Rit Mógilsár - 2022, Síða 14

14 Rit Mógilsár
Meðal árlegur rúmmálsvöxtur hefur ekki náð hámarki
við rúmlega 70 ára aldur fyrir gróskuflokkinn sem
notaður var við framtíðarspána (6. mynd). Fyrir 1.000
tré/ha er hann 7,5 m3/ha og fyrir 2.500 tré/ha er hann
9,2 m3/ha. Það sama er að segja um árlegan vöxt og
fyrir 1.000 tré/ha er hann um 16 m3/ha og fyrir 2.500
er hann 18 m3/ha í enda spárinnar.
Eins og áður hefur verið sagt er einnig búið að að-
laga vaxtarjöfnur fyrir lerki. Á 7. mynd er borinn sam-
an yfirhæðar vöxtur sitkagrenis og lerkis og sést vel
hversu ólíkan vaxtarferil þessar tvær tegundir hafa.
Lerki er frumherjategund sem hefur mikinn vaxtar-
þrótt á unga aldri og hámarkar vöxt sinn við 30-40
ára aldur. Sitkagreni er aftur á móti fyrst að komast í
góðan vöxt á þeim aldri.
0
5
10
15
20
25
30
0 20 40 60 80 100
H
æ
ð
m
et
ra
r
Aldur
7. mynd. Samanburður á yfirhæðarvexti fyrir lerki (blá brotin lína) og sitkagrenis (heil rauð lína).
Umræður
Nýju jöfnurnar verða mikilvægur þáttur í því áætlana-
gerðar kerfi sem notað er hér á landi, því þær gera
okk ur mögulegt að áætla umhirðu, lotulengd, viðar-
fram leiðslu og kolefnis bindingu til að hámarka arð-
semi ræktunar innar. Við val á jöfnum var horft til þess
hvort þær hegðuðu sér eðlilega í framtíðarspám. Það
er mjög mikil vægt því sitkagreni skógar á Ís landi eru
ungir að árum og sitkagreni getur orðið 700-800 ára
gam alt og um 80 metra hátt (Savill 1991). Jöfnurnar
fram reiknuðu yfirhæðar vöxt 250 ár fram í tímann
og var hann þá orðinn svipaður hjá öllum grósku-
flokkum (gögn ekki sýnd). Samkvæmt jöfnun um nær
grósku flokkurinn sem notaður var í framtíðar spánni
40 metra yfirhæð við 150 ára aldur. Út frá vaxtar getu
er þessi spá ekki ólíkleg í ljósi þess að hæsta sitka-
greni á Íslandi er að nálgast 30 metra og er einungis
um 60 ára gamalt. Aftur á móti geta utanað komandi
að stæður gert að verkum að tré brotna, velta eða
verða fyrir öðrum áföllum áður en spáhæð er náð. En
á skjól góðum stöðum ætti sitkagreni að ná 40 eða
jafnvel 50 metra hæð. Hæðarvöxtur hjá sitkagreni
fer almennt rólega af stað og nær hámarki seinna
en hjá öðrum teg undum sem notaðar eru í íslenskri
skóg rækt (7. mynd).
Ef þvermálsvöxtur er skoðaður sést að bilið á milli
með ferðar innar með 1.000 tré/ha í upphafi saman-
borið við meðferðina með 2.500 tré/ha er vaxandi
(4. mynd). Ástæðan er að grunnflötur skógarins er
að aukast (tré hafa þá minna pláss) sem veldur því
að draga fer úr þvermáls vexti. Jöfnurnar virðast lýsa
þessu nokkuð vel, en í þvermálsvaxtarjöfnunni er
það grunn flötur stærri trjáa sem orsakar að minni
tré draga úr vexti.
Vaxtarjöfnur sem lýsa hæðarvexti trjáa eru mikil-
vægur þáttur við mat á framtíðarvexti og áætluðu
viðar magni úr grisjunum. Að hafa áætlaða hæð á
öll um trjám eykur nákvæmni spárinnar og opnar líka
mögu leikann á að meta afurðarflokka fyrir öll tré ef
til tæk eru uppmjókkunarföll, sem lýsa uppmjókkun
trjáa út frá þvermáli og hæð.
Þrátt fyrir mjög háan grunnflöt á nokkrum mæli flöt-
um (tafla 1) var mjög lítið um sjálfgrisjun nema hjá
nokkrum smátrjám. Vegna þessa þá er sjálfgrisjunar-
jafnan trúlega veikasti hluti jafnanna og því mikil-
vægt að haldið verði áfram að safna gögnum svo
betrum bæta megi hana.
Samkvæmt framtíðarspánni standa við 72 ára aldur
rúmlega 650 m3/ha fyrir upphafsþéttleikann 2.500
tré/ha og 530 m3/ha fyrir upphafsþéttleikann 1.000
tré/ha. Þetta er tölu verður munur og sýnir okk ur
hversu mikil vægt það er að land sem tekið er til
nytja skóg ræktar sé full nýtt til viðar framleiðslu með
hæfi leg um lágmarks þéttleika. Til að setja þessa
viðar fram leiðslu í sam hengi var heildar viðar fram-
leiðsla rússa lerkis í Gutt orms lundi við 81 árs aldur
555 m3/ha (Lár us Heiðars son, óbirt gögn).
Rúmmálsvöxtur hefur ekki náð hámarki fyrir grósku-
flokkinn sem skoðaður var en ekki er ólíklegt að náist
fljót lega því ferillinn fyrir árlegan vöxt er byrjaður
að fletjast út (6. mynd). Í Noregi, þar sem sitkagreni
hefur verið ræktað í yfir 100 ár, næst hámarksvöxtur