Læknablaðið - 01.03.2022, Side 11

L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108 123
R A N N S Ó K N
Inngangur
Graves­sjúkdómur (skjaldkeppseitrun) er sjálfsónæmissjúkdóm­
ur þar sem sjálfsmótefni gegn viðtaka stýrihormóns skjaldkirtils
(Thyroid-stimulating hormone, TSH) valda of mikilli myndun
skjaldkirtilshormóna, og kallast það ástand skjaldvakaofseyting
(thyrotoxicosis). Graves er algengasta orsök skjaldvakaofseytingar.1,2
Sjúkdómurinn er algengari meðal kvenna og er heldur sjaldgæfari
í börnum en fullorðnum.1,2 Rannsóknir erlendis hafa þó bent til
þess að nýgengi sé að aukast í börnum og unglingum.3­6
Graves­sjúkdómur hefur sterk tengsl við erfðir, til að mynda
er talið að tæplega helmingur allra sjúklinga með Graves eigi
ættingja með sjálfsónæmis skjaldkirtilssjúkdóm.7 Auk þess hafa
umhverfisþættir eins og joðinntaka og reykingar verið tengdir við
aukna hættu á Graves.7,8
Sjúkdómsbyrði getur verið mikil fyrir börn enda hafa skjald­
kirtilshormón fjölþætt áhrif á líkamann. Getur sjúk dómurinn
sett svip á mikilvæga þætti í lífi barna, eins og andlega líðan,
námsgetu og svefn svo eitthvað sé nefnt.1,2 Einkenni sem börn og
þá sérstaklega ókynþroska börn upplifa eru fjölbreytt og jafnan
óljósari þeim er sjást í fullorðnum.9 Getur það leitt til þess að sjúk­
dómsgreining næst seinna hjá börnum fyrir kynþroska.9,10
Upphafsmeðferð við Graves er alla jafna skjaldkirtilsbælandi
lyf (ATD) og reynt er að koma á eðlilegri starfsemi í skjaldkirtlin­
um (euthyroid). Lyf í þessum lyfjaflokki eru Methimazole/Thiam­
azole (MMI) og Propylthiouracil (PTU). Hindra lyfin ensímið
Þórbergur Atli Þórsson1 læknanemi
Ragnar Bjarnason1,2 læknir
Soffía Guðrún Jónasdóttir3 læknir
Berglind Jónsdóttir2 læknir
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2Barnaspítala Hringsins, Landspítala,
3Domus Medica.
Fyrirspurnum svarar Berglind Jónsdóttir, bergljon@landspitali.is
Á G R I P
INNGANGUR
Graves-sjúkdómur er sjálfsónæmissjúkdómur þar sem sjálfsmótefni
gegn viðtaka stýrihormóns skjaldkirtils (Thyroid-stimulating hormone,
TSH) valda ofseytingu skjaldkirtilshormóna, og er hann algengasta orsök
skjaldvakaofseytingar (Thyrotoxicosis) í börnum. Einkenni barna eru fjölbreytt
og óljósari en hjá fullorðnum. Markmið rannsóknarinnar var að kanna
nýgengi Graves í börnum og unglingum á Íslandi síðastliðin 20 ár og gera
grein fyrir meðferðarúrræðum og tíðni endurkomu sjúkdómsins.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Framkvæmd var afturskyggn lýsandi rannsókn. Rannsóknin náði til allra
barna og unglinga sem greindust með Graves á árunum 2001-2021.
Upplýsingar fengust úr lyfjagagnagrunni Embættis landlæknis og lista ICD-
10 greininga á Landspítala.
NIÐURSTÖÐUR
57 börn og ungmenni greindust með Graves, 3,5 á hverja 100,000 íbúa
yngri en 18 ára. Nýgengi jókst ekki á tímabilinu. Kynjahlutfall var 1:2,6
(strákar:stelpur) og meðalaldur við greiningu var 13,6 ár hjá strákum en
13,9 hjá stelpum. Lyfjameðferð er í gangi hjá 8 einstaklingum (14,5%), hjá
13 náðist að koma á eðlilegri starfsemi með lyfjum (23,7%), fjórir fengu
sjúkdómsendurkomu og eru á lyfjameðferð (7,3%), 25 fengu meðferð með
geislavirku joði (45,5%) og 5 skurðaðgerð (9,1%). Strákar fengu frekar
sjúkdómsendurkomu en stúlkur, heildar sjúkdómsendurkoma á tímabilinu
var 31,8%.
UMRÆÐA
Sjúkdómurinn var algengari í stelpum en þó var kynjahlutfall lægra en búist
var við. Skjaldkirtilsbælandi lyf var fyrsta val í meðferð. Sjúkdómsendurkoma
var algeng og meðferð með geislavirku joði var algengasta varanlega
meðferðarúrræðið. Í framhaldi rannsóknarinnar mætti kanna mögulegt
samband tímalengdar lyfjameðferðar og sjúkdómsendurkomu hjá bæði
börnum og fullorðnum.
Graves­sjúkdómur í börnum og
unglingum á Íslandi á árunum 2001­2021

1. Samantekt á eiginleikum lyfs - Eliquis.
Ábendingar: Forvörn gegn bláæðasegareki (VTE) hjá fullorðnum sjúklingum sem hafa gengist undir valfrjáls mjaðmarliðskipti eða
hnéliðskipti (eingöngu ELIQUIS (APIXABAN) 2,5 mg). Forvörn gegn heilablóðfalli og segareki í slagæð hjá fullorðnum sjúklingum
með gáttatif sem ekki tengist hjartalokusjúkdómum (non-valvular atrial fibrillation, NVAF) ásamt einum eða fleiri áhættuþáttum,
svo sem sögu um heilablóðfall eða tímabundna blóðþurrð í heila (transient ischaemic attack, TIA), aldur ≥ 75 ára, háþrýstingi,
sykursýki eða hjartabilun með einkennum (NYHA flokkur ≥ II). Meðferð við segamyndun í djúplægum bláæðum (DVT) og
lungnasegareki (PE), og forvörn gegn endurtekinni segamyndun í djúplægum bláæðum og lungnasegareki hjá fullorðnum
(báðir styrkleikar).
*Eliquis dregur marktækt úr hættu
á heilaslagi/segareki í slagæð ásamt því að fækka
meiriháttar blæðingum í samanburði við warfarín2
VIÐHELDUR JAFNVÆGI*
VIÐ NOTKUN ELIQUIS1
SKÖMMTUN TVISVAR Á DAG
432DK1900464-01, PP-ELI-DNK-0247, PFI-21-02-05, febrúar 2021