Saga - 2018, Side 181

listarmenningar fram til 1960, jafnt formlegra vettvanga eins og Sinfóníu -
hljómsveitar Íslands, sem og óformlegri, svo sem skemmtistaða og klúbba.
Sá vefur sem er ofinn er þéttur og margþættur en um leið koma þar í ljós
vandkvæðin við að fjalla um jafn fjölmennan hóp í heild sinni. Sé fyrri hluti
bókarinnar dreginn saman má segja að hann eigi það til að vera helst til
annáls kennd upptalning erlendra tónlistarmanna sem dvöldu og störfuðu
hér á landi um hálfrar aldar skeið. Á stundum er eins og umfang rannsókn-
arinnar sé í stærra lagi fyrir það verk sem hér liggur fyrir. Dæmi um það er
kafli sem spannar frá bls. 71–103 og fjallar um tónlistarmenn sem komu til
landsins til tónleikahalds. Hann breikkar vissulega myndina af íslensku tón-
listarlífi á tímabilinu en færir um leið fókus bókarinnar frá kjarnaviðfangs -
efni hennar. Mig grunar að án þess afleggjara hefði gefist bæði meiri tími og
rými til markvissari greiningar í bland við hina sögulegu frásögn.
Síðari hlutanum er ætlað að skoða söguna frá hinu erlenda sjónarhorni,
sjónarhóli tónlistarmannanna sjálfra. Hverjar voru aðstæður þeirra og hvað
dreif þá áfram í þeirri óvissuferð sem Íslandsförin var? Sagt er frá upplifun
erlendu tónlistarmannanna af lífsbaráttunni á Íslandi og móttökum sem þeir
mættu. Ólíkt fyrri hlutanum skiptist sá síðari í þematíska kafla í stað þess
að rekja tímaröð. Óðinn leitar svara við því hvers vegna þetta fólk kom til
landsins og leitast við að draga fram upplifun þeirra sjálfra af því að halda
norður á bóginn, út í óvissuna.
Skýringin er tvíþætt að sögn Óðins. Annars vegar það að íslenskir aðilar
sóttust eftir og sóttu fólk til Evrópu, einkum Þýskalands og Austurríkis, með
það að markmiði að skjóta styrkum stoðum undir íslenska tónlistarmenn-
ingu. „Seinni hluti skýringarinnar er sá,“ segir Óðinn, „að þýskumælandi
tónlistarmenn reyndust fúsir að halda til Íslands“. Höfundur nefnir einnig
ævintýraþrá og forvitni, enda kemur í ljós að í flestum tilfellum var um
unga menn að ræða, marga hverja 25 ára eða yngri.
Bók Óðins Melsted er mikilvægt framlag til sögu Íslands á tuttugustu
öld og þess hvernig sú saga tengist evrópskri og alþjóðlegri sögu í stóru sem
smáu. Hún er mikilvæg frumrannsókn sem bætir miklu við fyrri skrif um
efnið og víkkar sjónsviðið til muna. Í tilfelli tónlistarinnar skipuðu listamenn
af erlendu þjóðerni stærri sess en í flestum ef ekki öllum öðrum greinum
þjóðlífsins. Í þessari rannsókn hefur Óðinn Melsted dregið saman upplýs -
ingar um mikinn fjölda fólks sem lagði sitt af mörkum við að stækka mynd-
ina umtalsvert frá því sem áður hefur verið. Þessi mikli fjöldi frásagna er að
sumu leyti líka Akkilesarhæll bókarinnar, á þann hátt að ekki gefst alltaf
mikið rými til greiningar innan um þræði frásagnarinnar.
Davíð Ólafsson
ritdómar 179
NÝ_Saga haust 2018 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 19.10.2018 18:46 Page 179