svína alin til manneldis á síðasta ári og talið er að sú tala muni hækka um tæp 20 prósent á þessu ári. Svínafóður þarf að innihalda ákveðið hlutfall lýsis, en ekki er von á því að framboð lýsis muni aukast mjög á þessu ári. Áhættusamari rekstur Jafnan er venjan sú að gerð er hærri ávöxtunarkrafa þegar rekstrar- áhætta eykst. Óhætt er að segja að uppsjávarveiðar séu áhættusam- ari en botnfiskveiðar. Þekktasta dæmið um hvarf f iskistofns er þegar síldin hvarf árið 1968, með miklum afleiðingum fyrir fólk og fyrirtæki sem treystu á veiðarnar. Líkast til má rekja hvarf síldarinnar til ofveiði, en óhætt er að halda því fram að magnstýring fiskveiða við Íslandsstrendur sé ábyrgari nú en þá. Nýlegra dæmi er hvarf loðn- unnar, sem veiddist í janúar á þessu ári í fyrsta sinn í þrjú ár. Íslensku uppsjávarfyrirtækin eiga það hins vegar flest sameiginlegt að eiga aflahlutdeild í f leiri en tveimur uppsjávarstofnum, sem felur í sér ákveðna áhættudreifingu. Því litlar líkur eru á því að fleiri en einn stofn láti sig hverfa af miðunum án hald- bærra skýringa, eins og í nýlegu til- felli loðnunnar. Ef marka má nýlegar mælingar Hafrannsóknastofnunar á loðnu- stofninum við Ísland, má vænta stórrar loðnuvertíðar eftir kom- andi áramót. Útlitið er því líklegast áfram bjart fyrir íslensk uppsjávar- fyrirtæki. ■ 17% Samanlagður eignar- hlutur íslensku líf- eyrissjóðanna í Síldar- vinnslunni nemur um 17 prósentum. hordur@frettabladid.is Lífeyrissjóðirnir Stapi og Festa hafa keypt í Síldarvinnslunni fyrir samanlagt nærri þrjá milljarða króna eftir að útgerðarfélagið var skráð á markað í lok maímánaðar. Eftir kaupin eru sjóðirnir báðir á meðal tíu stærstu hluthafa Síldar- vinnslunnar. Stapi, sem fékk úthlutað sem jafngilti 0,5 prósenta hlut í hluta- f jár útboði Síldar vinnslunnar, hefur þannig meira en þrefaldað eignarhlut sinn í félaginu og átti í lok júnímánaðar 1,62 prósenta hlut, samkvæmt nýjum lista yfir tutt- ugu stærstu hluthafa fyrirtækisins. Markaðsvirði þess hlutar er í dag um 1.765 milljónir króna. Lífeyrissjóðurinn Festa, sem fékk ekkert úthlutað í hlutafjárútboði Síldarvinnslunnar, hefur á sama tíma keypt í félaginu fyrir jafnvirði meira en 1.500 milljóna króna frá því að það fór á markað. Sjóðurinn fer núna með 1,44 prósenta eignar- hlut og er níundi stærsti hluthafi Síldarvinnslunnar. Eignarhaldsfélagið Kjálkanes, sem seldi um 15 prósenta hlut í Síldarvinnslunni fyrir meira en 15 milljarða króna í útboðinu, minnk- aði sem kunnugt er enn frekar við hlut sinn í félaginu eftir skráningu með því að selja fyrir um tvo millj- arða. Kjálkanes er eftir sem áður annar stærsti hluthafi félagsins með 17,4 prósenta hlut. Lífeyrissjóður verslunarmanna og Gildi, sem keypti 10 prósenta hlut í útboðinu, hafa sömuleiðis bætt nokkuð við hlut sinn í Síldar- vinnslunni í liðnum mánuði. Sam- anlagður eignarhlutur íslenskra lífeyrissjóða í útgerðarfyrirtækinu nemur í dag um 17 prósentum. Hlutabréfaverð Síldarvinnslunn- ar stendur í 63,5 krónum á hlut og er um 6 prósentum hærra en gengið í hlutafjárútboðinu. Markaðsvirði félagsins er um 108 milljarðar. ■ Stapi og Festa keypt fyrir 3 milljarða í Síldarvinnslunni eftir skráningu helgivifill@frettabladid.is Fjárfestingafélagið Brimgarðar, sem meðal annars er stærsti hluthafi fasteignafélagsins Eikar, hagnaðist um 5,3 milljarða 2020 samanborið við 2,6 milljarða hagnað árið áður. Hagnaðinn má að miklu leyti rekja til matsbreytingar á fjárfestingar- eignum en hún nam 4,9 milljörðum. Brimgarðar eru í eigu systkin- anna Eggerts Árna, Guðnýjar Eddu, Gunnars Þórs og Halldórs Páls Gísla- barna. Þau eiga jafnframt matvæla- fyrirtækin Mötu, Matfugl og Síld og fisk. Fjölskyldan keypti leigufélagið Ölmu á ellefu milljarða í ár fyrir til- stilli Langasjós sem á Brimgarða og fyrrnefnd félög. Í kjölfarið keypti Alma allt hlutafé Brimgarða. Eigið fé Brimgarða jókst um 6,1 milljarð króna á milli ára og nam tíu milljörðum króna við árslok 2020. Hlutaféð var aukið um 800 milljónir króna á árinu 2020. Arðsemi eigin fjár var 137 prósent en eiginfjárhlut- fallið var 57 prósent við árslok 2020. Eignir félagsins jukust úr 13 milljörðum króna árið 2019 í 17,6 milljarða árið 2020. Fasteignir og fjárfestingareignir voru bókfærðar á 10,7 milljarða króna en þær voru metnar á 5,5 milljarða samkvæmt fasteignamati í árslok 2020. Á meðal fasteigna má nefna Grandagarð 8, þar sem tölvuleikjafyrirtækið CCP var áður til húsa, og Sundagarða. Brimgarðar áttu skráð hlutabréf fyrir 5,9 milljarða við árslok 2020. Félagið átti fyrir um fjóra milljarða í Eik og 1,2 milljarða í Reitum. Félagið er janframt með stórar stöður í framvirkum samningum; eignir í hlutabréfaafleiðum námu sjö milljörðum króna árið 2020 og þegar skuldir eru dregnar frá nam eignastaða þeirra 530 millj- ónum króna við árslok. Stór hluti af skráðum hlutabréfum í eigu Brim- garða er veðsettur, fjármálastofn- unum til tryggingar á framvirkum samningum. ■ Hagnaður Brimgarða 5,3 milljarðar í fyrra Verðvísitölur sjávarafurða 2006-2020 (2005=100) 2006100 200 300 400 500 600 2007 BotnfiskurUppsjávarfiskur 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Rekstrartekjur Rekstrarhagnaður EBIT Launakostnaður Launahlutfall (EBIT) Rekstrartekjur Síldarvinnslan 19,50 5,51 28,3% 4,03 20,7% Vinnslustöðin 9,47 2,19 23,1% 3,02 31,9% Loðnuvinnslan 10,00 2,42 23,1% 2,38 22,8% Ísfélag 9,52 2,43 25,5% 2,99 31,4% Vestmannaeyja Skinney- 10,00 3,00 30,2% 3,68 36,5% Þinganes Eskja 7,42 3,10 41,3% 1,98 26,6% Huginn 2,92 0,95 32,4% 0,51 17,4% Brim 10,42 3,28 31,5% (uppsjávarsvið) Notað er meðalgengi evru og Bandaríkjadals á árinu 2019 og 2020 við umreikning í íslenskar krónur. Ekki liggja fyrir aðgreindar upplýsingar um launakostnað uppsjávarsviðs Brims. Allar tölur í íslenskum krónum. Afkoma fyrirtækja í uppsjávarveiðum 2019 (tölur í milljörðum króna) Rekstrartekjur EBIT EBIT / Tekjur Launakostnaður Launahlutfall Síldarvinnslan 21,11 5,65 27% 4,44 21% Vinnslustöðin 10,00 1,94 19% 3,24 32% Loðnuvinnslan 9,14 2,46 27% 2,48 27% Ísfélag 10,98 3,82 35% 3,33 30% Vestmannaeyja Skinney- 11,00 2,94 27% 4,00 37% Þinganes Eskja 8,21 3,27 40% 1,74 21% Huginn 2,88 0,86 30% 0,55 19% Brim 9,52 3,72 39% (uppsjávarsvið) Afkoma fyrirtækja í uppsjávarveiðum 2020 (tölur í milljörðum króna) Hækkandi arðsemi uppsjávarfyrirtækjanna Fyrsta loðnuvertíðin í þrjú ár náðist í janúar og þótti afar vel heppnuð. 7MIÐVIKUDAGUR 7. júlí 2021 MARKAÐURINN

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.