Saga - 2018, Blaðsíða 51

manna höfn.80 Við lestur á bréfum sem Augusta og Louise skrifuðu
Sophie í kringum aldamótin 1900 kemur í ljós að hún gegndi mikil-
vægu hlutverki í versluninni sem miðlari fágaðs smekks. Sophie
keypti ýmislegt inn fyrir verslunina í kaupmannahöfn. Hún sá um
að útvega vörur fyrir sérpantanir heldri kvenna í Reykjavík á milli
þess sem hún sá um greiðslur frá Augustu til evrópskra kaup -
manna.81 Þannig reiddu Augusta og Louise sig á að Sophie kynni að
velja vörur sem féllu í kramið hjá ráðandi stétt Reykjavíkur og eru
aukinheldur gott dæmi um hvernig sá hreyfanleiki og þverþjóðleiki
sem einkenndi Reykjavík í kringum aldamótin 1900 hafði áhrif á til-
veru fólks sem ekki var sjálft þverþjóðlegt. Í þessu tilfelli gerði hann
Augustu kleift að byggja afkomu sína á tengslum sínum við með -
limi íslenskrar og danskrar heldri stéttar sem eru afleiðing af
þverþjóðlegu rými verslunar sem tengdi Ísland og Danmörku sam-
an.
Það er einmitt þessi áhersla á evrópska efnismenningu, sem
hægt var að fá aðgang að í krafti hreyfanleika og þverþjóðleika, sem
gerir það að verkum að yfirstéttin í Reykjavík átti í nokkuð tvíbendu
sambandi við framandleika. Rannsóknir á þverþjóðlegum rýmum
sem tengdu íslenskt þéttbýli við Danmörku og jafnvel fleiri lönd
hafa leitt í ljós að danskt og dansk-íslenskt yfirstéttarfólk sem bjó í
Reykjavík á fyrstu áratugum tuttugustu aldar hafi verið í mótsagna-
kenndri stöðu gagnvart menningu búsetulandsins. Þverþjóðleikinn
og hreyfanleikinn sem einkenndi þennan hóp hafi gert það að verk-
um að meðlimum þeirra stóðu fjölbreyttari leiðir til boða í afstöðu
sinni gagnvart meirihlutasamfélaginu en einfaldlega að samlagast
því. Þeir aðlöguðust menningu heldri stétta í þéttbýli og höfðu
þannig greiðan aðgang að valdastéttum landsins en samt sem áður
voru þeir í jaðarstöðu og þar af leiðandi framandi frá sjónarhóli
íslenska þjóðríkisins og hugmynda um íslenska þjóðmenningu sem
þá voru í mótun. Þeir voru því í senn í stöðu „okkar“ og „hinna“.82
að klæða af sér sveitamennskuna 49
80 Björg Einarsdóttir, „Líktist meir nútímakonum. Ágústa Svendsen (1835–1924)“,
Úr ævi og starfi íslenskra kvenna. Erindi flutt í Ríkisútvarpið veturinn 1983–1984
(Reykjavík: Bókrún 1984), bls. 22–39, einkum bls. 30; Vef. [A]t fylde sig med al
Verdens Uro, Henrik Pontoppidan 1857–1943 http://www.henrikpontoppid-
an.dk/text/seclit/secbreve/oxenboell_marie/1882_12_12.html, 19. mars 2018.
81 Sjá t.d.: KSS 46 A. Bréf frá Augustu Svendsen til Soffie Djörup 5. febrúar 1893,
13. maí 1893.
82 Íris Ellenberger, Danskir innflytjendur á Íslandi 1900–1970, bls. 264–266.
NÝ_Saga haust 2018 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 19.10.2018 18:45 Page 49