Fréttablaðið - 31.01.2023, Blaðsíða 14

Þetta síðasta ár hafa
Þjóðverjar þó, ásamt
Bretum og Banda-
ríkjamönnum, stutt
Úkraínu þjóða mest,
hvað varðar verjur og
vopn þeirra til varnar
landinu.
Í umræðum á Alþingi um breyt-
ingar á útlendingalögum hefur
m.a. verið tekist á um samræmi við
norræna og aðra evrópska löggjöf.
Skiptar skoðanir virðast vera um
hvort breytingarnar feli í sér að við
séum að færast nær lagaumgjörð og
framkvæmd þeirra landa sem við
berum okkur gjarnan saman við.
Íslensk lög og lagaumhverf i
varðandi útlendinga hafa sannar-
lega ekki verið samin í tómarúmi.
Eins og svo mörg önnur íslensk lög
eru þau byggð á norrænni löggjöf
og undir evrópskum áhrifum, m.a.
vegna aðildar okkar að EES-samn-
ingnum og að Schengen-samstarf-
inu. Síðustu heildarlög um útlend-
inga, frá 2002, voru þannig samin
með hliðsjón af norrænni löggjöf og
„að verulegu leyti stuðst við norsku
útlendingalögin“, eins og
fram kemur í greinar-
gerð með frumvarpi til
laganna. Sömu sögu er
að segja um núgildandi lög frá
2017. Í greinargerð með frumvarpi
til núgildandi laga, voru norskir
sérfræðingar í útlendingalöggjöf til
ráðgjafar við smíði frumvarpsins og
reynt var að taka tillit til þess sem
hafði reynst Norðmönnum vel og
til hins sem leitt hafði til vandræða.
Þannig var á fjölmörgum stöðum í
greinargerð vísað til norsku útlend-
ingalaganna. Þá var sömuleiðis
tekið mið af þróun í öðrum Evr-
ópuríkjum og helstu tilskipunum
sem í gildi voru í málaflokknum.
Að þessu sögðu eru lögin auð-
vitað íslensk og aðlöguð að þörfum
íslensks samfélags. Hér hafa sem sé
einnig gilt reglur og framkvæmd
sem er frábrugðin framkvæmd
nágrannaríkja okkar – séríslenskar
reglur og framkvæmd.
Frá gildistöku núgildandi útlend-
ingalaga hefur margt breyst, ekki
síst í málefnum umsækjenda um
alþjóðlega vernd. Mikilvægt er að
löggjöfin og framkvæmdin sé aðlög-
uð að þróun alþjóðasamfélagsins og
þar hafa norrænar vinaþjóðir verið
fyrri til. Eins og áður lítum við til
reynslu þeirra og regluverks í þeim
efnum.
Eitt af því sem við þingmenn
höfum tekist á um, er minnkuð
félagsleg þjónusta við umsækjendur
sem fengið hafa endanlega synjun
við umsók n
u m a lþjó ð -
lega vernd. Það
er mjög svo
óeðlileg krafa, hvað þá niðurstaða,
að fólk geti ferðast hingað og fengið
húsnæði, framfærslu og önnur
félagsleg réttindi til langs tíma eftir
að hafa verið synjað um alþjóðlega
vernd á tveimur stjórnsýslustigum.
Það er jafnvel svo að fólk getur
tafið eigin brottvísun þegar ákvörð-
un um hana liggur fyrir, mánuðum
og jafnvel árum saman án þess að
það hafi nokkur áhrif á rétt við-
komandi til húsnæðis eða fram-
færslu frá íslenska ríkinu. Getur
verið að einhverjum finnist það
eðlilegt? Ég tel að fólk almennt telji
svo ekki vera. Að réttara sé að verja
fjármunum ríkisins til annarra sem
þeirra þurfa.
Þetta er enda framkvæmd sem
er ólík því sem gerist í löndunum
í kringum okkur. Þó svo að fram-
kvæmd við veitingu þjónustu og
brottfall hennar við þessar aðstæð-
ur sé mismunandi, er almenna
reglan sú að þjónustustig minnkar
eða hverfur þegar einstaklingur
fær synjun á umsókn um alþjóð-
lega vernd. Þá skiptir það sömu-
leiðis máli í f lestum ríkjum hversu
samvinnufúsir einstaklingar eru
við framkvæmd ákvörðunar um
synjun og brottvísun frá landinu.
Framangreint á við um Svíþjóð,
Noreg, Danmörku og þetta á við
um um Finnland. Af hverju ekki
hér?
Við getum verið sammála eða
ósammála um hvort breytingarnar
sem lagðar eru til á útlendingalög-
gjöfinni séu til bóta. En þær eru í
það minnsta tilraun til þess að
færa verndarkerfið okkar nær því
sem gerist í löndum sem við berum
okkur gjarnan saman við. Til þess
að horfa m.a. til norrænnar reynslu
og löggjafar – læra af því sem þar
hefur reynst vel og illa, eins og við
gerum svo gjarnan. Að mínu mati
hafa þeir andstæðingar frumvarps-
ins sem fjallað hafa málefnalega
um það, alls ekki fært sannfærandi
rök fyrir því að Ísland skuli, ein
þjóða, skera sig úr hinni norrænu
fjölskyldu í þessum málum. n
Útlendingalöggjöf, færum okkur nær nágrannaþjóðunum

Diljá Mist
Einarsdóttir
þingmaður Sjálf-
stæðisflokksins
Senn hefur árásarstríð Rússa, eigin-
lega verður að segja Pútíns, staðið í
eitt ár.
Eitt skelfingar- og hryllingsár
fyrir úkraínsku þjóðina, eins
reyndar fyrir ungmenni Rússlands,
sem kvödd hafa verið, nauðug-vilj-
ug, til herþjónustu og árásarstríðs
gegn bræðrum sínum og systrum,
nágrönnum af sama slavneska
kynstofninum, í öðru fyrrverandi
sovétlýðveldi, til að hætta þar and-
legu og líkamlegu atgervi sínu, lífi
og limum, heill og framtíð, án þess
að skilja, vel eða ekki, hvað er þar að
gerast, af hverju og til hvers, enda
vanti Rússland vart land.
Ekki er ástæða til að ætla, að
mikill hluti rússnesku þjóðarinnar,
hvað þá meirihluti, styðji þessa árás,
alla vega ekki í hjarta sínu, gegn
bræðra- og systraþjóð, því engin
trúverðug eða gild rök eru fyrir
henni, og hún hefur nú þegar krafizt
dauða tugþúsunda rússneskra ung-
menna og limlest enn fleiri, andlega
eða líkamlega, nema hvoru tveggja
sé, í blóma lífs síns, og þar með lagt
líf og hamingju tugþúsunda fjöl-
skyldna, hundraða þúsunda eða
milljóna Rússa, í rúst.
Pútín sjálfur, einn og persónu-
lega, er því ábyrgur hér. Án hans
væri þetta hörmungarstríð, með
skelf ilegum, sárgrætilegum og
mannskemmandi afleiðingum þess,
ekki í gangi.
Rússneska þjóðin er ekki allt í einu
orðin að illmennum, frekar en Þjóð-
verjar undir Hitler. Eitt ofstækisfullt,
miskunnarlaust og valdagráðugt ill-
menni, haldið stórmennskubrjál-
æði, getur sefjað eða þröngvað heilli
þjóð til ódæðis og illvirkja. Sá, sem á
undan fór í austri, var Stalín.
Við skulum halda þessu til haga,
þó að hörmungar, þjáning og písl
úkraínsku þjóðarinnar og hryll-
ingurinn, sem Pútín hefur á hana
lagt, yfirgnæfi auðvitað alla þessa
skelfingarmynd.
Evrópa hafði notið friðar í 75 ár.
Evrópusambandið, ESB, var stofnað
til að sameina Evrópu og sérstak-
lega til að tryggja frambúðarfrið í
Evrópu. Árið 2012 fékk ESB friðar-
verðlaun Nóbels fyrir þessa við-
leitni sína.
Samhliða hafði Atlantshafs-
bandalagið, NATO, verið stofnað,
til að tryggja hernaðarlegar varnir
Evrópu, reyndar Norður-Ameríku
líka, mikið af sömu þjóðum og
standa að ESB, auk Bandaríkjanna,
BNA, og Kanada.
Árásarstríð Pútíns gegn Úkraínu
var því mikið áfall fyrir aðildarríki
ESB og NATO og varpaði dimmum
skugga yfir alla Evrópu.
Þjóðverjar eru fólksf lesta evr-
ópska aðildarríki ESB og NATO,
með 83 milljónir íbúa, og 4. mesta
efnhags- og tækniveldi heims.
Væntingar manna um styrk og
stuðning Þjóðverja við Úkraínu-
menn hafa því verið miklar.
Hér verður fyrst að líta til stöðu
Þýzkalands eftir seinni heims-
styrjöld. Í raun hersátu Fjórveldin
Þýzkaland 1945-1955, voru þar með
400 þúsund manna her, til að halda
þjóðinni niðri og hindra hernaðar-
lega uppbyggingu. Smám saman
breyttist þessi staða svo úr undir-
okun og hörðu eftirliti í samvinnu
og vináttu.
Enn þann dag í dag eru BNA þó
með veigamikla hernaðarviðveru
í Þýzklandi í formi miðstöðvar US
Army Europe, US Air Forces og US
Marine Corps Forces Europe og tuga
þúsunda bandarískra hermanna,
auk kjarnorkuvopna.
Þessi þunga hernaðarviðvera
Bandaríkjanna í Þýzkalandi leiddi
til þess, að Þjóðverjar töldu sig
varða og öryggi sitt tryggt, og kusu
því fremur, að verja fjármunum
sínum til að endurreisa landið úr
rústum stríðsins og byggja upp
góða innviði, öf lugan iðnað og
sterkan efnahag, en nýjan hern-
aðarmátt.
Þjóðverjar vöknuðu þó af værum
blundi, þegar Trump komst til valda
í Bandaríkjunum og hótaði ekki
aðeins að leggja niður herstöðv-
arnar í Þýzkalandi, heldur gaf hann
líka í skyn, að sér kynni að hugnast,
að ganga úr NATO og láta Evrópu-
búa sjálfa um varnir sínar og öryggi.
Endanlega hrukku svo Þjóðverjar
upp með andfælum 24. febrúar í
fyrra, við innrás Pútíns í Úkraínu.
Þeir höfðu lengi haldið að tryggja
mætti frið og vinsamleg tengsl við
Rússland með mest mögulegum
samskiptum og viðskiptum, gagn-
kvæmum hagsmunum, sem reynd-
ist bábilja.
Staða þýzka hersins var því ekki
upp á marga fiska, þegar Pútín
reiddi til höggs í Úkraínu. Þetta
var fyrsta vandamál Þjóðverja,
hvað varðar hernaðarstuðning við
Úkraínu. Þetta síðasta ár hafa Þjóð-
verjar þó, ásamt Bretum og Banda-
ríkjamönnum, stutt Úkraínu þjóða
mest, hvað varðar verjur og vopn
þeirra til varnar landinu.
Annað vandamál, og hér kem
ég að hiki kanslara Þýzkalands,
Olafs Scholz, var það, að hann vildi
í lengstu lög forðast, að Þýzkaland
drægist inn í nýtt stríð. Hryllingur
þess síðasta situr enn fast í mönnum
þar.
Þjóðverjar og aðrar vestrænar
þjóðir höfðu stutt Úkraínu dyggi-
lega með varnarvopnum. Með
árásar- og sóknarvopnum, árásar-
skriðdrekum, hér Leopard 2, taldi
Scholz og f lestir evrópskir ráða-
menn, líka Biden, að stuðningur
kynni að breytast í þátttöku. Þar
væri hárfínt bil á milli.
Scholz sagðist ógjarnan vilja
stuðla að því, að þýzkir skriðdrekar
mættu aftur rússneskum skriðdrek-
um á vígvellinum, þó undir stjórn
Úkraínumanna væru, og, að þýzkir
skriðdrekar myndu tortíma rúss-
neskum mannslífum og vígvélum
að nýju. Alla vega ekki upp á þýzkt
eindæmi.
Hann sagði þó, að, ef Banda-
ríkin og aðrir samherjar myndu
líka senda sína árásarskriðdreka
til Úkraínu, þetta yrði samstillt
og sameiginlegt átak ESB-/NATO-
þjóða, þá myndi ekki standa á Þjóð-
verjum.
Það gerðist svo á dögunum, í
löngu símtali Scholz og Biden, að
þeir ákváðu að taka þetta skref, þó
áhætta um stigmögnun og þátttöku
fylgdi því, en án þess gæti Pútín,
ofbeldið og lögleysið sigrað.
Þrátt fyrir gífurlega samúð og
stuðning manna við Úkraínu, verð-
ur að telja, að hér hafi yfirvegun og
skynsemi ráðið för. n
Pútín, árásarstríðið í Úkraínu og hik þýzka kanslarans

Ole Anton
Bieltvedt
samfélagsrýnir
14 SKOÐUN FRÉTTABLAÐIÐ 31. JANÚAR 2023
ÞRIÐJUDAGUR