Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2002, Blaðsíða 7

Austfirsk fræði á samsteyputímum
Nú eru í heiminum miklir samrunatímar. Öll Evrópa er að renna saman í eitt viðskipta-,
neyslu og stjórnsýslusvæði, landamæri orðin óglögg og sérkenni þjóða og menningarsvæða
virðast helst eiga sér lífsvon í meira og minna sviðsettum sýnishornum handa ferðamönn-
um. Er hér fyrst og fremst um að kenna eyðingarmætti einhliða og innantóms afþreyingar-
iðnaðar. ísland hefur ekki farið varhluta af þessari þróun. Yfirráð yfir frumframleiðslunni
safnast á sífellt færri hendur, sveitarfélög renna saman, kjördæmi breytast og svæðisbundin
menningarstarfsemi á undir högg að sækja. Þessar samsteypur, hversu hagkvæmar sem
þær kunna að vera út frá efnahagslegum forsendum, eiga það sameiginlegt að þær eru
líklegar til að draga úr samstöðu og samkennd íbúanna og vægi hvers einstaklings þegar
ákvarðanir eru teknar. Það nýjasta er að Austfirðingum hefur verið tvístrað og mynda
Skaftafellssýslur og Múlasýslur nú hvorn sinn útnárann í nýjum og stórum kjördæmum.
Hvaða áhrif þetta hefur fyrir austfirsk menningarsérkenni í víðum skilningi á eftir að koma
í Ijós en ekki er ólíklegt að orðið Austfirðingur muni í framtíðinni fá allt aðra merkingu
heldur en það hefur á okkar tímum. Raunar hafa þjóðfélagsbreytingar síðustu áratuga haft
það í för með sér að stærsti hluti Austfírðinga (þ.e. fólk sem er fætt og uppalið hér fyrir
austan) býr ekki lengur á Austurlandi heldur ýmist fyrir norðan eða sunnan. Hinu er ekki
að neita að það er einmitt þetta brottflutta fólk sem sýnir átthögum sínum oft á tíðum hvað
mesta ræktarsemi og vonandi er það rétt sem ýmsir spá að einhver hluti þessara „flótta-
manna“ muni snúa aftur ef lífskjör og atvinnuskilyrði snúast til hins betra í fjórðungnum.
Meðal þess sem gerir okkur að Austfirðingum er sameiginleg saga, ákveðin ættartengsl
og einstakt umhverfi. Flestir fá á því áhuga fyrr eða síðar að grafast fyrir um rætur sínar og
það umhverfi sem þær spruttu í. Til að auðvelda mönnum þessa leit eru í Austfirðinga-
fjórðungi gefin út þrjú tímarit, Glettingur, Múlaþing og Skaftfellingur og mun enginn
landshluti annar getað státað af annarri eins ijölbreytni. Þeir sem hafa áhuga á austfírskum
fræðum eiga því að hafa úr nokkru að moða, hvort heldur þeir eru einungis þiggjendur eða
vilja láta eitthvert efni af hendi rakna. Milli Glettings og Múlaþings hefur jafnan verið öfl-
ug samvinna enda að hluta sama fólk sem að þeim stendur og tekist hefur að gefa þau út
án þess að til hafí komið opinberir styrkir, að vísu með því móti að efni er lagt til þeirra án
þess að greiðsla komi fyrir. Engin dauðamerki er að sjá á þessum ritum og af Múlaþingi
er þá sögu að segja að áskrifendum fjölgaði meira á síðasta ári en líklega nokkru sinni fyrr
frá því þetta rit var stofnað fyrir bráðum þrjátíu árum og aldrei hafa jafnmargar greinar
beðið birtingar og einmitt nú.
Múlaþing gegnir mikilvægu hlutverki í að tengja saman það fólk scm hér býr eða hefur
taugar til svæðisins og opna augu þess fyrir ýmsum þáttum sem tengjast nútíð okkar og
fortíð og vonandi fær það að lifa og sinna þessu hlutverki áfram þótt nú blasi við meiri
breytingar á austfírsku samfélagi heldur en nokkru sinni fyrr frá því síðari heimsstyrjöld-
inni lauk.
FNK
5