Bjarmi - 01.06.2017, Síða 10

Hvað er íhugim?
VIGFÚS INGVAR INGVARSSON
Þetta orð kemur oftar við sögu nú síðari árin
en löngum fyrr. Merkingin er þó oft óljós eða
fljótandi og því fer fjarri að einhugur sé um
notkun þessa hugtaks. En í þeirri andlegu
leit sem er ríkur þáttur í lífi svo margra í okkar
samtíð er oft minnst á íhugun og margir iðka
eitthvað sem þeir kalla íhugun.
Óljós merking orðsins á sér margar
orsakir. Eitt er það, að orðið er notað í
ósérhæfðu daglegu máli (að íhuga) um
það, að ígrunda eitthvað eða velta vöngum
yfir einhverju. Og svo jafnframt í sérhæfðari
merkingu um einhvers konar markvíssari
huglæga eða trúarlega iðkun. Á því sviði
gætir einnig ruglings sem á sér sögulegar
rætur.
Þegar um er að ræða fremur faglega
notkun orðsins, innan kristinnar hefðar,
þá er þetta þýðing á gömlu erlendu
hugtaki. íhugun er þýðing latneska orðsins
„meditatio“. Það leysir þó ekki allan vanda
að vísa tíl frumhugtaksins en bakgrunnur
orðstofnsins „med“ vísar til þess að fást við
eitthvað með einbeittum og endurteknum
hætti. Hér er látið ógert að kafa ofaní
hebreska hugtakið (hagá) sem að baki býr í
Gamla testamentinu en það felur alltaf í sér
hljóðþátt, einhvers konar muldur.
ÍHUGUN OG HUGLEIÐSLA
Ekki er hægt að fjalla um hugtakið
„meditatio" (íhugun) án þess að geta um
annað hliðstætt hugtak, „contemplatio“
(contemplation, hugleiðslu, ásæi). Það
hefur verið notað um trúarlega iðkun
í kristni þar sem áherslan hvílir ekki á
sérstöku ígrundunarefni heldur fremur á
kyrrð og orðlausri leit eftir návist Guðs á
líðandi stundu.
Orðið íhugun (meditatio) hefur í kristni
frá fornu fari og með rætur í gyðingdómi
verið notað um kristilega ígrundun einhvers
efnis og þá einkum lesefnis úr Ritningunni
eða annarra helgra texta. Það hefur einnig
verið notað um það þegar annars konar
efni, t.d. mynd, er notað sem kveikja að
ígrundun guðlegs veruleika. í jólaguðspjalli
Lúkasar rekumst við á dæmi um þetta
þegar María íhugar frásögn hirðanna af
atburðunum á Betlehemsvöllum.1 En hér
(sbr. nefnda ruglingslega hugtakanotkun)
er ígrundun Maríu kölluð „hugleiðsla" sem
vissulega stenst sé horft til hversdagslegrar
málnotkunar.2 Hefðbundið íkristni í aldanna
rás er þó að tala og rita um „íhugun“ þegar
átt er við trúarlega ígrundun einhvers
„efnis" - það er íhugað út frá einhverju.
Sem minnisreglu mætti segja að
í kristinni hefð sé jafnan eitthvað „í“
íhuguninni.
Um annað lykilvers í þessu samhengi,
í Biblíunni, Sálm 1.2.... hugleiðir lögmál
hans dag og nótt“ gildir það sama. Hér
er hversdagsleg málnotkun tekin fram
yfir gamla guðfræðilega hefð. Þarna er
augljóslega verið að íhuga „efni“.
10 | bjarmi | júní 2017
n