Skessuhorn - 21.09.2022, Síða 12

MIÐVIKUDAGUR 21. SEPTEMBER 202212
Síðastliðið mánudagskvöld var
boðað til kynningarfundar í
Hjálmakletti í Borgarnesi um stöðu
fyrirtækja sem vilja reisa vindorku­
garða á Vesturlandi. Fundurinn
var sá fyrsti af þremur sem boð­
aðir höfðu verið, en annar fundur­
inn var í gærkvöldi á Akranesi og
sá þriðji og síðasti verður í Dala­
búð í Búðardal fimmtudagskvöldið
22. september. Það eru óformleg
samtök vindorkuframleiðenda sem
boðuðu til fundanna, en þau nefna
sig Vestanátt og hafa til umfjöll­
unar vindorku og orkutengda
atvinnuuppbyggingu á Vestur­
landi. Fyrirkomulag fundarins í
Borgar nesi var með þeim hætti
að fyrst hélt Vilhjálmur Egilsson
starfsmaður Vestanáttar erindi þar
sem hann fjallaði m.a. um alþjóð­
lega þróun í loftslags­ og orku­
málum og nauðsyn þess að við
Íslendingar virkjum meira til að ná
markmiði um kolefnishlutleysi árið
2040. Þá stigu á stokk forsvars­
menn fjögurra fyrirtækja sem eru
hvert fyrir sig misjafnlega vel á
veg komin með að sækja um leyfi
til að reisa vindorkuver í lands­
hlutanum. Þetta eru fyrirtækin
EM orka, Qair, Zephyr Ísland og
Grjótháls. Loks er Norður ál þátt­
takandi í Vestanátt, sem mögu­
legur kaupandi að orku frá fyrir­
tækjunum. Sigrún Helgadóttir
forstjóri Norðuráls á Grundar­
tanga kynnti fyrirtækið á fund­
inum. Óhætt er að segja að fundar­
efnið hafi vakið forvitni margra.
Á annað hundrað manns mættu á
fundinn í Borgarnesi. Flestir komu
til að kynna sér viðfangsefnið en í
röðum gesta voru vissulega margir
nágrannar væntanlegra vindorku­
garða sem lýst hafa andstöðu við
að þeir verði reistir.
„Verst að gera ekkert“
Vilhjálmur Egilsson er nú starfs­
maður Vestanáttar, félagsskapar
vindorkufyrirtækjanna sem tengj­
ast Vesturlandi. Hann er eins og
lesendur þekkja m.a. fyrrverandi
alþingismaður, rektor á Bifröst og
formaður opinberrar nefndar sem
skrifaði grænbók um orku kom­
andi ára. Lýsti Vilhjálmur í erindi
sínu þeim skriðþunga og markmiði
af hálfu atvinnulífs og stjórnvalda á
heimsvísu að stefna að kolefnishlut­
leysi fyrir árið 2050. Hér á landi
setja stjórnvöld reyndar markið enn
hærra og vilja ná þeim áfanga fyrir
árið 2040. En til þess að það verði
gerlegt þarf að ríflega tvöfalda
orkuframleiðslu innanlands. Fram­
leiddar eru nú tæplega 20 þúsund
gígawattstundir á ári, en það þarf
að aukast um 24 þúsund gígawatt­
stundir til að fullum orkuskiptum
verði náð fyrir árið 2040. Til að það
markmið náist horfa menn einkum
til beislunar vindorku hér á landi,
en núverandi orkuframleiðsla er
einkum með fallvatnsvirkjunum og
með beislun jarðhita. „Við þurfum
að stórauka fjárfestingu í orku á
næstu árum. Þar verður einfald­
lega að gefa hraustlega í. Mesta
áhættan liggur í að gera ekkert en
slíkt kallar á aðgerðaleysi í lofts­
lagsmálum. Það er einmitt stærsta
ógnin, að mati forystumanna fyrir­
tækja á heimsvísu, að orkuskiptin
gangi ekki nógu hratt. Enn er verið
að framleiða orku með brennslu á
kolum og gasi,“ sagði Vilhjálmur
og sýndi á glærum tölulegar upp­
lýsingar þar að lútandi. Sagði hann
Kínverja nú vera í fararbroddi að
ná niður kostnaði við tækni sem
beislar orku með sólarrafhlöðum
og með vindorku. Sagði hann jafn­
framt ótækt að ríki flytji losunar­
heimildir úr landi og kaupi sér
þar með syndaaflausn til að halda
áfram mengandi starfsemi heima
fyrir. „Við eigum ekki að flytja
orkuna okkar úr landi og þar með
störf,“ sagði Vilhjálmur og beindi
talinu sérstaklega að áliðnaði hér
á landi. „Ál er framtíðar málmur í
heiminum. Sá málmur hefur ýmsa
kosti, ekki síst að hátt hlutfall áls er
endurunnið, en einnig léttir ál öll
farartæki, hefur góða rafleiðni og
hefur fjölmarga aðra kosti umfram
aðra málma.“
Þurfum að tvöfalda
orkuöflun fyrir 2040
Benti Vilhjálmur á að framþróun í
íslensku atvinnulífi felist í að hafa
aðgang að nægri orku. Ísland eigi
þar mikla möguleika en landið er
nú í tíunda sæti á heimsvísu þegar
kemur að orkuumbreytingu. „En
til að ná kolefnishlutleysi fyrir árið
2040 þarf Ísland að ríflega tvöfalda
orkuframleiðslu sína. Við þurfum
að ná árangri til að kolefnisjafna
flugið, fiskiskipaflotann, samgöngur
á landi og almennt að grípa til allra
aðgerða þannig að við getum mætt
þörfinni fyrir auknum útflutningi,“
sagði Vilhjálmur og tók fram að
þar væri ferðaþjónustan með talin.
„Lífskjör okkar Íslendinga byggj­
ast á útflutningi. Hvar viljum við
vera árið 2040? Viljum við vera í
hópi leiðandi þjóða í orkuskiptum,
eða bara sjá til? Við eigum nú enn
langt í land miðað við áætlanir um
orkuöflun til ársins 2030. Á þeim
árum munum við einungis beisla
orku sem verður 10% af þeirri þörf
sem þarf að uppfylla til að landið nái
kolefnishlutleysi árið 2040. Hér á
landi höfum við fólk með þekkingu,
fjármagn m.a. í lífeyrissjóðum, nátt­
úruna og raunar allt sem þarf til
að beisla orkuna og nýta hana til
hagsældar. Okkar framlag ætti að
vera í fararbroddi þjóða og þannig
styðjum við bætt lífkjör um allan
heim,“ sagði Vilhjálmur.
Sem næst
flutningskerfinu
Frímann Snær Guðmundsson frá
Deloitte fjallaði á fundinum um
skýrslu sem fyrirtækið hefur unnið
um stöðu vindorku hér á landi og
möguleg áhrif uppbyggingar vind­
orkugarða á Vesturlandi. Níu verk­
efni tengd beislun vindorku eru í
gangi í landshlutanum, misjafn­
lega vel á veg komin. Samanlagt
munu þau vindorkuver, komi þau
til framkvæmda, skaffa orku sem
nemur 687 gígawattstundum á ári.
Það jafngildir um 60% af orkuþörf
Norðuráls á Grundartanga. Frí­
mann Snær fjallaði vítt og breytt
um beislun vindorkunnar. Sagði
hann meðal annars að ákvarðana­
taka um vindorkuver þyrfti að hans
mati að taka á sveitarstjórnarstig­
inu. Á fundinum kom fram að nú
er að störfum nefnd á vegum ríkis­
stjórnarinnar sem móta á tillögur
um vindorkuver almennt, staðsetn­
ingu þeirra og fjölmörg fleiri atriði
sem stjórnvöld hafa látið hjá líða að
gera stefnumörkun um. Af því leiðir
að víða hafa hugmyndir fjárfesta
um byggingu vindorkugarða mætt
einarðri afstöðu íbúa, þótt undan­
tekningar séu á því. Almennt eru
þó íslensk stjórnvöld búin að gefa
það út sem stefnu sína að staðsetn­
ing vindorkugarða eigi að vera sem
næst flutningskerfi raforkunnar. Það
skýrir m.a. ásókn í byggingu vind­
orkugarða í Reykhólasveit, Dölum,
Borgarfirði og við Hvalfjörð.
Fyrirtæki með
erlent eignarhald
Forsvarsmenn fjögurra vindorku­
fyrirtækja fluttu því næst stuttar
kynningar á sínum áætlunum og
mögulegum verkefnum þeirra á
Vesturlandi.
Fyrir Qair talaði Friðjón Þórðar­
son. Það fyrirtæki var stofnað árið
2018 og er í eigu franskra aðila.
Dótturfélög Qair hér á landi eru
Arctic Hydro og Vistafl. Á vegum
Qair er vindorkugarður í Sól­
heimum í Laxárdal á teikniborðinu,
Múla í landi Hvamms í Norðurár­
dal og fyrirhuguð vetnisframleiðsla
á Grundartanga, komi fyrrgreindir
vindorkugarðar til framkvæmdar.
Helgi Hjörvar sagði frá áformum
um beislun vindorku á Grjóthálsi
í landi jarðanna Hafþórsstaða í
Norðurárdal og Sigmundarstaða
í Þverárhlíð. Sagði hann verk­
efnið fullfjármagnað af evrópskum
stofnana fjárfestum og að næg eftir­
spurn væri eftir orkunni.
Ketill Sigurjónsson kynnti
Zephyr Ísland, en fyrirtækið er í
eigu norska fyrirtækisins Zephyr
AS. Fimm verkefni eru í skoðun á
vegum Zephyr Ísland. Þau eru við
Kjörseyri við Hrútafjörð, á Þor­
valdsstöðum í Hvítársíðu, Brekku
í Hvalfjarðarsveit, Hundastapa á
Mýrum og á Mosfellsheiði. Unnið
er að forskoðun þeirra, umhverfis­
mati og viðræðum við sveitar­
félög um skipulag. Verkefnin eru
mislangt á veg komin.
Loks var það Ríkharður Örn
Ragnarsson sem sagði frá EM orku
og áætlunum fyrirtækisins um vind­
orkugarð í Garpsdal í Reykhóla­
sveit, en það er eina verkefnið sem
fyrirtækið vinnur að hér á landi. Það
eru Írar sem eiga EM orku en þeir
sérhæfa sig, að sögn Ríkharðs, í að
koma inn á markaði þar sem reglu­
verk varðandi vindorkuver er ekki
til staðar. Lýsti hann því hvernig
lögð hafi verið áhersla á góða kynn­
ingu til heimafólks í Reykhólasveit
áður en verkefnið var kynnt opin­
berlega. Garpsdalur væri nærri
flutningskerfi raforku, einungis
væru sex kílómetrar í næsta tengi­
virki. Því fæli verkefnið í sér lág­
marks fjárfestingu í mannvirkjum
og níu kílómetrar væru í næsta bæ
sem hefði sjónlínu að vindmyll­
unum. Skipulag fyrir vindorkugarð
í Garpsdal hefur þegar verið sam­
þykkt og bárust engar almennar
athugasemdir við verkefnið þegar
það var í skipulagsferli. Verkefnið í
Garpsdal er nú á lokastigi þróunar
og unnið í góðri sátt við nærsamfé­
lagið, að sögn Ríkharðs.
Með lægsta
kolefnissporið
Sigrún Helgadóttir forstjóri
Norður áls á Grundartanga sagði
að fyrirtækið leitaði allra leiða til að
bæta umgengnina við umhverfið og
stuðla að fremsta megni að orku­
skiptum. Því væri Norðurál hluti
af teyminu sem kallar sig Vestan­
átt. „Okkar markmið er að verða
sá álframleiðandi í heiminum sem
hefur lægsta kolefnissporið. Til þess
að svo megi verða viljum við kaupa
umhverfisvæna orku, en einnig erum
við í okkar daglega rekstri sífellt að
velta við steinum til að bæta rekstur­
inn og sótsporið,“ sagði Sigrún og
benti á sorpflokkun, samkeyrslu
starfmanna og fleiri atriði.
Ekki fylgjandi
lagningu sæstrengs
Að loknum erindum á fundinum
í Borgarnesi var opnað fyrir fyrir­
spurnir úr sal. Margir lögðu þar
til málanna, beindu fyrirspurnum
til frummælenda en aðrir héldu
stutt erindi um hvernig augum þeir
líta fyrirhugaðar framkvæmdir í
nágrenni við sig. Flestir sem kváðu
sér hljóðs á fundinum voru íbúar í
Norðurárdal, en í þeirra sveit eru
einmitt tvö af þeim verkefnum sem
eru á teikniborðinu og kynnt voru á
fundinum; Múli og Grjótháls. Þeir
sem tóku til máls lýstu einarðri and­
stöðu við þessa ráðagjörð og töldu
vindmyllur hafa margvísleg neikvæð
áhrif á lífskjör og náttúru héraðsins.
Á fundinum voru frummælendur
m.a. beðnir að lýsa skoðun sinni á
lagningu sæstrengs til útflutnings á
raforku. Allir voru þeir mótfallnir
lagningu sæstrengs og töldu hann of
dýran kost til að hann yrði nokkru
sinni raunin. Þar að auki væri næg
eftirspurn innanlands eftir þeirri
orku sem hér er og verður hægt að
framleiða. Einungis Ketill Sigur­
jónsson frá Zephyr Ísland vildi þó
ekki lýsa andstöðu sinni við að frá
landinu yrði lagður sæstrengur til að
tengjast raforkukerfi Evrópu.
mm
Margir áhugasamir um áform vindorkufyrirtækja
Á annað hundrað manns sóttu fundinn í Borgarnesi.
Þau sátu fyrir svörum gesta í lok fundar. F.v. Friðjón Þórðarson, Ketill Sigurjóns-
son, Helgi Hjörvar, Sigrún Helgadóttir og Ríkharður Örn Ragnarsson.
Vilhjálmur Egilsson starfsmaður Vestanáttar.