Morgunblaðið - 16.10.2021, Side 22

22 FRÉTTIR
Innlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 16. OKTÓBER 2021
Rauðarárstígur 12-14, sími 551 0400 · www.uppbod.is
Vefuppboð nr. 565
Þorvaldur Skúlason
Fjöldi glæsilegra verka á uppboð.is til 18. október
Karl Kvaran
Forsýning á verkunum hjá
Fold uppboðshúsi og á vefnum uppbod.is
PERLUR
í íslenskri myndlist
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Einn þekktasti vísindamaður Íslend-
inga á öldinni sem leið, Sigurður
Þórarinsson jarðfræðingur, kann að
hafa átt þátt í því að Halldór Lax-
ness fékk Nóbelsverðlaunin í bók-
menntum óskipt árið 1955. Þetta
kemur fram í ævisögu Sigurðar sem
Sigrún Helgadóttir skráði og Nátt-
úruminjasafn Íslands hefur gefur út
í tveimur bindum.
Sigurður var góður kunningi Hall-
dórs Laxness og í hópi aðdáenda
skáldsins. Hann hafði stundað nám í
Svíþjóð og átti marga góða vini og
kunningja sem voru áhrifamiklir í
sænsku menningarlífi, m.a. rithöf-
undinn Harry Martinson sem sæti
átti í sænsku akademíunni er veitti
verðlaunin.
Í byrjun sjötta áratugarins var
farið að tala um möguleika Halldórs
Laxness á að hreppa hin eftirsóttu
Nóbelsverðlaun í bókmenntum.
Nokkrir áhrifamenn í sænsku menn-
ingarlífi sem þekktu til verka Hall-
dórs voru því hlynntir. Ýmsir þeirra
töldu að Gunnar Gunnarsson ætti
ekki síður skilið að fá verðlaunin.
Meðal þeirra var Stellan Arvidson,
formaður sænska rithöfundafélags-
ins, og lagði hann til fyrir hönd fé-
lagsins að verðlaununum yrði skipt á
milli Halldórs og Gunnars. Innan
akademíunnar stakk vinur Sigurðar,
Harry Martinson, upp á Gunnari og
norrænufræðingurinn Elias Wessén
upp á Halldóri. Skipuð var þriggja
manna undirnefnd innan akademí-
unnar og lagði hún til að verðlaun-
unum yrði skipt á milli Gunnars og
Halldórs.
Þegar Sigurður frétti haustið 1955
af hugmyndinni um að skipta verð-
laununum á milli Halldórs og Gunn-
ars skrifaði hann sínum gamla vini
langt bréf og andmælti henni ein-
dregið. Hélt hann mjög fram verð-
leikum Halldórs. Ekki síst skipti það
verulegu máli fyrir íslenska tungu
og menningu að Halldór skrifaði á
íslensku, hann endurnýjaði tungu-
málið sem bókmenntamál öfugt við
ýmsa aðra íslenska samtímahöf-
unda, þar á meðal Gunnar sem skrif-
aði bækur sínar á dönsku. Í bréfi
Sigurðar til Harry Martinson segir
m.a.: „Ég get vel sætt mig við að
Halldór Kiljan fái engin Nóbels-
verðlaun, hann er þar í góðum fé-
lagsskap. En ég er afdráttarlaust
þeirrar skoðunar að það væri ólán að
skipta verðlaununum milli hans og
Gunnarssonar, það yrði vatn á myllu
þeirra sem eru þeirrar skoðunar að
það sé lúxus hjá okkur að nota eigið
tungumál, við ættum að skrifa á
tungumáli sem milljónir skilja en
ekki bara nokkur þúsund bændur og
sjómenn.“ Sigurður skrifaði einnig
Jón Helgasyni, handritafræðingi í
Kaupmannahöfn, um áhyggjur sínar
og varð það til þess að Jón skrifaði
tveimur mönnum í akademíunni sem
hann þekkti, þar á meðal Elias Wes-
sén, og fullyrti að bókmennta-
áhugamenn á Íslandi vildu frekar
engin verðlaun til Íslands en „að
helmingurinn félli í skaut rithöfundi
á íslensku sem er eins gölluð og sú
úr penna GG.“
Við atkvæðagreiðslu í akademí-
unni snerist Martinson til fylgis við
Halldór Laxness sem eina verð-
launahafann. Eftir nokkur átök inn-
an akademíunnar varð það endanleg
niðurstaða mikils meirihluta hennar
að veita Halldóri einum Nóbels-
verðlaunin í bókmenntun 1955.
Í ævisögunni segir Sigrún Helga-
dóttir að bréf Sigurðar og Jóns
kunni að hafa haft áhrif á niðurstöðu
akademíunnar. Þeir hafi bent á sjón-
armið sem nefndarmenn hafi fram
að því ekki áttað sig fyllilega á. Í
rökstuðningi akademíunnar sé
áréttað að Halldór Laxness hafi end-
urnýjað hina miklu íslensku frásagn-
arlist eins og Sigurður og Jón höfðu
bent á.
Átök að tjaldabaki um nóbelinn
- Sigurður Þórarinsson beitti sér eindregið fyrir nóbelsverðlaunum handa Halldóri Laxness - Ævi-
saga hans nýkomin út - Átti þátt í að hugmynd um að skipta verðlaununum var kveðin í kútinn
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Hylltur Halldór Laxness ávarpar mannfjölda á hafnarbakkanum í Reykjavík af þilfari Gullfoss við heimkomu til Ís-
lands eftir að hafa tekið á móti Nóbelsverðlaununum í bókmenntum í Stokkhólmi í desember 1955.
Nóbelsverðlaunin Sigurður Þór-
arinsson beitti sér á bak við tjöldin.
Sveitarfélagið Skagafjörður og
Akrahreppur hafa gengið til form-
legra viðræðna um samningu og er
vinnan við verkefnið komin á fullt
skrið, að því er fram kemur á sér-
stökum vef sem stofnaður hefur ver-
ið um verkefnið, skagfirdingar.is.
Héraðsmiðillinn Feykir vakti fyrst
athygli á þessu.
Sérstök samstarfsnefnd um sam-
eininguna hefur fengið skólastjórn-
endur í Varmahlíð og sérfræðinga af
fjölskyldusviði Sveitarfélagsins
Skagafjarðar á tvo fundi nefndarinn-
ar þar sem staða og framtíðarsýn í
félags- og fræðsluþjónustu var
rædd. Auk þess er umræða um fjár-
mál sveitarfélaganna og stjórnskipu-
lag komin vel á veg.
„Markmið með vinnu samstarfs-
nefndarinnar er að fá fram upplýs-
ingar um stöðu og sjónarmið fyrir
mótun framtíðarsýnar og stuðla að
auknum samskiptum og samráði við
sérfræðinga sem starfa í stjórnsýslu
sveitarfélaganna,“ segir m.a. á fyrr-
nefndum vef en þar verða sett inn
minnisblöð um stöðu og framtíðar-
sýn málaflokkanna um leið og nið-
urstöður samstarfsnefndarinnar
hafa verið dregnar saman.
Niðurstöður og samantekt á vinnu
samstarfsnefndar verða nýttar til
undirbúnings íbúafunda sem áætlað-
ir eru í lok janúar á næsta ári.
Í samstarfsnefndinni sitja 10
fulltrúar, fimm frá hvoru sveitarfé-
lagi, og síðan eru tveir varamenn.
Formaður nefndarinnar er Hrefna
Jóhannesdóttir, oddviti Akrahrepps.
Sveitarfélagið Skagafjörður varð
til árið 1998 með sameiningu allra
sveitarfélaga í firðinum, fyrir utan
Akrahrepp, sem æ síðan hefur geng-
ið undir nafninu „fríríkið“. Í Akra-
hreppi búa nú um 210 manns en í
Svf. Skagafirði um 4.050, þar af um
2.650 á Sauðárkróki. bjb@mbl.is
Samrunaviðræður
hafnar í Skagafirði
- Niðurstöður til íbúa í janúar 2022
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Skagafjörður Varmahlíð er mið-
svæðis í firðinum vestanverðum.