Læknablaðið - 01.03.2022, Side 42

154 L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108
„Ástæður þess að fólk fyrirfer sér eru svo
óskaplega margar. Þetta er stór og fjöl­
breyttur hópur, með ólíkan bakgrunn,“
segir Þórgunnur Ársælsdóttir, yfirlæknir
bráðateymis geðdeildar Landspítala. Hún
heldur fyrirlestur um áhættumat á sjálfs­
vígum á Læknadögum sem haldnir verða
21.­25. mars.
Hún segir að of margir taki líf sitt hér
á landi. Erfitt sé að meta hvort eðli sjálfs­
víga hafi breyst eða þeim fjölgað vegna
fámennisins.
„Hvert sjálfsvíg er harmleikur. Mikil­
vægt er að við heilbrigðisstarfsfólk vitum
að það er ekkert í okkar mætti sem getur
komið í veg fyrir þau öll en samfélagið
getur svo sannarlega lagt sitt af mörkum
til þess að koma í veg fyrir þau.“ Margt
megi gera.
Hindra þurfi aðganginn
„Eitt af því er að takmarka aðgang að
þeim aðstæðum og tólum sem gripið er til
við sjálfsvíg. Dregið hefur úr sjálfsvígum
þegar teknar hafa verið ákvarðanir um
slíkt. Til dæmis þegar farið var að byggja
grindverk við háar brýr,“ segir hún.
„Annað dæmi er þegar kolmónoxíð
var tekið úr eldunargasi í Bretlandi.
Ákvarðanir eins og að takmarka aðgang
að skotvopnum skiptir máli, því þótt sum­
ir fremji sjálfsvíg að yfirlögðu ráði, hafa
skipulagt það án þess að segja frá, er stór
hópur sem gerir það í hvatvísi,“ segir hún
Allt of mörg þeirra sem taka eigið líf hafa ekki viðrað þær hugsanir sínar við aðra.
Þetta segir Þórgunnur Ársælsdóttir, yfirlæknir bráðateymis geðdeildar Landspítala
■ ■ ■ Gunnhildur Arna Gunnarsdóttir
Margir taki eigið
líf í hvatvísi
V I Ð T A L
og lýsir því hvernig fólk bugist undan
erfiðum tilfinningum og sé á valdi þeirra
þegar tilraun er gerð.
„Oft eru vímuefni með í spilinu og því
getur skipt sköpum að ekki sé hægt að
grípa eitthvað skyndilega sem getur verið
banvænt,“ segir hún. „Við sjáum að ungt
fólk og aldraðir eru í meiri áhættu en
fólk á miðjum aldri á að falla fyrir eigin
hendi.“
Ætla að auka faglegt öryggi
Fyrirlesturinn á Læknadögum er hluti af
málþingi fræðslunefndar Geðlæknafélags­
ins. „Við köllum það: Það sem allir læknar
þurfa að vita um bráðan geðvanda, og
leitumst þar við að hafa málþingið hag­
nýtt, praktískt, þannig að læknar úr öllum
sérgreinum verði einhvers vísari. Þeir fái
faglegt öryggi til að takast á við bráðan
geðrænan vanda.“
Þórgunnur segir langvinnan geðrænan
vanda almennt ekki vefjast fyrir lækn­
um. „Þá höfum við tíma til að leita svara;
fá ráðgjöf eða fletta upp í bókum eða á
netinu, en í bráðum aðstæðum þurfum
við að kunna að bregðast hratt við.“
Þau komi inn á hvað gera skuli í bráðu
geðrofi, við bráð áföll og ofsakvíða. Einnig
hvað eigi ekki að gera, hvaða geðlyf eigi
að nota í fyrstu og hver ekki. „Við ræðum
einnig fráhvörf vegna áfengis og vímu­
efna.“
Hún segir að geðlæknar óttist að missa
sjúkling við sjálfsvíg. „En við erum alltaf
Einstaklingshyggjan þvælist fyrir okkur
„Einstaklingshyggjan: ég, um mig, frá mér, til mín, hefur verið áberandi á okkar
tímum. Að lífið snúist um að hámarka persónulega hamingju sama hvað það
kostar fyrir aðra og að lífið snúist um hvað öðrum finnst um mann. Þessi yfir­
borðsmennska og fókus á lítt uppbyggilega hluti er ekki alltaf hjálpleg,“ segir
Þórgunnur.
„Það er gott fyrir okkur að muna að við berum öll ábyrgð á að láta okkur
líða sem best. Ef okkur líður vel hefur það líka góð áhrif á aðra en það gleymist
stundum að alheimurinn snýst ekki um hvert og eitt okkar og okkur líður mörg­
um best þegar við erum til staðar fyrir aðra.“
Að tengjast náttúrunni, tilheyra jörðinni, mannkyninu og vera partur af sam­
félagi sé hjálpleg tilfinning og vert að rækta. „Ekkert okkar er eyland. Ákvarðan­
ir okkar hafa áhrif á aðra.“
Hlustið á viðtalið
á hlaðvarpi
Læknablaðsins