Saga - 2018, Blaðsíða 38

í ljós að þrátt fyrir að þær systur væru af íslenskum uppruna til-
heyrðu þær fyrst og fremst þverþjóðlegri dansk-íslenskri yfirstétt
sem tengdist yfirstéttum nágrannalandanna vina- og fjölskyldu-
böndum. Þær höfðu aðgang að tengslaneti sem teygði sig til Dan -
merkur, þaðan áfram til Skandinavíu og jafnvel yfir til Bretlands. Af
þeim sökum hefur verið bent á að stéttin myndaði þverþjóðlegt
rými eins og mannfræðingurinn Thomas Faist skilgreinir hugtakið,
það er sem menningarlegt og félagslegt svið sem mótast af félags-
legum tengslanetum, félagslegu lífi, ýmiss konar félagslegum og
táknrænum tengslum og fleiru. Það skírskotar, líkt og snertifletir
Mary Louise Pratt, fyrst og fremst til félagslegs rýmis en ekki tiltek-
ins svæðis á landakorti. Þverþjóðleg rými geta því teygt sig yfir stór
landssvæði, þvert á landamæri, eða tengt saman samfélög í mis-
munandi heimshlutum.47 Hér er vert að skoða nánar þau átök sem
eiga sér stað í samfélagi þar sem sveitafólk flyst unnvörpum á möl-
ina og myndar verkalýð þar sem fyrir er þverþjóðleg ráðandi stétt.
Hægt er að koma auga á ólíkar birtingarmyndir þessara menn-
ingarátaka og -samblöndunar með því að skoða hvernig framand-
leiki birtist í bænum og hvernig hann gegndi margþættu hlutverki
í jaðarsetningu og aðgreiningu bæjarbúa eftir uppruna og stétt.
Margar myndir „hinna“
„The other“, oftast þýtt á íslensku sem „hinn“ eða „annar“, er vin-
sælt hugtak við greiningu á þeim flóknu ferlum sem liggja að baki
sjálfsmyndarsköpun hópa og þjóða. „Otherness“, hér þýtt sem
„fram andleiki“, vísar því til þess ástands að vera „hinn“ eða einhver
„annar“. Með öðrum orðum sá sem er ekki hluti af ríkjandi viðmið -
um, sá sem „við“ notum til að skilgreina „okkur“ sem venjuleg, eðli-
leg og sjálfgefin.48 Framandleiki er í þessum skilningi aðstæðubund-
inn og afstæður. Eðli og einkenni „hins“ fer eftir því hvernig „við“
erum afmörkuð en það getur verið breytilegt bæði í tíma og rúmi.
Hugtakaparið felur einnig í sér víxlverkun þar sem „hinn“ gegnir
íris ellenberger36
47 Thomas Faist, The Volume and Dynamics of International Migration and Trans -
national Social Spaces (Oxford: Clarendon Press 2000), bls. 45–46. Nánar er
fjallað um þverþjóðleg rými og Ísland í: Íris Ellenberger, Danskir innflytjendur
á Íslandi 1900–1970, bls. 29–32, 151–171.
48 Bill Ashcroft, Gareth Griffiths og Helen Tiffin, Post-Colonial Studies: The Key
Concepts (London & New york: Routledge 3. útg. 2013), bls. 186–187.
NÝ_Saga haust 2018 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 19.10.2018 18:45 Page 36