Rit Mógilsár - 2022, Blaðsíða 44

44 Rit Mógilsár
Sýkingamætti grágeitarsveppsins
Ophiostoma clavatum á skógarfurufræplöntur
Þórhildur Ísberg1,3, Riikka Linnakoski2, Bjarni Diðrik Sigurðsson1, Risto Kasanen3
1LANDBÚNAÐARHÁSKÓLI ÍSLANDS, 2NATURE RESOURCE INSTITUTE FINLAND (LUKE)
3HELSINKIHÁSKÓLI
*thorhildur.is@gmail.com
Útdráttur
Á síðustu tveimur áratugum hefur orðið vart við
auk inn dauða skógarfuru (Pinus sylvestris) samfara
auknum sumarhita og þurrkum. Oft hafa sést borgöng
eftir barkarbjölluna Ips acuminatus á dauðum
skógar furu trjám og merki um grágeitar sveppinn
Ophio stoma clavatum. Til gang ur þessarar rann sóknar
var að at huga hvort svepp urinn gæti verið valdur að
dauða fur anna eða almennt valdið fræ plöntum af
skógar furu skaða. Rann sóknin fór fram í tilraunastofu
við háskólann í Helsinki, þar sem 88 fræplöntum var
skipt í þrjá hópa: 1) ósnertar samanburðarplöntur, 2)
særðar plöntur án smits og 3) særðar plöntur sem
smitaðar voru af O. clavatum. Eftir átta vikur fund ust
einungis marktæk áhrif á milli særðra og smit aðra
plantna og ósnertra samanburðarplantna á heildar-
lífmassa, þegar tekið var tillit til stærðarmunar á
plönt um í upphafi tilraunar, en sýkingin dró ekki
mark tækt úr vexti umfram það sem særingin ein og
sér gaf. O. clavatum er því lík legast ekki einn og sér
vald ur að furu dauðanum.
Inngangur
Þessi grein er unnin upp úr stuttgrein á ensku
sem áður hefur verið send til birtingar í Icelandic
Agricultural Sciences (Þórhildur Ísberg o.fl., 2022).
Á síðustu tveimur áratugum hefur orðið vart við
auk inn skógarfurudauða í fjallahéruðum Vestur-
Evr ópu sem og í Suður-Finnlandi samfara auknum
sumar hita og þurrkum. Þar að auki hafa í mörgum
trjánna fundist borgöng eftir barkarbjölluna Ips acu­
minatus sem er algeng fylgibjalla skógarfurunnar
(Werme linger o.fl. 2008; Siitonen 2014). Algengasti
fylgisveppur bjöllunnar er grágeitarsveppurinn
Ophio stoma clavatum (Kirisits 2004; Linnakoski o.fl.
2012 og 2016). Tilgangur þessarar rannsóknar var að
athuga hvort sveppurinn gæti verið valdur að dauða
furanna eða almennt valdið fræplöntum skaða sem
smitaðar væru af O. clavatum.
Efni og aðferðir
Rannsóknin var framkvæmd við háskólann í Helsinki
þar sem veturgamlar fræplöntur af skógarfuru (Pinus
sylvestris) voru smitaðar af O. clavatum. Sveppurinn
hafði verið einangraður af bjöllum I. acuminatus
sem hafði verið safnað í Finnlandi. Samtals voru
88 plöntur notaðar í rannsókninni. Þar af voru 66
særðar til að líkja eftir barkarbjölluskemmdum og
smit aðar af O. clavatum, tíu voru særðar og fengu
gervi smit og 12 voru látnar ósnertar til samanburðar.
Við særingu var berki flett af 3x4 mm svæði á stofni
fræ plant nanna og við smitun voru sveppþræðir sem
rækt aðir höfðu verið á malt-agar lagðir í sárið ásamt
malt-agarnum og lokað fyrir með Parafilm-borða.
Við gervi smit var farið eins að nema hvað ekkert
sveppa smit var í malt-agarnum sem lagður var við
sárið.
Fræplönturnar voru hafðar í hita- og ljósastýrðu
rými um átta vikna skeið þar sem þær voru vökv-
aðar reglulega og færðar til í rýminu, til að jafna
vaxtarskilyrðin milli þeirra. Fylgst var með plöntunum
vikulega og öll streitueinkenni skráð.
Að lokinni átta vikna ræktun voru sárin skoðuð.
Þá var berki flett af og smit, ef það fannst, mælt.
Smitum var skipt í fjóra flokka: 0 ekkert smit, 1 < 0,5
mm útbreiðsla smits í kringum sárið, 2 0,5-2 mm
útbreiðsla og 3 > 2 mm útbreiðsla. Að auki voru
slembi valin sýni tekin af sveppasýkingunni til að
stað festa með DNA-greiningu að um O. clavatum
smit væri að ræða.
Að lokinni smitflokkun voru fræplönturnar þurrkaðar
við 40°C í 48 klst. og vigtaðar. Rætur, stofnar og
greinar og nálar voru aðskildar og vigtaðar sér til að
kanna hvort munur væri á lífmassadreifingu smit-
aðra og ósmitaðra plantna.
Tölfræðileg úrvinnsla fór fram í SAS 9.2 og innihélt
próf á normaldreifingu, fylgniútreikninga og sam-
vika greiningu (fervikagreining þar sem tillit var
tekið til upphafs ástands mældra plantna). Þær
breyt ur sem voru greindar tölfræði lega voru: hæð
við smitun (H1), hæð í lok eftirfylgnitímabils (H2),
munurinn þar á milli í cm (Hdiff) og hlutfallslegur
(Hdiff_rel), smitflokkur (Infection), heildarþurrvigt
(DW), nálar (Needle), rætur (Root), stofn og greinar
(Stem), hlutfall milli nála og efnismassa (NMR), róta
og efnismassa (RMR), stofns og greina og efnismassa
(SMR), og róta og sprota (RSR).