Fréttablaðið - 14.01.2023, Blaðsíða 55

Saga djasssamfélagsins
og viðhorfin eru þann-
ig að það hefur verið
svo mikil karlremba í
gangi áratugum
saman, það er erfitt að
breyta því.
Mikil karlremba hefur þrifist
innan íslensku djasssenunnar
frá upphafi, segir skipuleggj-
andi nýrrar djasstónlistar-
hátíðar sem miðar að því að
auka hlut kvenna og kynsegin
fólks í íslenskum djassi.
ninarichter@frettabladid.is
Djasstónlistarhátíðin Freyjufest fer
fram í Hörpu 21. janúar. Djasspían-
istinn Sunna Gunnlaugsdóttir er
skipuleggjandi hátíðarinnar sem
fram fer í Kaldalónssal Hörpu og
er markmið viðburðarins að jafna
kynjahalla innan íslensku djass-
senunnar.
Freyjufest á upphaf sitt að rekja
til tónleikaraðarinnar Freyjudjass
sem haldin var í Listasafni Íslands
fyrir nokkrum árum. „Ástæðan
fyrir því að ég byrjaði með þá tón-
leikaröð er að þegar ég f lutti heim
frá Bandaríkjunum var ég svo hissa,
mér fannst ég vera eina konan að
spila djass á Íslandi,“ segir Sunna.
Hún bætir við að á þeim tíma sem
hún var búsett erlendis hafi ekkert
breyst hvað varðar kynjaslagsíðu í
senunni.
Sunna segist hafa þekkt til
kvenna sem höfðu klárað djasstón-
listarnám en fylgdu því einhverra
hluta vegna ekki eftir, og fóru ekki
inn á senuna. Sunna vill meina að
ástæðuna megi rekja til karllægrar
sveiflu í senunni.
Það sama var uppi á teningnum
þegar hún sat í stjórn Jazzhátíðar
Reykjavíkur. „Þá fannst mér ekki
koma inn umsóknir frá þessum
konum, þær voru ekki einu sinni að
falast eftir því að vera með,“ segir
hún.
Að sögn Sunnu er vandamálið og
umræðan á alþjóðavísu. „Að það
þurfi að auka hlut kvenna.“
Hún tók því málin í sínar hendur.
„Ég ákvað að byrja með þessa tón-
leikaröð og gera kröfu um að það
væri að minnsta kosti ein kona
í hverju atriði. Þarna væri ég að
auka tækifæri fyrir alla á senunni,
karla, konur og kynsegin fólk,“ segir
Sunna.
Þannig hvetji hún karlkyns hljóð-
færaleikara til að hugsa út fyrir sinn
vanalega samfélagshring. Sunna
segir að þeir hugsi gjarnan fyrst
og síðast um að spila með félögum
sínum. Tónleikahátíð á borð við
Freyjufest gefi hins vegar tilefni til
þess að líta lengra, til þess hvort
kvenkyns tónlistarmenn í senunni
geti verið hluti af verkefninu.
„En það gerðist hins vegar ekki.
Strákarnir sóttust ekkert eftir því
að vera með. Hins vegar varð til
fullt af svona kvennaverkefnum,
sem er alveg gaman,“ segir hún.
Sunna segir, aðspurð, klassísku
senuna hafa tekið mun hraðar við
sér. „En það er samt ekkert langt
síðan konur fengu fyrsta sæti í sin-
fóníuhljómsveitum, það er ótrú-
lega stutt síðan,“ bætir hún við.
„Þegar þú horfir á sinfóníuhljóm-
sveitir í dag, þá voru konur að taka
yfir í sumum löndum, þær fylla
rosalega mörg sæti.“
Breytingarnar eru aftur á
móti seigari í djassinum. „Saga
djasssamfélagsins og viðhorfin
e r u þ a n n i g
að það hefur
verið svo mikil
k a r l r e m b a í
gangi áratugum
saman, það er erf-
itt að breyta því. Það hafa komið
nýjar kynslóðir af ungum karld-
jassleikurum sem eru að horfa til
sinna fyrirmynda, og þess hvernig
feðraveldið blómstraði í þessum
geira.“
Seg ir Su nna að sér st æðu r
keppnisandi ríki innan íslensku
djasssenunnar. „Það er kannski
viðhorfið gagnvart tónlistinni hjá
sumum að þetta sé einhver svona
keppnis íþrótt í staðinn fyrir list-
form. Það er stundum talað um
svona testósterón-djass, þar sem
þú þarft að sýna hvað þú ert rosa-
lega klár í staðinn fyrir að segja
einhverja sögu, túlka og hreyfa við
áhorfendum á einhvern hátt.“
Sunna hvetur fólk, bæði innan
senunnar og áheyrendur, til að
mæta djassinum með opnari huga.
„Að vera ekki með staðlaðar hug-
myndir um hvað djasstónlist eigi
að vera. Eðli tónlistarinnar er að
það má allt, sérstaklega í djasstón-
list. Þú mátt blanda öllu saman og
kjarninn er þessi túlkun.“
Þá bendir hún á að ekki megi
gera kröfu um að konur í djassi spili
nákvæmlega eins og karlar. „Sumar
gera það, en af hverju mega ekki
koma inn aðrar raddir með aðra
sýn og annað sánd? Er það ekki
bara spennandi? Við höfum alltaf
viljað að djasstónlist haldi áfram
að þróast og staðni ekki.“
Að sögn Sunnu gerast hlutirnir
ekki án fyrirhafnar. „Það er svo-
lítið algengt að fólk segi að það séu
bara engar konur í senunni. En það
er ekki satt. Karlmennirnir sem fá
mestu athyglina koma fyrst upp í
hugann, en þá þarf bara að leggja
harðar að sér að finna konur sem
eru í geiranum og gera þær sýni-
legar.
Um leið og þær eru sýnilegar
getum við hætt að tala um að það
séu engar konur á senunni. Og í
litlu samfélagi eins og Íslandi þarf
að opna dyrnar og bjóða þær vel-
komnar á senuna. Að þær upplifi
ekki strax í skólanum að þær séu
að labba á einhvern glervegg.“ n
Alrangt að engar konur séu í íslenska djassinum
Sunna Gunnlaugsdóttir stendur fyrir djasstónlistarhátíðinni Freyjufest sem fram fer í Hörpu 21. janúar. Fréttablaðið/Valli
arnartomas@frettabladid.is 
Hugmyndir um að opna safn á
heimili Gísla á Uppsölum hafa
lengi verið á lofti en hafa nú færst
nær veruleikanum. Fiskeldisfyrir-
tækið Arnarlax hefur ákveðið að
styrkja Félag um safn Gísla á Upp-
sölum um níu milljónir króna til
að ráðast í uppbyggingu á heimili
einsetumannsins í Selárdal á Vest-
fjörðum.
„Við erum hér með safn um
Samúel í Selárdal og erum þann-
ig nágrannar Gísla,“ segir Kári
Schram hjá Félagi um safn Gísla á
Uppsölum. „Það hefur alltaf verið
ákveðinn þyrnir í augum okkar
hvað það hefur verið lítið gert
þarna og hvað hlutirnir hafa drabb-
ast niður þarna á svæðinu.“
Kári segir að þúsundir manna
leggi leið sína að heimili Gísla ár
hvert en vegurinn að eyðibýlinu
hefur ekki verið fær fólksbílum.
„Frá því að Gísli spratt upp á yfir-
borðið er mikið af fólki sem hefur
áhuga á Gísla og hans lífshlaupi,“
útskýrir hann. „Ferðin þangað upp
eftir hefur þannig haldist í hendur
við að Samúel átti heima í sama
dalnum og fólk hefur þannig gert
sér ferð til að heilsa Gísla í leiðinni.“
Verður styrkurinn frá Arnarlaxi
meðal annars nýttur í vegabætur til
að bæta aðgengi ferðafólks auk þess
sem rafmagn verður lagt í húsið í
fyrsta sinn. Þá eru ýmsar aðrar við-
gerðir nauðsynlegar áður en safnið
kemst á laggirnar.
„Þegar þetta verkefni fór í gang
fórum við auðvitað að hugsa hvern-
ig hægt væri að fjármagna þetta
því allt kostar þetta jú peninga,“
segir Kári. „Ég hafði samband við
Arnarlax sem er einmitt á svæðinu
og fékk glimrandi undirtektir frá
þeim. Þeir sáu gildið í því að styrkja
nærliggjandi menningu hjá sér og
komu með þennan ljómandi góða
styrk sem gerir okkur kleift að setja
hlutina í gang.“
Frekari fjársöfnun mun eiga sér
stað á næstunni en stefnt er að
opnun safnsins árið 2025.
„Gísli er í hugum og hjörtum
flestra Íslendinga í dag, eða þeirra
sem þekkja hann að minnsta kosti.
Hugmyndin er líka að kynna sögu
hans fyrir nýjum kynslóðum.“ n
Opna safn á heimili Gísla á Uppsölum
Gísli slær með orfi og ljá, 1984. mynd/GVa
Frá Uppsölum
í fyrrahaust.
mynd/aðsend
14. janúar 2023
Laugardagur FréttAblAðið menning 27