Heilsuvernd - 01.09.1959, Blaðsíða 6

68
HEILSUVERND
þótta einstaklinga og öðrum óraunhæfum ályktunum. Á
þann hátt má búast við, að unnt verði að fá samstarf og
verðmætar niðurstöður, þó að flestir læknar og visinda-
menn hafi opinskáa eða leynda samúð með tóbakinu.
1 tóbakinu er efni, sem heitir nikótín. Hinn mikli sænski
jurtafræðingur, Linné, gaf jurtinni fyrstur latneska nafn-
ið og kallaði hana Nicotiana í höfuðið á frakkneskum
sendiherra Jean Nicot, er var við hirðina í Portúgal.
Nafnið hefur svo færzt yfir á eitt hættulegasta eiturefnið
í jurtinni.
Til eru tvær tegundir, Nicotiana tabacium og Nicotiana
rustica, sem hæfar eru til ræktunar, en auk þeirra fjöl-
margar tegundir, sem þykja ekki eins nothæfar. Jurtin
getur orðið 3—4 metrar á hæð, þótt venjulega sé hún
töluvert smávaxnari, þar eð tóbakið þykir annars of gróf-
gert. Tóbaksjurtin hefur mjög mikla aðlögunarhæfni, og
þótt upprunalegt heimkynni hennar sé á hitabeltissvæð-
inu, hefur hún þó seilzt langt norður á bóginn. Hef ég t.
d. séð hana ræktaða allverulega norður í British Columbía
í Kanada. Hún er mjög rík af málmsöltum, þar af kem-
ur hin þétta aska góðra vindla og hin sterka og 'heita glóð
þeirra. Nikótínið finnst ekki, svo vitað sé, í neinni ann-
arri jurt. Það er lyktarlaust en mjög beiskt á bragð og
brennandi, og hafa sterkar upplausnir af því mjög ertandi
áhrif á húð og slímhúð. Það uppleysist auðveldlega í vatni
og vinanda og er fyrst í stað litlaust, en þegar ljósið og
loftið hafa um stundarsakir verkað á upplausnina, um-
breytizt það smátt og smátt. Upplausnin verður brúnleit,
og kemur þá af henni nokkur tóbaksþefur.
I fremur lágum styrkleika hefur nikotínið mjög ein-
kennileg áhrif á taugakerfið. Eftir skammvinna örvun og
ertingu lamar það frumurnar í ósjálfráða taugakerfinu,
en hefur ekki nein áhrif á taugaþræðina. Þessi sérstæðu
áhrif nikotínsins hafa reynzt gagnleg til þess að leiða í
ljós eðli og gerð ósjálfráða taugakerfisins, en sem full-
komnust þekking á því er mjög mikilvæg.