Morgunblaðið - 09.12.2021, Qupperneq 40

40
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. DESEMBER 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Borgarstjórn
samþykkti
fjárhags-
áætlun Reykjavík-
urborgar fyrir árið
2022 á fundi sínum í
fyrradag, auk fimm
ára áætlunar til
2026. Í tilefni þessa
sendi skrifstofa borgarstjóra frá
sér fréttatilkynningu þar sem
rakið er að rekstrarniðurstaða
borgarinnar í heild á næsta ári
sé áætluð um 9 milljarðar króna
en að rekstur borgarsjóðs verði
neikvæður um 2,8 milljarða
króna.
Í tilkynningunni segir einnig
að fjármálastefna og fjárfest-
ingarstefna geri „ráð fyrir að
skuldir verði greiddar niður í
lok tímabilsins“. Það sem hins
vegar gleymist alveg að nefna í
tilkynningunni er hvernig
skuldastaða borgarinnar hefur
þróast og hvernig ætlað er að
hún muni þróast á næstu árum,
áður en kemur að lokum tíma-
bilsins þegar loks er búist við að
byrjað verði að greiða skuld-
irnar niður.
Þeir sem leggja á sig að lesa
fjárhagsáætlun borgarinnar,
sem borgarstjóri virðist treysta
því – líklega með réttu – að fáir
geri, sjá að skuldirnar hafa farið
hratt hækkandi á liðnum árum
og að gert er ráð fyrir að þær
haldi áfram að hækka á næsta
ári. Ekki bara það, skuldirnar
eiga líka að hækka á árunum
2023, 2024 og 2025, en byrja svo
að lækka á síðasta ári fimm ára
áætlunarinnar, hversu trúverð-
ugt sem það nú er.
Oddviti sjálfstæðismanna í
borgarstjórn hefur gagnrýnt
skuldasöfnunina harðlega og
bent á að reksturinn sé engan
veginn sjálfbær. Rekstur sam-
stæðu borgarinnar minni að
ýmsu leyti á „skuldsettan vog-
unarsjóð en afkoma borgarinnar
byggir á afleiðum í áli og gjald-
miðlum, endurmati á félagslegu
húsnæði og fjárfestinga í fyrir-
tækjum“. Því miður er staðan
þannig að þetta lýsir henni rétti-
lega, en meirihlutinn í borginni
kýs að hlusta ekki á varnaðar-
orðin en vill þess í stað reyna að
tala sig út úr vandanum.
Borgarstjóri gefur þær skýr-
ingar á skuldasöfnuninni að þær
séu hluti af „græna planinu“,
fjárfestingaráætlun sem eigi að
bæta stöðu Reykjavíkur, en
miðað við undirliggjandi rekstr-
arvanda og hvernig til hefur
tekist með ýmsar fjárfestingar
hljóta borgarbúar að taka þeim
orðum með miklum fyrirvara.
Ekki þarf annað en líta á rekst-
ur skrifstofu borgarstjóra sjálfs
til að átta sig á vandanum.
Rekstur skrifstofu borgarstjóra
og borgarritara á að kosta yfir
hálfan milljarð króna á næsta
ári og hefur árlegur kostnaður
við borgarstjóra og hans nán-
ustu samstarfsmenn þá aukist
um fjórðung á aðeins tveimur
árum.
Fyrir utan að
laga til í rekstr-
inum og reyna að
forðast ítrekaðar
framúrkeyrslur og
bruðl í fjárfest-
ingum gæti meiri-
hlutinn gripið til
ákveðinna ráða til
að lækka skuldir borgarinnar og
um leið bæta stöðu borgarbúa
og atvinnulífs í borginni. Sjálf-
stæðismenn í borgarstjórn
lögðu til að mynda fram tillögur,
sem var hafnað eins og við var
að búast, um að selja tilteknar
eignir, Ljósleiðarann ehf., sem
áður nefndist Gagnaveita
Reykjavíkur, Malbikunarstöð-
ina Höfða, sem orðin er alræmd
fyrir óeðlilega viðskiptahætti á
samkeppnismarkaði, auk þess
að selja leigjendum Félags-
bústaða, sem það vilja og geta,
íbúðirnar sem þeir leigja.
Síðastnefnda tillagan er mjög
athyglisverð og ætti að ráðast í
óháð fjárhag Reykjavíkur-
borgar, þó að hann ýti undir
þörfina á slíkri sölu. Tillagan
gerir ráð fyrir að samtals 300
íbúðir verði seldar núverandi
leigjendum á næstu þremur ár-
um, sem er hófleg hugmynd,
enda hefur þessum leiguíbúðum
fjölgað mjög á undanförnum ár-
um. Í greinargerð með tillög-
unni kemur fram að þegar Fé-
lagsbústaðir voru stofnaðir hafi
íbúðir félagsins verið 828, en
séu nú 2.966. Þá séu uppi áform
um að fjöldinn verði kominn í
3.412 árið 2025.
Í greinargerðinni segir einnig
að þrátt fyrir þessa fjölgun séu
mörg hundruð á biðlista. Ef-
laust skýrist það meðal annars
af þeim húsnæðisskorti og því
háa íbúðaverði sem meirihlutinn
í Reykjavík ber ábyrgð á, en
það réttlætir ekki að fjölga
stöðugt þeim sem þurfa að fá
leiguíbúð hjá Reykjavíkurborg.
Slíkt úrræði þarf að vera fyrir
hendi, en ef mögulegt er ætti að
líta á það sem tímabundna
lausn, ekki leið til frambúðar
fyrir þá sem hafa vilja og getu
til eignast eigið húsnæði.
Og staðreyndin er sú, að sam-
kvæmt úttekt Húsnæðis- og
mannvirkjastofnunar vilja um
91% þeirra sem eru í leigu-
húsnæði eignast sitt eigið hús-
næði. Sláandi er í því samhengi
að einungis 1% þeirra sem
leigja hjá Félagsbústöðum kom-
ast út úr því kerfi og í eigið hús-
næði.
Það getur ekki verið markmið
Reykjavíkurborgar að sífellt
fleiri borgarbúar búi í húsnæði í
eigu borgarinnar. Sjálfsagt er
að borgin reyni að snúa þróun
síðustu ára við með því að
hjálpa leigutökum að eignast
íbúðirnar. Um leið gæti borgin
lækkað eigin skuldir. Ekki veit-
ir af fyrir borg sem áður var vel
rekin en yfirvöldum hefur á
undanförnum árum tekist að
koma í verulegan fjárhags-
vanda.
Meirihlutinn telur
sig geta talað
Reykjavíkurborg
út úr rekstrar- og
skuldavanda}
Borg í fjárhagsvanda
F
átækt er ekki náttúrulögmál held-
ur pólitískt val ráðandi afla. Ný
fjárlög ríkisstjórnar Katrínar
Jakobsdóttur hafa nú litið dagsins
ljós og þar sjást áherslur rík-
isstjórnarflokkanna þriggja, svart á hvítu. Þau
ætla ekki að jafna kjörin í landinu nú þegar
staða ríkissjóðs vænkast. Það er ekki þeirra
forgangsmál þrátt fyrir fögur fyrirheit í að-
draganda kosninga.
Munurinn milli lægstu launa í landinu og líf-
eyris frá almannatryggingakerfinu heldur
áfram að aukast og verður um næstu áramót
heilar 88 þúsund krónur á mánuði. Bilið hefur
stöðugt aukist frá því Sjálfstæðisflokkur tók
við stjórnartaumum ásamt Framsóknarflokki
árið 2013 og þeir stjórnarflokkar sem nú halda
áfram samstarfi virðast ætla að halda áfram að
auka þetta bil. Fyrirheit í stjórnarsáttmála um að gera
betur við eldra fólk er góðra gjalda vert en úrlausnin virð-
ist eingöngu falla að þeim rúmlega 10% sem hafa atvinnu-
tekjur en ekki þeim sem fá greiðslur úr lífeyrissjóðum.
Frítekjumark atvinnutekna eldra fólks verður tvöfaldað
en ekkert verður hróflað við frítekjumarki atvinnutekna
þeirra sem eru á örorku og eru með ákvörðun ríkisstjórn-
arflokkanna föst í 109 þúsund krónum og hafa verið föst í
þeirri krónutölu frá árinu 2009. Við skulum hafa það í
huga að verðlag hefur á sama tíma hækkað um 52,5% og
er matarkarfa sem þá kostaði rúmar 12 þúsund krónur á
tæpar 19 þúsund í dag.
Stefán Ólafsson, sérfræðingur hjá Eflingu,
hefur verið iðinn við að greina þróun almanna-
trygginga á Íslandi og bera saman við það sem
þekkist í nágrannalöndum okkar. Hefur hann
bent á að íslensk stjórnvöld hafa valið að verja
hvað minnstum hluta af landsframleiðslu til
velferðarmála miðað við þróuð vestræn ríki
innan OECD. Þar er Ísland langt á eftir hinum
Norðurlandaþjóðunum á sama tíma og skatt-
byrði á lífeyrisþega hefur stóraukist. Skerð-
ingar á þeim hópum sem eru á lífeyri eru um-
talsverðar í öllu tilliti og leiðir til þess hróplega
óréttlætis sem eykst með degi hverjum í boði
ríkisstjórnarinnar sem ætlar að setja málin í
nefnd ef marka má stjórnarsáttmálann. Svar
ráðherra við þessu er að ekki megi gleyma að
halli ríkissjóðs sé verulegur, sem er rétt, en þó
ætlar ríkisstjórnin á sama tíma að verja um-
talsverðum fjármunum í uppstokkun stjórnarráðsins.
Ísland er í kjöraðstöðu til að fjárfesta í fólki. Sú fjárfest-
ing mun alltaf skila efnahagslegum ávinningi til fram-
búðar því fjárfesting í fólki léttir álag og sparar fjármuni á
öðrum sviðum. Það að halda fólki í fátækt leiðir til meiri
útgjalda í heilbrigðis-, velferðar- og réttarkerfinu. Fátækt
er pólitísk ákvörðun og nú þegar ljóst er að staða rík-
issjóðs er betri en áætlanir sögðu til um er engin afsökun
fyrir því að vinna ekki markvisst að því að útrýma fátækt á
Íslandi. helgavala@althingi.is
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Val ríkisstjórnar er skýrt
Höfundur er þingflokksformaður Samfylkingar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Enginn látinn af
völdum Ómíkron enn
BAKSVIÐ
Andrés Magnússon
andres@mbl.is
Ó
míkron-afbrigði kór-
ónuveirunnar er mun
smitgjarnara en fyrri af-
brigði hennar. Útbreiðsla
hennar hefur verið undraskjót, eink-
um í Suður-Afríku þar sem hennar
varð fyrst vart. Útbreiðsla veir-
unnar er þó ekkert hjá útbreiðslu
frétta af henni, sem hafa skotið
mörgum skelk í bringu og heilbrigð-
isyfirvöld víða um heim hafa gefið út
viðvaranir vegna hennar og sagt
fólki að búa sig undir hið versta.
Í gær varaði þannig Sóttvarna-
stofnun Evrópu (ECDC) við því að á
næstu vikum mætti búast við aukn-
um sjúkrahúsinnlögnum og dauða
kórónuveirusjúklinga, sem einkum
mætti rekja til ónægrar bólusetn-
ingar og aukinnar útbreiðslu Ómík-
ron-afbrigðisins.
„Ómíkron-afbrigðið eykur
áhyggjurnar verulega,“ sagði Andr-
ea Ammon, forstjóri ECDC, á fundi
með heilbrigðisráðherrum Evrópu-
sambandsins (ESB) í Brussel. Sem
stendur hafa 19 Evrópulönd skráð
274 smit Ómíkron-afbrigðisins, en
búist er við að þeim fjölgi ört á
næstu dögum.
Fátt er svo með öllu illt
Fyrstu rannsóknir benda til
þess að Ómíkron-afbrigðið breiðist
út tvöfalt hraðar en Delta-afbrigðið
skeinuhætta. Af því er full ástæða til
þess að hafa áhyggjur, einkum ef
veikindi vegna Ómíkron leggjast af
fullum þunga á heilbrigðiskerfin.
Hins vegar eru vísbendingar
um að Ómíkron valdi ekki jafn-
miklum og alvarlegum veikindum og
fyrri afbrigði. Þannig er óneitanlega
athyglisvert að enn sem komið er
hefur enginn dauðdagi verið skráður
vegna veikinda af völdum þess.
Enn sem komið er hefur út-
breiðslan verið langmest í Suður-
Afríku og því hafa sérfræðingar um
heim allan beðið rannsókna þaðan í
ofvæni. Fyrstu niðurstöður gefa til-
efni til aukinnar bjartsýni, þó hafa
verði alla fyrirvara um að síga kunni
á ógæfuhliðina síðar. Samkvæmt
rannsókn Steve Biko/Tshwane-
héraðssjúkrahússins í Pretoríu finna
flestir fyrir afar vægum einkennum
og sárafáir sjúklingar hafa þurft á
öndunaraðstoð að halda, en þeir
veikustu séu undantekningarlaust
óbólusettir. Fareed Abdullah, sem
stýrði rannsókninni, vekur enn-
fremur athygli á því að þeir sem hafi
þó þurft að leggja inn á sjúkrahús
hafi aðeins þurft að vera þar í þrjá
daga að meðaltali, en fram að þessu
hefur meðaltalið verið 8,5 nætur.
Alþjóðaheilbrigðisstofnunin
(WHO) hefur sömu sögu að segja.
Ómíkron-smit hafa verið staðfest í
38 löndum, en engir dauðdagar af
þess völdum. Soumya Swaminathan,
vísindaforstjóri WHO, hvetur til
stillingar og segir ástæðulaust að
fyllast skelfingu vegna Ómíkron.
Eins sé enn óljóst hvort breyta þurfi
bóluefnum vegna þess.
Fyrir sitt leyti greindi Pfizer
frá því í gær að þriðji örvunar-
skammturinn af bóluefni fyrir-
tækisins gæti skipt sköpum til þess
að líkaminn gæti varist Ómíkron.
Vafalaust mun fleira koma í ljós
um Ómíkron-afbrigðið á næstu dög-
um, en miðað við það, sem þegar er
vitað, er ástæða til hóflegrar bjart-
sýni. Þar munar auðvitað mestu að
dauðsföll hafa engin orðið enn og að í
langflestum tilvikum eru einkennin
mjög væg. Sérstaklega þó ef bólu-
setning veitir frekari vörn, en hér á
Íslandi eru 90% landsmanna, 12 ára
og eldri, fullbólusett. Þegar hafa
121.234 fengið þriðja örvunar-
skammtinn, sem virðist aftra smiti
mjög og gera einkenni mjög mild hjá
þeim sem þó veikjast.
Auðvitað kann Ómíkron að
reynast verri viðureignar en nú sýn-
ist, en samt er óþarfi að mála skratt-
ann á alla veggi.
Fyrir aðeins mánuði vonuðust Suður-Afríkubúar til að faraldurinn væri að
ganga niður, en 8. nóvember greindist fyrsta tilfelli Ómíkron-afbrigð-
isins, sem síðan hefur smitast hratt í landinu og breiðst þaðan út um
heim. Vísindamenn telja nú að Ómíkron hafi skömmu síðar útrýmt öðrum
afbrigðum í Suður-Afríku, en segja má að ólík afbrigði veirunnar séu í
samkeppni, líkt og sjá má á tölfræðigrafinu hér að ofan. Þar sigrar það
afbrigði sem flesta smitar og hraðast og þar hefur Ómíkron vinninginn á
fyrri afbrigði. Reynist það auk þess valda mun minni veikindum og dauða
gæti Ómíkron falið í sér lausn með því að útrýma hættulegri afbrigðum.
Það er þó háð því að það smitist jafnört annars staðar, sem enn er óvíst.
Ómíkron lagði önnur afbrigði
HEIMSFARALDURINN Í SUÐUR-AFRÍKU
Eftir helstu afbrigðum veirunnar, staðfest dagleg smit
Nýgengi kórónuveirunnar í Suður-Afríku
Heimildir: TomWenseleers (2021), SANICD og GISAID
A M J J Á S O D J F M A M J J Á S O N D
0
10.000
5.000
15.000
20.000
2021
Beta Alfa
C.1.2
Önnur
afbrigði
Delta
Ómíkron