Strandapósturinn - 01.06.2019, Blaðsíða 85

84
Dagrún Ósk Jónsdóttir og Jón Jónsson
þjóðfræðingar frá Kirkjubóli
Álagablettir
á Ströndum
Íslensk þjóðtrú er síbreytilegur og spennandi efniviður sem gam-
an er að velta fyrir sér og vinna með. Þjóðtrúnni er meðal annars
miðlað í gegnum fjölbreyttar þjóðsögur og sagnir, bæði af yfir-
náttúrulegum verum og vættum, svo sem draugum, tröllum og
álfum, eða með frásögnum úr daglega lífinu, sem stundum er
ætlað að útskýra eitthvað í umhverfinu eða annað sem fyrir ber.
Dæmi um slíkar sögur eru frásagnir um álagabletti, en slíka staði
kannast flestir við.
Álagablettir eru ákveðnir staðir í náttúrunni sem á hvílir bann-
helgi eða álög af einhverju tagi. Á Íslandi eru sögur af álagablettum
oft tengdar huldufólki, t.d. afmarkaðir grasblettir þar sem slægjurn-
ar tilheyra vættunum og bannað er að slá. Oft eru þessir blettir í
grennd við kletta þar sem huldufólk er talið búa. Ef maður brýtur
gegn banninu, hefnist manni fyrir. Algengasta refsingin er að besta
húsdýrið á bænum drepst, besti reiðhesturinn eða fallegasta mjólk-
urkýrin. Aðrar refsingar eru t.d. þær að heyið fjúki eða brenni,
veikindi komi upp eða jafnvel dauðsfall í fjölskyldunni eða þá að
viðkomandi missi vitið.
Þjóðtrúin um álagabletti er ekki séríslensk. Svipaðar sögur af
álagablettum eru sagðar á Írlandi og í Færeyjum og reyndar er
íslenska huldufólkstrúin í heild sinni frekar lík írskri þjóðtrú.