Fréttablaðið - 31.01.2023, Blaðsíða 12

ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jón Þórisson RITSTJÓRI: Sigmundur Ernir Rúnarsson ser@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is
FRÉTTASTJÓRI: Lovísa Arnardóttir lovisa@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út fimm daga í viku og hægt er að nálgast það ókeypis á 120 fjölförnum stöðum á höfuðborgarsvæðinu, á Suðurnesjum, Árborg, Ölfusi, Akranesi, Borgarnesi,
Akureyri og víðar. Að auki er blaðið aðgengilegt í pdf-formi og í appi. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101
Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is. VEFSTJÓRI: Einar Þór Sigurðsson einarthor@frettabladid.is MARKAÐURINN: Guðmundur Gunnarsson ggunnars@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is
MENNING: Þorvaldur S. Helgason tsh@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Hörður Snævar Jónsson hoddi@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
HALLDÓR
FRÁ DEGI TIL DAGS
Þeir ein-
staklingar
hætta í
skóla um
leið og færi
gefst og
takmarka
þannig
mögu-
leikana á
að finna
hæfileik-
um sínum
farveg – og
við töpum
öll.
Sá kostn-
aður leggst
þyngst á
öryrkja
sem flestir
eru lang-
veikir og
einnig
líklegri en
aðrir til að
búa við
fátækt.
Björk
Eiðsdóttir
bjork
@frettabladid.is
Erum við tilbúin?
Samband íslenskra sveitarfélaga og Mannvit standa
að fræðsluviðburði og pallborðsumræðu um áhrif
loftslagsbreytinga á sveitarfélög, fyrirtæki og innviði.
Grand hótel 3.febrúar Kl. 8:30-10:00
Skráning á www.mannvit.is
gar@frettabladid.is
Rauðvínssparnaður
Egill Örn Jóhannsson bókaút-
gefandi lýsir í Fréttablaðinu í
dag upplifun sinni frá ráðstefnu
í Bandaríkjunum þar sem rædd
var þróun forrita sem geta
skrifað heilu bækurnar með
því að styðjast við gervigreind.
Virðist styttast í að forritin leysi
af hólmi alla rithöfundana sem
er náttúrlega tómt vesen fyrir
forleggjara að hafa hangandi á
kontórnum hjá sér dagana langa
með alls kyns málalengingar
og pex um þrálátar ritstíf lur
og ótal margt f leira sem hrjáð
getur mannverur sem fást við
skriftir. Fyrir utan allt annað
hagræði glittir í að hægt verði
að spara mikið í innkaupum á
rauðvíni.
Raddir að handan
Bráðum verður líka hægt að fá
rödd hvers sem er, lífs eða liðins,
til að lesa verkin inn á hljóð-
bækur. Nefnir Egill sem dæmi
að hægt yrði að fá að fá kúreka-
bækur lesnar með rödd Johns
heitins Wayne. Þótt forritin
séu takmörkuð við ensku segir
hann þess varla langt að bíða
að þau geti samið á íslensku.
Sem opnar vitaskuld spenn-
andi óravíddir fyrir lessjúka
þjóð. Þá verður til að mynda
hægt að skipa forritinu að skrifa
hugljúfa hryllingssögu sem væri
eins og blanda af verkum Birg-
ittu Haukdal og Yrsu Sigurðar-
dóttur. Bókin gæti heitið Lára
tekur gröf. Winston Churchill
les. n
Ríkisstjórnarflokkarnir láta óátalið að heilbrigðis-
kerfið hér á landi sé í raun aðeins fyrir þá sem hafa
efni á að sækja sér heilbrigðisþjónustu sérfræðilækna.
Íslenskt heilbrigðiskerfi byggir á heilbrigðis-
þjónustu sem bæði er í opinberum rekstri og í einka-
rekstri. Lögin um sjúkratryggingar setja ramma um
samningsgerð við einkarekna heilbrigðisþjónustu.
Markmið laganna er að tryggja aðstoð til verndar heil-
brigði og jafnan aðgang að heilbrigðisþjónustu óháð
efnahag.
Greiðsluþátttökukerfi í heilbrigðisþjónustu er
samkvæmt lögum ætlað að tryggja að einstaklingar
greiði ekki meira en ákveðna hámarksupphæð fyrir
þjónustuna og að börn, aldraðir og öryrkjar greiði
lægri upphæð en aðrir.
Hvorki markmið greiðsluþátttökukerfisins né
markmið laganna um að tryggja einstaklingum
aðstoð óháð efnahag hafa náðst undanfarin ár þar
sem samningar við sérfræðilækna hafa verið lausir í
fjögur ár. Á þeim tíma hafa veitendur heilbrigðisþjón-
ustunnar lagt á aukagjöld sem einstaklingum er gert
að greiða og telja ekki inn í greiðsluþátttökukerfið.
Ekki liggur fyrir nákvæm greining á gjöldunum en í
sérstöku komugjöldunum er ekki tekið tillit til ólíkrar
stöðu einstaklinga, s.s. barna, öryrkja eða aldraðra.
Ekkert í lögum um sjúkratryggingar tryggir
sjúklinga gagnvart slíkum kostnaði sem leiðir af sér þá
óviðunandi stöðu að það eru sjúklingarnir sem bera
þann kostnað sem hlýst af samningsleysi. Sá kostn-
aður leggst þyngst á öryrkja sem flestir eru langveikir
og einnig líklegri en aðrir til að búa við fátækt.
Ég verð fyrsti f lutningsmaður frumvarps sem er í
smíðum og tryggir að greiðsluþátttöku sjúklinga verði
haldið í lágmarki auk þess sem kveðið er á um afleið-
ingar þess ef samningaviðræður milli sérfræðinga
í einkarekstri og ríkisins eru árangurslausar lengur
en í 9 mánuði. Með því skapast aukinn þrýstingur á
samningsaðila og líkur aukast á því að samningum
ljúki innan settra tímamarka.
Í því óviðunandi ástandi sem nú ríkir og ríkis-
stjórnarflokkarnir hunsa, geta einungis þeir sem hafa
ráð á að greiða umtalsverðar upphæðir utan greiðslu-
þátttökukerfisins nýtt sér þjónustu sérfræðilækna. n
Borgað fyrir heilsu
Oddný G.
Harðardóttir
þingmaður Sam-
fylkingarinnar,
jafnaðarflokks
Íslands
Það þurfti ekki greiningu eða sértæka
námsörðugleika til að mér liði illa í
grunnskóla, eins kom ég úr góðum
aðstæðum og átti alltaf vini. Í raun
fannst mér ekki gaman í skóla fyrr en
komið var í háskóla erlendis, enda tók ég mér
margra ára frí frá námi áður en ég vissi hvað ég
vildi læra. Ég hafði raunar aldrei sett spurningar-
merki við þetta fyrr en fullorðna ég fór að tala
við fleiri um þessa staðreynd, fólk sem er jafn-
vel langskólagengið og góðum gáfum gætt, en
þjáðist hreinlega í barnaskóla. Hataði hvern
einasta dag.
Skólaforðun er tiltölulega nýtt orð yfir ekkert
svo nýjan vanda. En þótt vandinn sé ekki nýr af
nálinni er hann stærri en við höfum gert okkur
grein fyrir.
Nú fyrir helgi fór fram ráðstefna á vegum
Barna- og unglingageðdeildar þar sem ráð-
gjafarhópur, skipaður börnum á aldrinum tólf
til sautján ára, kynnti niðurstöður könnunar á
reynslu barna af skólaforðun. Þar kom fram að
minnst þúsund börn forðast að mæta í skólann.
Hvers vegna? Því þar líður þeim illa.
Tölurnar eru reyndar frá árinu 2019 og má
leiða líkur að því að vandinn sé enn stærri eftir
kórónaveirufaraldurinn og tilheyrandi sam-
komutakmarkanir sem bitnuðu illilega á ungu
kynslóðinni og juku á einangrun vissra hópa. En
ef rúmlega tvö prósent barna á skólaaldri forðast
að mæta í skólann er ljóst að eitthvað þarf að
hugsa upp á nýtt. Skólakerfið er hannað þannig
að gerð er krafa um ákveðið hegðunarmynstur,
svo sem að sitja kyrr, hlusta og taka leiðbein-
ingum. Þetta hentar ekki öllum en engu að síður
gerir samfélagsgerð okkar ráð fyrir að allir passi
í mótið og jaðarsetur þannig hóp, sem í sögulegu
samhengi stóð jafnfætis öllum öðrum.
Hvað sem veldur því að barn vill ekki mæta í
skóla, kvíði, þunglyndi, skynáreiti, tilfinninga-
hegðunarvandi eða annað, þá þarf að finna betri
lausnir með samvinnu á milli heilbrigðis- og
menntasviðs. Bragarbót hefur orðið á fram-
haldsskólastigi þar sem fjölbreyttari leiðir hafa
verið kynntar og iðnnámi gert hærra undir
höfði.
Það gefur augaleið að hverfandi líkur eru á
að óharðnaður einstaklingur sem loks losnar
undan áratugar þjáningu í kerfi sem gerir ekki
ráð fyrir honum, velji sér endilega að halda
áfram að kveljast.
Þeir einstaklingar hætta í skóla um leið og
færi gefst og takmarka þannig möguleikana á að
finna hæfileikum sínum farveg – og við töpum
öll. n
Tvö komma
tvö prósent
12 SKOÐUN FRÉTTABLAÐIÐ 31. JANÚAR 2023
ÞRIÐJUDAGUR