Borgfirðingabók - 01.12.2008, Qupperneq 169

169Borgfirðingabók 2008
Tilgátur
Setja má fram tilgátur og kanna síðan hvort þær geti staðist. Komi
fram atriði, sem útiloka að þær geti verið réttar, ber að kasta þeim
fyrir róða. Annars má velta þeim fyrir sér á ýmsa vegu, vega þær og
meta, breyta þeim eða finna aðrar sem betur gætu leyst þær gátur sem
um er fjallað. Af sérstökum áhuga mínum á þessum Skrifluævintýrum
hef ég leyft mér að koma fram með nokkrar tilgátur um tilurð og
tilgang allra þeirra umsvifa sem tengjast Skriflu fyrir og á tíma
Snorra í Reykholti. Ég hef reynt að setja mig í spor þeirra sem gengu
þarna um garða og skynja aðstæður þeirra og upplag. Tilgáturnar
snerta mjög marga þætti svo að erfitt er að setja þær hér fram hverja
fyrir sig án langra skýringa. Ég hef því valið að setja þær fram í
frásagnarformi og þá í bland með gögnum sem komið hafa í ljós
við rannsóknir á undanförnum árum og áratugum. Stuðst er m.a.
við rannsóknaskýrslur fornleifadeildar um Reykholt í Borgarfirði
árin 1998-2002 auk séruppdrátta, frásagnir af viðgerð Snorralaugar
árið 1858 og síðar. Samtímaheimildir um aðkomu Snorra að öllum
þeim umsvifum, sem voru í Reykholti á þrettándu öld og tengjast
Skriflu, eru hvergi skráðar á bók svo að vitað sé. Ferðamennirnir
Sir George Steuart Mackenzie, sem var á hér á ferð árið 1810, og
Ebenezer Henderson, sem dvaldi hér um tíma árið 1815, telja þó
báðir í ferðabókum sínum að laugin sé verk Snorra. Heimildarmenn
þeirra munu því ekki hafa efast um að þær upplýsingar væru réttar.
Tilgátur um hvernig aðkomu Snorra að Skrifluævintýrunum hafi
verið háttað eru eingöngu mínar. Það ber að hafa ríkt í huga og þá
jafnframt að þessi umfjöllun er mjög einfölduð að allri gerð. Þegar
hér er rætt um reyk eða jarðreyk úr hverum er það til að nálgast
málvenju þessa tíma. Á sama hátt er t.d. notað orðið Reykjaholt
þegar fjallað er um tíma Snorra í Reykholti. Ég vænti þess að þeir,
sem eitthvað hafa kynnt sér þessi mál áður, geti séð tenginguna við
fornleifarnar og skráðar og þekktar heimildir. Aðrir geta kannski
rennt augum yfir þessi skrif og sæst á að þau séu bara stutt skáldsaga
með sagnfræðilegu ívafi.
Í fornum ritum íslenskum er víða getið um laugar til baða og
gufuböð með eldi og vatni. Eingöngu er þeirra getið í framvindu
frásagnar og hafa þær því verið alþekktar. Jarðgufubaða (þurrabaða)
er fyrst getið á sextándu öld í Íslandslýsingu odds Einarssonar, en þar
er sagt frá jarðgufuuppsprettu við Reykjahlíð. Í Ferðabók Eggerts og