Saga - 2018, Síða 28

greina áhrif hreyfanleika á reykvíska menningu og samfélagsgerð
með því að skoða hvernig þverþjóðleiki dansk-íslenskrar ráðandi
stéttar fléttast saman við fólksflutninga úr íslenskri sveit og aðra
staðbundnari þætti.
Niðurstöður rannsóknarinnar byggjast á þemagreiningu (e. the -
matic analysis) sem löguð var að þörfum og heimildum sagnfræði -
rannsókna.14 Hér er aðallega stuðst við ýmsar persónulegar heim-
ildir og einkaskjöl fólks sem búsett var í Reykjavík á árunum 1890–
1920. Sjálfsævisögur reyndust notadrjúgar heimildir þar sem þær
innihalda gjarna ítarlegar lýsingar á sögusviðinu Reykjavík og voru
65 þess konar rit greind fyrir þessa rannsókn. Slíkar bókmenntir
segja gjarna frá því áhugaverða og furðulega sem drífur á daga
söguhetjanna, lýsa skrautlegum persónum og óvenjulegum atburð -
um. Þær eru því góðar heimildir um framandleika og þann hreyfan-
leika sem gegndi lykilhlutverki í flutningum „framandi“ fólks og
varnings til Reykjavíkur. Þó er vandkvæðum bundið að byggja ein-
vörðungu á sjálfsævisögum því þær voru flestar skráðar nokkrum
áratugum eftir að rannsóknartímabilinu lýkur. Því er einnig stuðst
við aðrar heimildir sem geta staðfest og bætt við vitnisburði þeirra,
svo sem margvíslegar persónulegar heimildir auk ævisagna, byggða -
sögu rita, dagblaða og tímarita. Bréf og dagbækur heldri stéttar
kvenna í Reykjavík og kaupmannahöfn eru jafnframt lykillinn að
því að hægt sé að greina hvernig hin þverþjóðlegu rými sem tengdu
borgirnar saman gegndu grundvallarhlutverki í að móta stéttaskipt-
ingu Reykjavíkur á árunum 1890–1920. Þessar heimildir veita okkur
því innsýn í hvernig sá hreyfanleiki sem einkenndi löndin í kringum
Atlantshafið á tímabilinu setti mark sitt á staðbundið samfélag
Reykjavíkur, til að mynda gegnum stéttaátök.
Alþjóðlegur hreyfanleiki og Reykjavík 1890–1920
Þegar fólk hugsar um hreyfanleika kemur fámenn eyja í Norður-
Atlantshafi um aldamótin 1900 líklega seint upp í hugann. Tímabilið
1880–1914 einkenndist þó af umtalsverðum fólksflutningum á
heimsvísu, sér í lagi yfir Atlantshafið, frá Evrópu til Bandaríkjanna
íris ellenberger26
14 Notast var við þemagreiningaraðferðir Virginiu Braun og Victoriu Clark. Þrátt
fyrir að þær séu þróaðar m.t.t. rannsókna í félagsvísindum er það greiningar-
ferli sem þær lýsa einnig gagnlegt fyrir sagnfræðirannsóknir. Þó þarf að laga
þær að heimildum sagnfræðinnar sem eru yfirleitt fjölbreyttari en gögn félags
NÝ_Saga haust 2018 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 19.10.2018 18:45 Page 26