Skólablaðið - 15.11.1977, Blaðsíða 27

„Saga konunnar er sagan ura ægilegustu
harðstjórn, sem sögur fara af, það er'
harðstjórn hins veika yfir þeim sterka.
Þetta er eina harðstjórnin, sem aldrei
líður undir lok."
Osoar Wilde.
Hann var að reyna að losna við eitthvert hel-
vítis límbréf neðan af skósólanum. Það var á
leiðnni i skólann. Hann hafði gengið drjúgan
spöl í hryssinsgsköldum morgninum, þegar hann
veitti þvi allt í einu athygli. Og eins og hann
hafði gengið frjáls og óheftur fram að því, fann
hann strax að hann komst með engu móti úr spor-
unum fyrr en þetta bannsetta límbréf hafði verið
yfirbugað.
Fyrst sparkaði hann frá sér, - fast. Það var
alveg út 1 hött, og gremjan í hausnum á honum
belgdist út. nFarðu.'" sagði hann hvassyrtur í
huganum. Bifreið þaut framhjá eins og kaldur
gustur. Það var Hafsteinn enskukennari. Friðrik
hélt áfram baráttunni á gangstéttinni. Hann var
ekki lengur að verða of seinn, og morgunnepjan
var hætt að snerta hann. Svona lítill og vesæll
límmiðaskratti.' nFarðu.'" sagði hann upphátt.
Hann reyndi að skafa hann af á gangstéttarbrún-
inni. Það gekk erfiðlega...
Annars staðar stöðvar Hafsteinn bifreið sina
við gatnamót og kveikir sér i sígarettu. Hann
blístrar annars hugar með útvarpinu á meðan hann
fylgir tveimur stelpum með augunum yfir götuna.
Fyrir aftan er flautað. Hafsteinn tekur af stað
og skiptist á vingjarnlegri kveðju við kunningja
á gangstéttinni hinum megin...
Bláar kuldaúlpur með loðkraga og lappir vögg-
uðu í takt inn og út úr skólanum, upp stiga og
niður, fram og aftur, samsíða og í kross, og á
sumar höfðu verið skrúfaðar töskur. Nú fannst
honum það kostulegt. En fyrir einu ári runnu þær
alltaf saman við drungalegt skólahúsið. Og þá
voru líka litlu, eitruðu broddarnir. Hann smok-
raði sér árvakur á milli þeirra; þó minntist hann
Rebekku, sem opnaði honum hliðardyr lifsins i þá
dagá' þegar' þær blöstu ekki' við. Hún var ekki
mikið eldri, en hún klæddist reynslu, sem vakti
hjá honum einhverja virðingu, blandna ugg. Það
var ólgandi sumarkvöld í ókunnu húsi. Ankanna-
legur reykjarmökkur og lágstillt tónlistin gerðu
andrúmsloftið honum draumkennt, og við og við var
eins og lágróma rödd hvíslaði að honum að eitt-
hvað fjandi mikilvægt væri að gerast.
Morguninn eftir kepptist minningin um sigra
næturinnar við að deyfa þá tilfinningu, að höfuð
hans væri í einhvers konar risaþumalskrúfu, sem
litlir, glottandi púkar hertu í sífellu. Frið-
rik virtl andlit hennar fyrir sér og langaði að
vita, hvort hann væri sjálfur þarna fyrir innan.
Og hann sá ekki lífsreynd augun fyrir mjúku hár-
inu og fullkomnum brjóstunum...
Morgunsólin glampar á rúður menntaskólahússins
þegar nýleg bifreiðin rennur upp að og rótar til
mölinni. Hafsteinn grípur töskuna úr framsætinu
og stígur út. Tveir starfsbræður ganga inn í
bygginguna. Þeir heilsa. A leiðinni upp mætir
hann Ernu. Fyrst líkamanum, svo augunum, sem
bjóða honum góðan daginn eins og þau hafi gert
það á hverjum degi árum saman. Hann gengur inn á
kennarastofuna...
Svo varð ekkert meira. Það stakk hann, þótt
hann hefði alltaf órað óljóst fyrir því. En hann
hafði samt sigrað, - var það ekki? Hann byrjaði
að vísu á að kveikja i öfugum enda á sígarettunni
sem hún rétti honum. Hann hló afsakandi, fleygði
eldspýtunni í ruslakörfuna, - og hafði næstum
kvóikt i húsinu. I rökkrinu lagði hann til at-
lögu við brjóstahaldara, sem vildi ekki losna, og
þá uppgötvaði hann í fyrsta skipti að hann hafði
fengið of fáar hendur i vöggugjöf. - A visinni
Lhæð mættust riddarinn, augun þekktu aðeins eina
stefnu, og krafsandi, hvæsandi drekinn. I höndum
hetjunnar óx sverðinu afl, og hún réð vart við
ákafa þess. Uppgjörið við ógnina hófst. Jörð
bylgjaðist undir þeim, borgir riðuðu til falls og
sól flúði á bak við skýin er tveir heimar runnu
saman. Æðið í ásjónu riddarans vildi bora sér
leið gegnum harðan drekahaminn. - Skyndilega
hættu sverðslögin að geiga. Brynja ófreskjunnar
var tekin að aflagast, riðlast, og loks hrundi
TLTTTUf'ilT?
iniiniini
hún með háværum dryn. Og nóttin faðmaði þau að
sér i tryllti fullnægingu.
Víst var það sigur...
- Gef hana. Hafsteinn ýtir kónginum brosandi
um koll og fær sér aftur í bollann.
Öttar horfir um stund á fámennan vígvöllinn.
Þeir sitja einir inni á kaffistofunni, aðrir eru
að kenna. Hann er þybbinn, með alskegg og lítil,
yfirveguð augu bak við gömul gleraugu, sem elda
hann um tíu ár. Hafsteinn veltir því oft fyrir
sér, hvað það sé sem hefur orsakað vináttu þeirra
öll þessi ár. Kannski er það þessi furðulega,
þurra kímnigáfa. Kannski er það notalegur hirðu-
leysisbragurinn, sem hangir utan á honum. Við og
við heyrist umgangur í húsinu.
- Þessi biskupsleikur var tóm vitleysa.
Öttar hallar sér aftur á bak í sfiólnum og treður
i pípuna, enn með augun á taflborðinu. Þér er
farið að förlast.
- Ég var að skemmta mér um helgina.
- Skáklistin krefst þess að athyglin sé
óskert. Það er hrein vanvirðing við hana ef hug-
urinn er á reiki, vinur minn.
- Eg var að lyfta mér smávegis upp. Brosir
milt yfir þessari yfirheyrslu. Ég er örlítið
eftir mig.
Þögn, og fótatakið á efri hæðinni verður há-
værara. Það þyrfti að leggja allt húsið þykku
gólfteppi.
- Eg skil nú ekkert 1 því hvað þú endist við
þetta næturlíf, orðinn gamall og virðulegur kenn-
ari.
Er þetta glott á bak við gleraugun?
- Þú skilur það seinna, góði. Blessuðu fél-
agsfræðingarnir okkar eru komnir aftur 1 g 1
þjóðskránni. Eftir nokkur ár vita allir hvers
vegna eða hvers vegna ekki þeir hötuðu móður sina
í æsku. Og þá þarftu bara að hringja i eitt síma-
númer til þess að vita af hverju þér finnst gott
að borða spælegg á morgnanna eða hvort þú átt að
sofa á hægri eða vlnstri hliðinni. Tyggjó?
- Nei, þakka þér fyrir. Þú hefur nú hreinar
öfgaskoðanir á félagsfræðingum.
- Jæja, brosir Hafsteinn. í mínum augum eru
samt allar þessa endalausu áhyggjur og vanga-
veltur yfir annarra manna hegðan hálf fáránlegar.
Hvernig væri bara að loka minnisblokkina og lífs-
spekibækurnar niðri í skúffu og fara út á götu að
lifa lífinu? Lítur út um gluggann og stendur
upp frá borðinu, með dagblað i hendinni...
Eftir þessa reynslu sneri Friðrik úthverfunni
inn um tima og lokaði framhaldið úti. Þannig
liðu dagamir, á eftir þungskýjuðu sumri kom
veturlnn. Sólarhringarnir greiptust saman í
sverum, dökkgráum hlekk, sem hringaði sig hægt um
hann. Smám saman fúnuðu honum fleiri og fleiri
bönd til fólks. Hann fór að draga á eftir sér
það orð að vera leiðinlegur. Sjálfum fannst
honum lífið vera feit, sjálfsánægð kjaftakerling,
sem lagðist makindalega ofan á hann með öllum
sínum þunga. Ofboðslega fór í taugar hans fólk,
sem talaði eins og veröldin væri risastórt, si-
vökult heyrnartól, sem gleypti í sig hvert orð.
Og svo brosti það breitt og speglaði sig í gljá-
andi umheiminum. Var það ekki til að fá klígju
af?
En svo var það skyndilega eitt lognmollulegt
sumarkvöld. A leiðinni úr bíó ráfaði hann eftir
regnvotri gangstéttinni með tregafulla blústón-
listina ennþá í eyrunum. Svona stórborgarmyndir
höfðu alltaf sérlega lamandi áhrif á hann, þó
elti hann þær uppi. Og þar gleymdi hann stað og
stund. Það var eins og einhver fróun í þessari
tómleikatilfinningu, sem gagntók hann. Smám
saman tæmdust eyrun af tónlist og vatnsvaðall
bíldekkjanna og bifreiðaflauturnar tóku yfir.
Skyndilega varð Friðriki kalt eins og á bersvæði.
og hann gróf sig betur inn í frakkann. Bílflaut.
Fyrst hélt hann áfram án þess að veita því at-
hygli, en svo áttaði hann sig. Var ekki verið að
flauta á hann? Hann sneri sér við og varð undr-
andi. Nei, - hann varð forviða, alveg forviða...
Hafsteinn rennir fingri yfir tímatöfluna á
veggnum. Það er hennar bekkur næst. Einn þeirra
sem megna að gera starfið ’þess virði. Þau eru
áhugasöm, en umfram allt eru þau lifandi og rík.
Glettnisskeyti þjóta þvers og kruss um loftið og
halda því hreinu og hann er einn úr hópnum; hann
vill bara vera hluti af þessum giaða og sam-
stillta flokki. Fyrir stuttu fékk hann reyndar
bakþanka. Þá komst hann að því, að næturheimsókn
þriggja nemenda hans fór ekki nógu leynt. Þær
léku á alls oddi í íbúð hans og buðu honum að
reykja, það hafði hann aldrei reynt áður, en hann
grunaði að eitthvað hefði lekið inn um dyrnar á
skrifstofunni. Þá hætti honum um stund að standa
á sama; hann varð þó altént að halda stöðu sinni
hér. Og hann veit að slíkt samband við nemend-
urna varðar uppsögn i svo virðulegri stofnun.
Hann sér sjálfan sig sitjandi i sófanum á milli
hinnar sískríkjandi Hönnu og rólegri og alvöru-
gefnari Láru, sem hefur alltaf eitthvert órætt
yfirbragð. Hún talar af þekkingu um suður- amer-
íska tónlist og öreigakveðskap, og er haldin þög-
ulli fyrirlitningu á borgaralegu siðgæði. S móti
þeim Erna, forsprakki hópsins, að troða í pipuna,
brosir við honum, og þetta bros, sem virðist koma
djúpt úr hulinni uppsprettu, það er eins og það
streymi inn í hann og fylli upp í eitthvert tóm.
Það er næring í þessu brosi. Honum finnst þau
fjórmenningarnir á þremur ólikum línum; þau tvö
á einni.
I fyrstu hafði það komið róti á hug hans, að
hvorki orð hennar, æði né augnaráð sýna að hún
sjái í honum kennara sinn og læriföður. Þvert á
móti sýnir hún einhvers konar lítillæti sigurveg-
arans. Lítillæti? Hann hóf örvæntingarleit að
lotningarmerkjum. Engin slík. Jæja, - í raun
stóð honum á sama. Slík virðing var kannski engir^
engin nauðsyn. Nei, - auðvitað er þetta bezt
svona, hugsar hann, og myndin af sófanum breytist
skyndilega í veggspjald af apa með súrefnisgrímu
og einhverri mengunaráletrun undir.
- Ha?
- Eg var að spyrja hvað siðfræði væri á ensku.
- Ethics.
Honum verður aftur litið á apamyndina á enda-
veggnum. Hugsunin í henni, en um leið gáskinn,
lýsa þeim í rauninni betur en nokkuð annað.