Saga - 2018, Page 71

Sögusvið Biskupaannálanna
Sjóndeildarhringur Jóns Egilssonar var takmarkaður í tíma en hann
hafði einnig svæðisbundin mörk. Það kemur þegar í ljós þegar hann
lýsir minningum fólks sem mundi pláguna síðari. Þar eru einungis
Sunnlendingar á ferð. Aðrar uppákomur sem hann lýsir frá dögum
Stefáns biskups eru einnig bundnar við Suðurland. Hann segir frá
steypireyði sem rak á land á Sólheimum þegar afi hans var 4–5 ára,
eld gosi í Heklu sem gerðist þegar Einar var 15 vetra og orustum á
milli Englendinga og Þjóðverja í Vestmannaeyjum og í Hafnarfirði.
Hér kemur þegar fram eitt einkenni Biskupsannálanna að þar er
sagt frá mjög staðbundnum tíðindum.
Hægt er að afmarka rýmisvídd Jóns við fjóra misstóra hringi á
grundvelli þeirra tíðinda sem hann segir frá í annálunum. Stærsti
hringurinn afmarkast af Skálholtsbiskupsdæmi fremur en Íslandi
því að ekkert er fjallað um Hólabiskupa eða atburði á Norðurlandi
nema að þeir tengist sögu Skálholtsbiskupsdæmis. Á hinn bóginn fá
fjórðungarnir þrír sem saman mynduðu Skálholtsbiskupsdæmi afar
misjafna athygli. Nánast ekkert er sagt um menn eða tíðindi í Aust -
firðingafjórðungi. Vestfirðingafjórðungur kemur líka lítið við sögu
nema í tengslum við höfðingja sem þar bjuggu og áttu í misvinsam-
legum samskiptum við Skálholtsbiskupa. Þannig er t.d. töluvert fjall -
að um höfðingja eins og Björn Guðnason í Ögri, Daða Guð munds -
son í Snóksdal eða Eggert Hannesson í Saurbæ á Rauðasandi.
Þegar kemur að almennum tíðindum er sjóndeildarhringur Jóns
Egilssonar hins vegar mun þrengri. Þriðji hringurinn sem afmarkar
frásögnina afmarkast af Sunnlendingafjórðungi en atburðir þar
koma mun meira við sögu en það sem gerist í öðrum landsfjórðung-
um. Langmest er hins vegar sagt frá atburðum í Árnesþingi, sem
heimamenn litu á sem einingu sem hefði skírskotun fyrir sameigin-
lega sjálfsmynd, eins og sjá má af Áshildarmýrarsamþykkt sem gerð
var 1496.31 Svæðið sem á síðari öldum kallast Árnessýsla og þá ekki
síst uppsveitir hennar eru fjórði hringurinn sem afmarkar rýmis -
vídd Jóns (sjá mynd 1 á næstu síðu).
Nokkur munur er á þeim tíðindum sem tengjast hringjunum
fjórum og hann einkennist af nálægð Jóns við þau tíðindi sem hann
lýsir. Líkt og áður hefur verið rætt varðandi nálægð í tíma þá jókst
hin sársaukafullu siðaskipti 69
31 Sjá Gunnar karlsson, „Söguleg merking Áshildarmýrarsamþykktar“, Árnes -
ingur 4 (1996), bls. 71–79.
NÝ_Saga haust 2018 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 19.10.2018 18:45 Page 69