Sjómannablaðið Víkingur - 01.04.2014, Blaðsíða 14

14 – Sjómannablaðið Víkingur
H
ér á árunum, þegar mest var
stundaður sjór á þilskipum við
Faxaflóa, sóttu menn þá at-
vinnu alstaðar að af landinu, og var það
oft erfiðleikum bundið að komast til
Reykjavíkur á þeim tímum með sig og
dót sitt, því að þá sáust ekki bílar, og
vagnar voru líka af skornum skammti.
Urðu þá oftast úrræði þeirra, er til sjós
vildu komast, að pakka dóti sínu niður
í poka, leggja hann á bak sér og halda
af stað gangandi. Voru þá dagleiðir oft
stuttar, sem kom til oft, því að menn
voru lítt vanir gangi, vegir vondir og
byrðin oft þyngri en góðu hófi gegndi,
en oftar mun það þó hafa tekist hjá
mönnum að ná til Reykjavíkur í tæka
tíð, hvort heldur það var á vertíð, um
lok eða á Jónsmessu. Því að á þessum
tímum gerðust allar breytingar á ráðn-
ingum manna á þilskipunum.
Hálfdrætti og hinir glötuðu
sauðir
Þegar til Reykjavíkur kom, var það oftast
hið fyrsta að leita lúnum líkama sínum
einhverrar hressingar í mat og drykk og
svo náttstaðar, sem oft var erfitt að fá,
því gistihús voru þar mjög af skornum
skammti, þegar mikið barst að af fólki til
bæjarins á sama tíma, og var Hjálpræðis-
herinn þá oftast drjúgur með að skjóta
skjólshúsi yfir illa stadda ferðamenn,
sem annars hefðu orðið að gista á göt-
unni. Svo gekk nú nokkur tími í það að
labba á milli hinna háu herra, bæði
skipseigenda og skipstjóra, til þess að
koma sér fyrir og semja um kjör, sem oft
vor misjöfn yfir nokkuð langan tíma. Á
þessum árum voru almenn kjör háseta
35-40 krónur um mánuð og 3-5 aurar í
premíu á hvern fisk, sem náði 18 tomm-
um. Smærri fiskur tilheyrði trosi, en tros
var lúða, skata, keila, karfi, steinbítur og
fleira. Stundum áttu hásetar ekki nema
hálft tros, en hvort það var heldur heilt
eða hálft, fengu þeir frítt salt í trosið, og
gat það stundum orðið ærin hlutarbót.
Svo voru aðrir ráðnir með öðrum kjör-
um, sem var hálfdrætti, og áttu þeir þá
helming af öllu, sem þeir drógu, og varð
það oft hátt kaup, sem góðir fiskimenn
fengu með þessum kjörum, enda þýddi
ekki að bjóða góðum dráttarmönnum
önnur kjör en hálfdrætti.
Þegar svo búið var að semja við út-
gerðina um kjörin, hver sem þau voru,
fór skipstjórinn með hina ráðnu menn til
þess að staðfesta þar ráðningarkjör hinna
nýju háseta og afhenda þeim
munstringarbækur með innrituðum ráðn-
ingarkjörum. Frá þessari stundu var
maðurinn á skipsins valdi. Ekki var þó
svo að skilja, að þeir væru herteknir
þrælar skipsins, því að sjaldnast var við
„Fantaslagur“
– Endurminningar frá skútutíðinni –
Blómatími skútualdarinnar, eða þilskipanna, á Íslandi var á seinni hluta 19. aldar. Á öndverðri 20. öld hófst bylting vélanna og seglskipum fækkaði hér ört. Myndin
er af Talisman sem keypt var til Íslands 1898. Hinn óþekkti höfundur hefur vísast róið á þilskipi líku Talisman. Þjóðminjasafn Íslands