Morgunblaðið - 10.06.2021, Síða 70

Kristín Heiða Kristinsdóttir
khk@mbl.is
„Bækurnar okkar eru um og eftir
hinsegin konur og þær koma út á
sama tíma. Okkur finnst það heldur
betur vera stórtíðindi í íslenskri
bókaútgáfu,“ segja þær Anna Stína
Gunnarsdóttir og Sólveig Johnsen,
en Blekfjelagið, nemendafélag
ritlistarnema í Háskóla Íslands, gaf
nýlega út bækur þeirra sem báðar
fjalla um raunveruleika hinsegin
fólks. Bók Sólveigar, Merki, er sjúk
ástarsaga úr samtímanum en Dag-
bókin, söguleg nóvella eftir Önnu
Stínu er meðal annars innblásin af
veruleika hinsegin kvenna á stríðs-
árunum. Frásagnirnar eru afar ólík-
ar en eiga það sameiginlegt að fjalla
um líf hinsegin kvenna á Íslandi.
„Þegar ég skrifaði Dagbókina var
ég að hugsa um hvernig það hefði
verið að vera hinsegin kona á Ís-
landi á stríðsárunum. Kveikjan að
sögunni liggur í því að amma mín á
Akureyri sagði mér margar sögur
frá þeim tíma og ég tók í framhald-
inu viðtöl við konur sem þá höfðu
verið upp á sitt besta. Margt af því
sem er í sögunni minni er beint frá
þeim heimildum, til dæmis sögðu
amma og afi mér frá því að það
komu erlend spítalaskip inn í Eyja-
fjörð og að ungir menn á Akureyri
hefðu slegið sér upp með þeim er-
lendu hjúkrunarkonum sem þar
voru um borð. Það þótti ekkert til-
tökumál, en ef hins vegar akur-
eyrsku konurnar slógu sér upp með
hermönnum, þá var það mikill
skandall og illa séð,“ segir Anna
Stína sem dæmi um kynjamisréttið.
„Ég hef enga heimild fyrir því að
íslenskar samkynhneigðar konur
hafi slegið sér upp með erlendum
hjúkrunarkonum á stríðsárunum,
eins og gerist í minni bók, en það
hefur eflaust farið leynt ef það hefur
gerst, eins og allur samdráttur með-
al samkynhneigðra á þessum árum.
Sagan hefur sýnt að fólk hefur lað-
ast að sínu eigin kyni frá örófi alda,
og þótt það séu ekki til raunveruleg-
ar heimildir um það, þá hefur það
auðvitað verið svo. Til dæmis eiga
íslenskar heimildir lítið til um sam-
kynhneigð sambönd milli kvenna
fyrir árið 1960, en taka verður mið
að því að konur áttu auðveldara með
að fela það heldur en samkyn-
hneigðir karlar. Síðan orðið sam-
kynhneigð var fundið upp, sem er
ekki svo langt, þá hefur verið meira
tabú ef karlmenn eru í náinni vin-
áttu, heldur en konur.“
Oftast einsleitar persónur
Sólveig segir að hana hafi í sinni
sögu langað til að draga lesandann
með sér inn í sjúkt ástarsamband,
láta lesandann upplifa það rússí-
banaferðalag með aðalpersónunni.
„Mér finnst ekki skipta rosalegu
máli að aðalpersónan sé kona sem
er ástfangin af annarri konu, en það
sem skiptir máli er hegðun persón-
anna. Aðalpersónan hrífst inn í sjúk-
leika sem felst í því að hún verður
ástfangin af ömurlegri manneskju
sem kemur illa fram, án þess að
fatta hvað hún er að gera. Hver sem
er getur lent í slíkum hremmingum
og margir kannast við þessa klass-
ísku takta andlegs ofbeldis. Þegar
ég skrifaði mína bók þá lagði ég
ekki upp með hugmyndina að það
sem gerist væri eitthvað bundið því
að um tvær konur væri að ræða,
þetta gæti verið fólk af hvaða kyni
sem er sem væri að upplifa þessa at-
burði,“ segir Sólveig og bætir við að
henni finnist samt mikið vanta af
sögum sem fjalla um hinsegin fólk.
„Í bókmenntum vantar sögur sem
gerast í hinsegin reynsluheimi, eins
og mín saga gerir. Við sem erum
hinsegin lifum stundum í hinsegin-
búbblu og það á vel við um sögu-
heiminn í minni bók. Þar er aðeins
einn gagnkynhneigður maður, sem
varla fær að tala greyið, allar aðrar
persónur bókarinnar eru hinsegin
og lifa og hrærast í þeim heimi. Mér
sem hinsegin konu sem lifir hinsegin
lífi, finnst mjög notalegt að lesa
bækur og horfa á bíómyndir sem
gerast í hinsegin reynsluheimi, því
þá sér maður sjálfan sig og fólkið
sem maður þekkir í öllu. Miklu oftar
í bókum og kvikmyndum er aðeins
ein hinsegin persóna sem lifir og
hrærist í gagnkynhneigðum raun-
veruleika. Fyrst og fremst vantar
fjölbreyttar sögur um hinsegin fólk,
því þetta eru oft svo einsleitar per-
sónur sem við sjáum í afþreyingar-
geiranum yfir höfuð, oft mjög mikl-
ar steríótípur. Annaðhvort fjalla
þær sögur um einhvern sem er að
koma út úr skápnum eða eitthvað
annað sem viðkemur kynhneigð við-
komandi. Mig langar að þetta séu
alls konar sögur um alls konar fólk.
Ég á mér draum um að hinsegin
bókmenntir verði í framtíðinni ekki
ákveðinn flokkur heldur verði hin-
segin bókmenntir innan allra ann-
arra flokka,“ segir Sólveig og Anna
Stína bætir við að henni finnist líka
mikilvægt að persónur bóka og
kvikmynda séu sýndar í raunsæju
ljósi.
„Til dæmis er algengt þegar kvik-
myndir fjalla um samkynhneigða,
transfólk eða einhverja sem eru hin-
segin, að þær myndir endi mjög illa
fyrir aðalpersónurnar, nauðgun og
dauði kemur gjarnan við sögu. Það
er ekki raunveruleiki allra sem eru
hinsegin, því blessunarlega lifum við
mörg ósköp venjulegu lífi.“
Jaðarsettir hópar þurfa rödd
Báðar eru Sólveig og Anna Stína
útskrifaðar úr meistaranámi í ritlist
frá Háskóla Íslands og ekki úr vegi
að spyrja hvort þær séu að vinna að
nýjum bókum.
„Ég er að stíga fyrstu skrefin í
nýrri bók og ég stefni á að hafa hana
á léttari nótum en sjúku ástarsög-
una sem Merki geymir,“ segir Sól-
veig en Anna Stína segist vera með
mjög margar sögur í kollinum.
„Ég þarf bara að koma þeim frá
mér. Ég er með eitt verk í vinnslu,
en undanfarið hef ég aðallega verið
að vinna í bókaþýðingum, enda er ég
að koma mér á framfæri sem bóka-
þýðandi.“
Sólveig segist vilja hvetja fólk til
að styðja við hinsegin bókmenntir.
„Ekki aðeins með því að kaupa og
lesa bækurnar okkar Önnu Stínu,
heldur styðja alla aðra sem gera
nýja og flotta hluti á ritvellinum.
Það er heljarinnar mál að gefa eitt-
hvað út og kveðja sér hljóðs í heimi
þar sem hefðin segir að rithöfundar
séu hvítir miðaldra gagnkynhneigð-
ir karlar. Það væri yndislegt að fá
meiri fjölbreytni í þá flóru og ég
hvet lesendur bóka til að vera dug-
lega að prófa nýjar stefnur og
strauma.“
Anna Stína segist vilja hvetja fólk
sem er hinsegin, fatlað eða af öðrum
menningarlegum uppruna, til að
skrifa sögur sem segja frá þeirra
reynsluheimi.
„Af því okkur vantar slíkar sögur.
Það er mikilvægt að jaðarsettir hóp-
ar fái raddir í bókmenntum.“
Sólveig bætir við að þær langi í fjöl-
breyttari raddir í allar listir.
„Raddir sem endurspegla fjöl-
menningarsamfélagið sem við vilj-
um búa í.“
Vilja meiri fjölbreytni í hinsegin sögum
- Sólveig Johnsen og Anna Stína Gunnarsdóttir senda frá sér tvær hinsegin sögur - Sjúk ástarsaga
úr samtímanum og nóvella frá stríðsárunum - Vilja sjá alls konar sögur um alls konar fólk
Ljósmynd/Eva Ágústa Aradóttir
Rithöfundar Sólveig og Anna Stína segja að í bókmenntum vanti sögur sem
gerast í hinsegin reynsluheimi, eins og þeirra sögur gera báðar.
70 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. JÚNÍ 2021
Stær ir: 27-40
Verð: 6.995.-
Vnr. BIS-92004
Stærðir: 24-35
Verð: 6.995.-
Vnr. BIS-92016
Stærðir: 24-35
Verð: 6.995.-
Vnr. BIS-92016
Stærðir: 24-35
Verð: 6.995.-
Vnr. BIS-92001
- vönduð og falleg stígvél
S K Ó V E R S L U N
STEINAR WAAGE
KRINGLAN - SMÁRALIND - SKÓR.IS
Sýningin Iðavöllur verður opnuð í
Listasafni Reykjavíkur í Hafnarhúsi
í kvöld kl. 20 og er gengið inn í safnið
frá portinu við Tollhúsið vegna fram-
kvæmda. Á sýningunni koma saman
„fjórtán öflugir listamenn sem hafa
umbreytt Hafnarhúsinu með verk-
um sínum og þeirri grósku sem ein-
kennir íslenska myndlistarsenu“,
eins og segir í tilkynningu. Þar fari
listamenn sem líta megi á sem leið-
andi afl sinnar kynslóðar. „Nokkuð
er liðið síðan staðan var tekin á þeim
hræringum sem eru í deiglunni með-
al þeirra listamanna sem eru í mest-
um vexti og blóma á sínum ferli og
endurspegla viðfangsefni og nálgun
samtímans,“ segir í tilkynningunni
og að titill sýningarinnar sé fenginn
að láni úr Völuspá. „Iðavöllur er
staðurinn þar sem æsir hittast við
frumsköpun heimsins og koma síðan
aftur saman á eftir Ragnarök til þess
að skapa nýja heimsmynd. Hafnar-
húsið tekur á sig hlutverk slíks Iða-
vallar sem vettvangur skapandi
listamanna í hringiðu umbreytinga
við upphaf nýrrar þúsaldar. Þema
sýningarinnar er þannig hinn skap-
andi og umbreytandi kraftur sem
býr í vinnu listamanna og hún end-
urspeglar fjölbreytt viðfangsefni á
tímum jafnt tæknilegra sem fé-
lagslegra umbreytinga,“ segir um
titil og yfirskrift sýningarinnar.
Listamennirnir eru Anna Júlía
Friðbjörnsdóttir, Anna Rún
Tryggvadóttir, Arna Óttarsdóttir,
Arnar Ásgeirsson, Bjarki Bragason,
Dodda Maggý, Elín Hansdóttir, Eva
Ísleifs, Guðmundur Thoroddsen,
Hildigunnur Birgisdóttir, Páll
Haukur Björnsson, Rebecca Erin
Moran, Styrmir Örn Guðmundsson
og Örn Alexander Ámundason og
sýningarstjórar Aldís Snorradóttir,
Markús Þór Andrésson og Ólöf
Kristín Sigurðardóttir.
Segja frá Eva Ísleifs og Rebecca Erin Moran eru meðal sýnenda og verða
með leiðsögn um sýninguna á laugardaginn, 12. júní, klukkan 14.
Leiðandi afl á Iðavelli
- Fjórtán listamenn á nýrri sýningu í Hafnarhúsinu