Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2002, Side 76

Múlaþing
Nokkuð af efni tækjum og tólum var þá
flutt þangað sem styst var að Fljótinu innan
við Ketilsstaði á móts við Flundsodda. Þar
var smíðaður prammi, bornar á hann vörur,
hesti beitt fyrir og síðan siglt út fljót allt að
byggingarstað. Fllutverk hestsins var að
sjálfsögðu erfiðast á bakaleið að draga
prammann á móti straumnum. Þó var eitt-
hvað um að pramminn steytti á grynningum
á úteftirleið og í hinn merka grjótgarð við
Höfðana þurfti að rjúfa skarð. Þetta voru
víst erfiðir og seinlegir flutningar, hefur
Einar bróðir minn tjáð mér, en hann var
aðstoðarmaður föður okkar við þetta verk
sem hann hafði tekið að sér. Þó hafðist
þetta og var m.a. fluttur fallhamar, sem
Einar minnir að hafi vegið 700 kg, með
þessu móti.
Og enn má minna á sérstæða siglingu
þ.e. þegar konungur litanna Jóhannes
Kjarval sigldi lítilli bátkænu (Gullmáv-
inum) út ysta hluta fljótsins og síðan til
Borgarfjarðar. Grannskapur Kjarvals við
fljótið var bæði langur og góður og hefur
allvíða verið minnst.
Sumarhús hans stendur enn gengt
Hreimsstöðum.
Veiðihlunnindi í fljótinu og ánum
Ekki mun ég fjölyrða um þau hér.
Minni aftur á grein Sigmars Ingasonar þar
um. Slæ því samt föstu að á nokkrum
bæjum hafi þau verið umtalsverð, ekki síst
á ystu bæjunum, svo og þeim innstu við
Gilsána. Mest hefur þetta verið urriði og
bleikja, þó stöku laxar hafi alltaf slæðst
með. Furðu lítil breyting hefur orðið á þeim
hlutföllum þótt miklu væri sleppt af
laxaseiðum á tímabili. En fleira hefur
veiðst heldur en fiskar í og við fljótið, þar á
meðal það spendýr sem það dregur nafn sitt
af. Meira að segja inn hjá Höfðum veiddust
selir oftar en einu sinni á síðustu öld. Selur
hefur sést allt inn hjá Hreimsstöðum, mun
hann þá vera að keppa við manninn að ná
bestu fiskunum. Fljótið er líka draumaland
ýmissa sundfugla, ekki síst gæsa.
Safnast þær mikið þar saman um nætur
á haustin eftir að þær koma úr sárum. Er þá
oft legið fyrir þeim af veiðimönnum kvölds
og morgna.
Raforkuframleiðsla
Margur mun reka upp stór augu, að sjá
þetta orð hér. Þó var vænn lækur (Þverá)
ofan Ormsstaða virkjaður á leið sinni í
Gilsá í þessu skyni fyrir bæði bú þar. Auk
þess hefur vatn, sem var ætlað Selfljóti
komið við sögu í þessu sambandi. Það mun
hafa verið 1936 sem bændur hér um slóðir
skrifuðu uppá lánsheimild, að veita mætti
vatni úr Gilsá neðan við Ormsstaði til
Eiðalækjar, sem fiutti það í Eiðavatn. Síðan
var svo affall þess, Fiskilækur, virkjað á
leið sinni í Lagarfljót. Sú raforku-
framleiðsla fullnægði rafmagnsþörf Eiða-
staðar um nokkurra áratugaskeið. Björn
Guttormsson bónda á Ketilsstöðum heyrði
ég segja að mjög hefði dregið úr bleikju-
veiði á þessu tímabili, svo þar hafa Utman-
nasveitarmenn fórnað nokkrum veraldar-
gæðum í þágu menningarinnar. Svo mun
hafa verið oftar. Raunar langar mig að víkja
að því hér í lokin, að mér virðist sem
mannlífið hér um slóðir, hafi dregið nokkuð
dám af háttum hins rólynda fljóts og unað
við það sem landið gaf, án harðrar sóknar í
veraldleg gæði. En fólkið hafði ákaflega
vakandi félagsvitund, sem sjá má á fram-
kvæmdum á vegum búnaðarfélagsins og
síðar á vegum ungmenna- og kvenfélags og
raunar fleiri félaga, þar sem samvinna og
samhjálp var alls staðar snar þáttur í
starfinu.
Læt ég svo lokið þessar skrykkjóttu yfir-
ferð um veldi Selfljótsins með þeirri ósk, að
74