Fréttablaðið - 22.02.2023, Blaðsíða 8

Eins og staðan er í dag
er enginn ávinningur
af því fyrir sveitarfélög
að gefa út fram-
kvæmdaleyfi fyrir
frekari virkjanir.
Haraldur Þór
Jónsson, sveitar-
stjóri Skeiða- og
Gnúpverja-
hrepps
Sveitarstjóri Skeiða- og Gnúp-
verjahrepps vill að tryggt verði
með lögum strax á vorþingi að
virkjanir skili tekjum til þeirra
svæða þar orkan verður til.
Hann segir nýleg gögn sýna að
sveitarfélög sitji uppi með tap
upp á tugi milljóna af orku-
framleiðslu á meðan Lands-
virkjun mali gull.
Virkjanir í landi Þjórsár eiga sér
langa sögu. Í dag eru sjö virkjanir á
svæðinu og áform uppi um að fjölga
þeim til að mæta fyrirsjáanlegum
orkuskorti.
Ein þeirra virkjana sem eru á
teikniborðinu í landi Skeiða- og
Gnúpverjahrepps er Hvamms-
virkjun. Fyrir í sama sveitarfélagi er
svo önnur stærsta vatnsaflsvirkjun
landsins, Búrfellsvirkjun.
„Raunveruleikinn er sá að það
vofir yfir okkur orkuskortur og við
erum að stefna inn í mjög alvarlega
stöðu með tilliti til orkuskipta,“ segir
Haraldur Þór Jónsson, oddviti og
sveitarstjóri Skeiða- og Gnúpverja-
hrepps.
Hann hefur frá því hann tók við
sem sveitarstjóri eftir síðustu kosn-
ingar, haft vaxandi áhyggjur af því
hve lítið sveitarfélög beri úr býtum
af orkuframleiðslu á sínum svæðum.
Haraldur segir gögn sýna, svo
ekki verði um villst, að tap Skeiða-
og Gnúpverjahrepps stefni í að
vera tugir milljóna á hverju ári af
orkuframleiðslu í sveitarfélaginu.
Nærumhverfið sitji eftir með tjónið
á meðan Landsvirkjun mali gull.
„Við erum með nýlega greiningu
KPMG í höndunum sem sýnir að
tekjurnar sem samfélagið hefur
af orkustarfseminni, í gegnum
fasteignaskatta, koma allar til frá-
dráttar í gegnum jöfnunarsjóð. Sem
er auðvitað fráleit ráðstöfun,“ segir
Haraldur.
Hann segir að Landsvirkjun hafi
greitt 240 milljónir í formi fasteigna-
gjalda til Skeiða- og Gnúpverja-
hrepps á síðasta ári. Á móti stefni í
að skerðing jöfnunarsjóða verði 270
milljónir.
„Við hreinlega töpum á þessu.
Samfélagið hefur engan ávinning
af orkustarfseminni sem á að heita
grundvöllur velmegunar í þessu
landi.“
Haraldur segir að þetta líti
kannski ekki út fyrir að vera háar
tölur en þær skipti sköpum fyrir lítið
sveitarfélag.
„Við þetta bætist svo þessi öfug-
þróun sem við höfum séð á síðustu
áratugum að öll störfin og verð-
mætin sem fylgja starfseminni eru
horfin af svæðinu,“ segir Haraldur.
Í síðustu viku sendi sveitarstjórn
Skeiða- og Gnúpverjahrepps frá sér
bókun þar sem tekjuskipting hins
opinbera í tengslum við orkufram-
leiðslu er harðlega gagnrýnd.
Þar segir að ekkert samtal hafi átt
sér stað á milli ríkis og sveitarfélaga
um skiptingu tekna. Því sé nauð-
synlegt að staldra við áður en frek-
ari framkvæmdum  verði hleypt í
gegnum skipulagsferli sveitarfélaga.
Það sé mat sveitarstjór nar
að engin orkuskipti verði á Íslandi í
náinni framtíð nema sanngjarnari
skipting auðlindanna verði fest í lög.
„Við getum ekki látið eins og það
sé formsatriði að sveitarfélög sam-
þykki framkvæmdaleyfi vegna
virkjana sem engu skila til nærsam-
félagsins. Af hverju í ósköpunum
ættum við hleypa þessu í gegn?“
spyr Haraldur.
„Við getum einfaldlega ekki sætt
okkur við að þessi verðmæti fljóti út
úr sveitarfélaginu eins og við séum
eitthvað þriðja heims samfélag.“
Haraldur vill að á þessu verði gerð
bragabót með lagasetningu og það
strax á yfirstandandi vorþingi.
„Venjulegt fyrirtæki skilar um
það bil átta prósentum af sinni veltu
til samfélagsins í formi útsvars og
fasteignagjalda. En þegar kemur að
orkuframleiðslu þá eru tekjurnar,
í okkar tilfelli, núll prósent. Þetta
er langstærsta hagsmunamál þess
fólks sem kýs að búa sér til framtíð
utan þéttbýlasta kjarna landsins,“
segir Haraldur.
„Ef okkur lánast að breyta því
hvernig við nálgumst þessa hluti
gætum við verið með í höndunum
eitt öflugasta byggðaþróunarverk-
efni Íslandssögunnar. Þetta mun
skipta sköpum fyrir sveitarfélögin.“
Haraldur  hefur átt fundi  bæði
með umhverfisráðherra og for-
stjóra Landsvirkjunar um málið að
undanförnu og hann segir að þeirra
viðbrögð hafi verið mjög jákvæð.
„Við ráðherrann erum sammála.
Þetta kerfi sem við höfum komið
okkur upp í orkumálum gengur
ekki upp. Forstjóri Landsvirkjunar
er sama sinnis og ráðherra. Það vilja
allir breyta þessu. Það eina sem
skortir er lagastoðin.“
Og þess vegna, segir Haraldur,
þurfi Alþingi að grípa inn í og gera
það hratt. Fyrirhuguð nýting vegna
orkuskipta geti ekki beðið eftir að
svo risastórt mál velkist um í ein-
hverjum nefndum og stýrihópum
árum saman.
„Við megum engan tíma missa.
Eins og þetta er í dag er enginn
ávinningur af því fyrir sveitarfélög
að gefa út framkvæmdaleyfi fyrir
frekari virkjanir.“
Útfærslan sé í höndum löggjafans,
segir Haraldur, sem vill að einfaldur
skattur verði lagður á orkufram-
leiðsluna, sem deilist svo á þau sveit-
arfélög sem í hlut eiga. Hvort sem um
er að ræða nýtingu vinds, vatns eða
jarðvarma. Tíminn sé núna og fyrir-
huguð orkuskipti séu undir. n
Tapa tugum milljóna á virkjunum
Guðmundur
Gunnarsson
ggunnars
@frettabladid.is
Búrfellsvirkjun,
sem er í landi
Skeiða- og
Gnúpverja-
hrepps, er
önnur stærsta
vatnsafls-
virkjun landsins.
Framkvæmdir
við stækkun
virkjunarinnar
hafa staðið yfir
undanfarin ár.
FRÉTTABLAÐIÐ/
STEFÁN
8 MARKAÐURINN FRÉTTABLAÐIÐ 22. FEBRÚAR 2023
MIÐVIKUDAGUR