Fréttablaðið - 25.06.2022, Qupperneq 12

Sif
Sigmarsdóttir
n Mín skoðun
n Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jón Þórisson RITSTJÓRI: Sigmundur Ernir Rúnarsson ser@frettabladid.is, FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@
frettabladid.is , Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is . Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is
VEFSTJÓRI: Einar Þór Sigurðsson einarthor@frettabladid.is, MARKAÐURINN: Guðmundur Gunnarsson ggunnars@frettabladid.is, HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrunb@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Hörður Snævar Jónsson hoddi@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Hefð-
bundnir
íslenskir
íbúðar-
kaupendur
glíma nú
almennt
við lífs-
kjararýrn-
un sem
rekja má
til þessara
mannanna
verka.
Fullyrðing
umhverfis-
ráðherra
um að
stóriðja
sé lausn á
loftslags-
vanda er í
besta falli
útúrsnún-
ingur.
Sigmundur Ernir
Rúnarsson
ser
@frettabladid.is
„Hvað felst í nafni?“ ritaði Shakespeare í
Rómeó og Júlíu. „Það sem nefnt er rós hefði
jafn ljúfan ilm með öðru nafni.“
Arthur Sackler fæddist í Brooklyn-hverfi
í New York sumarið 1913. Hann var sonur
evrópskra innflytjenda, Isaac og Sophie, sem
dreymdi stóra drauma fyrir hönd Arthurs
og yngri bræðra hans. Arthur hóf nám í
læknisfræði. Hann fékk sumarstarf sem
textahöfundur auglýsinga hjá lyfjafyrirtæki
og uppgötvaði óvæntan hæfileika til að selja.
Þegar kreppan mikla skall á misstu Isaac
og Sophie það litla sem þau áttu. Arthur sá
fjölskyldunni farborða og greiddi skólagjöld
bræðra sinna sem einnig lærðu læknisfræði.
Árið 1945 fékk Isaac hjartaáfall. Á dánar-
beðinum sagðist hann harma að arfleiða þá
ekki að neinum veraldlegum gæðum. Hann
sagðist þó ánafna þeim öðru og meira. „Glati
maður auði má alltaf vinna sér inn nýjan,“
sagði Isaac. „Glati maður æruverðugu nafni
sínu fæst það aldrei aftur.“
Árið 1955 uppgötvaði svissneski lyfja-
framleiðandi Roche nýtt róandi lyf. Arthur
Sackler var fenginn til að markaðssetja það.
Lyfið fékk nafnið Librium, samsetning úr
ensku orðunum „liberation“ (frelsun) og
„equilibrium“ (jafnvægi). Í kjölfarið fylgdi
Valium en nafn þess var dregið af latnesku
orði yfir að vera við góða heilsu.
Librium og Valium gerðu Arthur vell-
auðugan. Hann lét sér þó ekki nægja leik að
orðum og keypti lítið lyfjafyrirtæki handa
sér og bræðrum sínum. Lyfjafyrirtækið
átti mikilli velgengni að fagna og Sackler-
fjölskyldan varð ein auðugasta fjölskylda
Bandaríkjanna. Fjölskyldan var lengi vel
þekktust fyrir veglega styrki sína til lista-
og menningarstofnana. Það breyttist hins
vegar nýverið.
Guðlaugur Þór Þórðarson umhverfisráð-
herra sagði í fréttum Sjónvarpsins í vikunni
að virkja þyrfti meira á Íslandi. Ástæðuna
sagði hann orkuskiptin, áætlanir um að
endurnýjanlegir orkugjafar leysi af hólmi
orkugjafa á borð við kol og olíu sem menga
meira. Fréttamaður benti á að 80 prósent
af íslenskri raforku færi í stóriðju og spurði
hvort ekki mætti einfaldlega taka þá orku og
nota í orkuskiptin. Guðlaugur tók hugmynd-
inni fálega. „Hvað ef allir gerðu það?“ spurði
hann fréttamann. „Hvað ef allar þjóðir færu
þá leið að segja: Það sem að okkur snýr,
við færum það bara til annarra landa? Þá
næðist enginn árangur í baráttu gegn lofts-
lagsvánni.“
Þótt lyfjaheitið Librium hafi verið kennt
við frelsi og jafnvægi var raunveruleikinn
annar. Þótt orðið Valium hafi vakið hug-
renningatengsl við góða heilsu varð lyfið í
senn mest notaða og mest misnotaða lyf-
seðilsskylda lyf í heimi.
Örlæti Sackler-fjölskyldunnar var iðulega
því skilyrði háð að nafn fjölskyldunnar sæist
á áberandi stað þar sem styrkja hennar naut
við. Nafnið er þó ekki lengur þekktast fyrir
velgjörðir við listir. Sackler-fjölskylduna
þekkja nú flestir sem eigendur Purdue
Pharma, lyfjafyrirtækisins sem fram-
leiðir verkjalyfið OxyContin og talið er hafa
valdið banvænum ópíóíðafaraldri sem nú
geisar í Bandaríkjunum og víðar.
„Hvað felst í nafni?“ Þegar Isaac Sackler,
ættfaðir Sackler-fjölskyldunnar, taldi sig
ánafna sonum sínum hinum mestu verð-
mætum átti hanni ekki við stafarununa sem
nafnið var samsett úr heldur orðstírinn sem
lá að baki henni.
Rétt eins og rós ilmaði jafn vel undir öðru
nafni lyktar óþefur illa þótt við köllum hann
angan. Fullyrðing umhverfisráðherra um að
stóriðja á Íslandi sé lausn á loftslagsvanda
jarðar er í besta falli útúrsnúningur, versta
falli skuggalegt stefnumál sem ræða þarf
nánar. Stórtækar virkjanaframkvæmdir
eru enn fremur náttúruspjöll, sama þótt
umhverfisráðherra kalli þær hinu hugljúfa
nafni orkuskipti. ■
Óþefur og umhverfisráðherra
Efnahagslífið er aldrei fyrirséð á Íslandi
og fyrir vikið þrífst spákaupmennska í
landinu þar sem sveiflukóngarnir ríða
röftum, altso þeir efnamenn sem eru
úrræðabestir við að koma fjármunum
sínum til vinnu á hverjum degi.
Eftir situr alþýða manna sem verður að una
við gjaldmiðil sem gengur af göflunum, svo til
reglulega, en fyrir vikið er aldrei á vísan að róa í
vöxtum og verðlagi í landinu.
Og þversagnirnar í þessu öllu saman eru
raunalegar – nægir þar að nefna lítið dæmi sem
er reyndar stórt og alvarlegt í lífi fjölda fólks í
yngri kantinum sem er að reyna að koma sér
þaki yfir höfuðið.
Það fer í strangt greiðslumat, svo strangt
reyndar að unga fólkið má hafa sig allt við til að
komast í gegnum nálarauga lánveitenda. Á end-
anum liggur það svo fyrir með býsna mikilli
nákvæmni hvað fólkið ræður við að taka hátt
lán. Og það skal ekki fá krónu meira en það
megnar að greiða til baka.
En allt eins gerist það daginn eftir að for-
kólfar Seðlabankans afráða að hækka stýri-
vexti af ástæðum sem unga fólkið hefur engin
tök á að verjast. Forsendubrestur þess sem
lántakanda verður alger – og útreikningarnir
á greiðslubyrðinni mega þá allt eins heita ein-
hver öfugmælavísa – enda hækka húsnæðislán
þessa fólks um tugi þúsunda í hverjum einasta
mánuði.
Þetta er Ísland ófyrirsjáanleikans. Fyrr og
síðar.
Hefðbundnir íslenskir íbúðarkaupendur
glíma nú almennt við lífskjararýrnun sem rekja
má til þessara mannanna verka. Nú í vikunni
hækkuðu mánaðargreiðslur kaupendanna um
liðlega þrjátíu þúsund að meðaltali. Ætla má
að dæmigerður fyrstu íbúðar kaupandi takist
núna á við um áttatíu þúsund króna þyngri
greiðslubyrði en fyrir réttu ári, mánaðarlega.
Af hverju í ósköpunum er ekki ráðist að rót
vandans?
Það eru öðru fremur sveiflukóngarnir sem
stjórna verðlagningu á fasteignamarkaði um
þessar mundir af ástæðum sem rekja má til
þess að eignamyndun er hvergi meiri í nokkr-
um flokki fjárfestinga. Þeir sjá sér því leik á
borði að kaupa upp heilu og hálfu íbúðablokk-
irnar til að hagnast á stjórnlausri verðbólgu á
fasteignamarkaði.
Miðað við allt það regluverk sem tilheyrir
íslensku samfélagi ætti að vera auðvelt að taka á
þessu á örlagatímum í efnahagsmálum þjóðar-
innar. Eða er það svo að sveiflukóngarnir eigi
hér frítt spil á kostnað almennings? ■
Sveiflukóngar
NÚ AÐEINS Í APPI
OG Á DOMINOS.IS
ALLAR PIZZUR AF MATSEÐLI,
EF ÞÚ SÆKIR
SKOÐUN FRÉTTABLAÐIÐ 25. júní 2022 LAUGARDAGUR