Fréttablaðið - 11.09.2021, Síða 16

ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Björn Víglundsson RITSTJÓRI: Sigmundur Ernir Rúnarsson ser@frettabladid.is,
FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@frettabladid.is Ari Brynjólfsson arib@frettabladid.is, Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is
MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Sif
Sigmarsdóttir
n Mín skoðun
n Gunnar
Vandi
Alþingis
hefur
einkum
verið sá á
síðustu ára-
tugum að
fara ekki
að vilja
þjóðar-
innar.
Með snið-
göngu
sinni
hunsa
stjórn-
völd bæði
andlegt og
efnahags-
legt gildi
skapandi
greina.
Sigmundur Ernir
Rúnarsson
ser@frettabladid.is
Um síðustu helgi stóð Bandalag íslenskra
listamanna fyrir málþingi um starfs­
umhverfi listamanna og þau alvarlegu áhrif
sem sóttvarnir hafa haft á möguleika þeirra
til að afla tekna. Að þinginu loknu vandaði
Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir, leikkona
og rithöfundur, ríkisstjórnarflokkunum
ekki kveðjurnar. „Ekki einn ráðherra úr
ríkisstjórn mætti,“ ritaði Steinunn Ólína á
Facebook. „Ekki einn.“
Íslensk stjórnvöld eru ekki þau einu sem
virðast hafa gleymt tilvist listastarfseminnar.
Bretland gekk úr Evrópusambandinu við
upphaf síðasta árs. Í samningaviðræðum um
áframhaldandi samskipti við sambandið
gleymdist hins vegar að ræða starfsskilyrði
hinna skapandi greina. Þótt listastarfsemi
sé einn þeirra atvinnuvega sem stækka nú
hraðast í Bretlandi og hlutdeild hans af lands­
framleiðslu sé næstum sex prósent, gerðu
bresk stjórnvöld ekkert til að koma í veg fyrir
áhrif Brexit á störf bresks listafólks.
Afleiðingarnar hafa reynst margþættar.
Nú síðast bárust fréttir af því að kostnaður
við vegabréfsáritanir og pappírsvinnu sé að
sliga breskt tónlistarfólk sem margt hefur
tekjur sínar af tónleikaferðalögum um
Evrópu. Í nýrri könnun sögðu 81% tónlistar­
fólks tónleikaferðalög ekki standa undir sér
eftir Brexit og 60% sögðust íhuga að skipta
um starfsvettvang.
Kosningabarátta fyrir alþingiskosningar
stendur nú sem hæst. Einn stjórnarflokk­
anna, Sjálfstæðisflokkurinn, fer fram með
slagorðið „land tækifæranna“. Frasinn
tengist hugmyndafræðinni um „ameríska
drauminn“, loforði um útbreiðslu hagsældar.
Upphaflega hugmyndin um ameríska
drauminn er þó annars konar hagsæld en sú
sem Sjálfstæðisflokkurinn og ríkisstjórnin
virðast standa fyrir.
Sagnfræðingurinn James Truslow Adams
bjó til hugtakið „ameríski draumurinn“. Í
bók sinni um sögu Bandaríkjanna sem kom
út árið 1931 hélt Adams því fram að Banda­
ríkin hefðu villst af leið. Adams áleit þráláta
áherslu á efnislega velgengni ganga þvert á
hugmyndina um „ameríska drauminn um
betra og ríkara líf til handa öllum þegnum
af öllum stéttum“. Hann sagði ameríska
drauminn „ekki aðeins draum um bílaeign og
hærri laun“ heldur snerist hann um „andlegt“
ríkidæmi. „Ameríski draumurinn sem lokk­
aði tugi milljóna frá öllum heimshornum
að ströndum okkar var ekki draumur um
veraldleg gæði.“ Hann gekk út á „leit að lífi“
en ekki „lífsviðurværi“, hann var leit ein­
staklingsins að „varanlegu virði tilverunnar“
en ekki verði; ameríski draumurinn hvíldi
á stoðum fjölbreytileikans þegar kom að
vitsmunalífi, áhugamálum, siðum, venjum,
listsköpun og lifnaðarháttum.
Enginn ráðherra sá sér fært að mæta á
fund þar sem iðja íslenskra listamanna var
rædd. Það var hins vegar ekki þverfótað fyrir
ráðherrum á fundi Samtaka iðnaðarins í
vikunni. Þar voru bæði forsætis­ og fjármála­
ráðherra mætt til að ræða „niðurstöður úr
könnun meðal stjórnenda iðnfyrirtækja“.
Hagsæld er ekki aðeins mæld í peningum.
Ameríski draumurinn er ekki aðeins efna­
hagsmál. Alþjóðleg bókmenntahátíð var til
að mynda sett í Reykjavík í vikunni og auðgar
nú líf fjölda fólks.
En þótt listir séu ekki bara efnahagsmál
eru þær líka efnahagsmál. Tíu ár eru liðin frá
því að úttekt var gerð á hagrænum áhrifum
skapandi greina hér á landi. Leiddi hún í
ljós að sex prósent vinnuafls störfuðu við
skapandi greinar og að velta þeirra væri meiri
en velta landbúnaðar og fiskveiða samanlagt.
Niðurstaða skýrslunnar var sú að „skapandi
greinar eru einn af undirstöðuatvinnuvegum
þjóðarinnar“.
Með sniðgöngu sinni hunsa stjórnvöld
bæði andlegt og efnahagslegt gildi skapandi
greina. Það er ekki ameríski draumurinn. Það
er íslenska martröðin. n
Íslenska martröðin
Tvær vikur eru fram að kjördegi. Það er langur tími í pólitík. Og líka stuttur. Langur tími fyrir þá sem kunna að hrasa. Stuttur tími fyrir þá sem hafa óljóst erindi.
En um hvað verður kosið? Málefni? Það er
ekki víst. Það er meira að segja ólíklegt.
Hitt er öllu líklegra að kosið verði um nýja
tegund stjórnar eða þá sömu sem setið hefur
undanfarin ár, að kosningarnar snúist um
breyttar áherslur eða sama gamla stjórnarfarið.
Þeirri stjórn sem setið hefur að völdum hefur
verið legið á hálsi fyrir að vera kyrrsetustjórn,
hvort sem það má kalla sanngjarnt eða ekki, en
í öllu falli hafi hún engu viljað breyta í veiga­
mestu álitamálum íslenskrar þjóðmálaumræðu,
eins og helstu andstæðingar hennar orða það.
Og gott og vel.
En er þá sjálfgefið að aðrir breyti einhverju?
Munu þeir hafa til þess kraft og úthald, svo og
pólitískt hugrekki? Það er ekki sjálfgefið.
Eru ekki einmitt meiri líkur en minni á að
annað samstarf flokkanna á löggjafarsam­
kundu landsmanna en það sem nú hefur haldið
um taumana sitji við orðin tóm að afloknum
kosningum? Og að efndir allra loforðanna verði
soðnar niður í samkomulag svo margra flokka
að ekkert verði úr aðgerðum?
Það eru líkindi til þess.
Vandi Alþingis hefur einkum verið sá á
síðustu áratugum að fara ekki að vilja þjóðar­
innar. Ekki í heilbrigðismálum. Ekki í mál­
efnum öryrkja. Ekki í málefnum aldraðra. Ekki
í menntamálum. Ekki í sjávarútvegsmálum.
Ekki í landbúnaðarmálum. Ekki í samkeppnis­
málum. Ekki í neytendamálum. Ekki í alþjóða­
málum. Ekki í innflytjendamálum. Ekki í
mannréttindamálum. Og svo mætti áfram telja.
Niðurstaðan hefur miklu frekar verið mar­
flöt málamiðlun. Íslensk pólitík hefur nefnilega
löngum verið á sjálfstýringu embættismanna­
kerfisins og opinberra stofnana, sem leggja
bæði línurnar og laga sig að þeim.
Pólitíkinni hefur sjaldnar en ekki tekist að
brjóta niður þá múra sem reistir hafa verið
austan Arnarhóls og hafa verið alþingismönn­
um illkleifari en Herðubreið og Heljarkambur.
Pólitíkin hefur ráðið of litlu.
Og Alþingi hefur koðnað niður inni í sölum
nefndafundanna þar sem embættismannasam­
kundan hefur svæft það mörg hver síðdegin.
Viljinn til að breyta hefur vikið fyrir óbærilega
löngum geispa. Kosningarnar eftir tvær vikur
snúast öðru fremur um það hverjir geta haldið
vöku sinni – og sofna ekki á verðinum. Eða um
getu þeirra sem engu vilja breyta. n
Ný stjórn
SKOÐUN FRÉTTABLAÐIÐ 11. september 2021 LAUGARDAGUR