Fréttablaðið - 22.02.2023, Blaðsíða 27

Myndlist
Brot af annars konar
þekkingu
Nýlistasafnið í Marshallhúsinu
Listamenn: Julie Béna, Guðrún
Bergsdóttir, David Escalona, Rósa
Gísladóttir, Juliana Höschlová,
Tomáš Javůrek & Screen Saver
Gallery, Eva Koťátková, Guðjón
Gísli Kristinsson, Marie Lukáčová,
Michael Nosek, Claire Paugam,
Sindri Ploder, Adéla Součková,
Vladimír Turner, Aleksandra Vajd
og Anetta Mona Chiṣa
Sýningarstjórar: Tereza Jindrová
og Eva B. Riebová
Aðalsteinn Ingólfsson
Á sýningunni Brot af annars konar
þekkingu sem finna má í Nýlista-
safninu í Marshallhúsinu um
þessar mundir, fannst mér eins
og ég væri staddur á samsýningu í
sömu stofnun fyrir um það bil þrjá-
tíu árum, þegar hún var til húsa við
Vatnsstíginn. Þarna getur að líta sitt
lítið af hverju sem allt er einhvern
veginn kunnuglegt, heimatilbúin
vídeóverk, skúlptúra úr aðskota-
hlutum á gólfi og upp um veggi,
stöku innsetningar, konseptteikn-
ingar, dularfull textabrot með ljós-
myndum, í bland við nokkur verk
eftir íslenska einfara, allt skemmti-
lega ófyrirsjáanlegt, ævintýralegt og
ögrandi. Ekki eitt einasta málverk
að sjá. Og þó, þessi nýja „nýlist“ er
öllu fagmannlegri en sú gamla, víd-
eóverk og ádíóverk á sýningunni
tæknilega sómasamleg, gott hand-
bragð á flestum hlutum, úrvinnslan
tiltölulega markviss. Kannski er
skýringin sú, að þorri sýnenda er
ekki íslenskur heldur frá Tékklandi,
þar sem handverkið/fagmennskan
laut aldrei lægra haldi fyrir konsept-
listinni.
Og að einu leyti enn er núverandi
sýning býsna ólík þeim sem við
sáum í Nýló forðum daga, því hún
er uppfull með skírskotunum í
ýmsan vanda heims og samfélags,
loftsslagsvá, farsóttir, kynvitund,
gervigreind, „nýlendustefnuaf-
leiðingar“, stríð og f lóttamenn og
að síðustu það sem kallað er „sam-
félagsskrímslið“, skepnuna sem situr
á stafræna fjósbitanum og eitrar
fyrir okkur með öfgakenndum til-
búningi, falsfréttum og öðru því
sem vellur upp úr skólpræsunum.
Gamla „nýlistin“ fjallaði eiginlega
mest um sjálfa sig og naf la lista-
mannanna.
Handan rökhyggju
Það er líka tímans tákn að verkin á
þessari sýningu eru lögð fram undir
merkjum „listrænna rannsókna“
fremur en framsækinnar mynd-
listar. Með verkum sínum er lista-
maðurinn sagður skapa sérstaka
tegund „þekkingar“, ekki síst með
því að bera sig eftir því sem finnst
„handan rökhyggju“, eins og segir í
formála að sýningunni. Í mörgum
listaskólum á Vesturlöndum, eink-
um þeim sem þurfa að réttlæta til-
veru sína í akademísku samhengi,
er mönnum nú tíðrætt um myndlist
sem rannsóknir og þekkingarleit,
fremur en eigingildi listsköpunar.
Góð hugmynd út af fyrir sig, eins
og Gandhi svaraði þegar hann var
spurður álits á amerísku lýðræði.
Vandinn er sá að til þessa hefur
engum tekist að skilgreina til fulln-
ustu hvers konar þekking verður
til við sköpun myndlistar, hvernig
hún er vísindalega sannprófuð og
hverju hún bætir við viskubrunn
mannkyns.
Strangt til tekið verður alltaf til
ný „þekking“ þegar nýtt myndverk
sér dagsins ljós, því reikna má með
að engin tvö verk eftir sama lista-
mann séu nákvæmlega eins. En ég
geri ekki ráð fyrir að menn vilji skil-
greina „þekkingu“ svo losaralega.
Og ef einhvers konar „þekkingu“
eða „sannleik“ er að finna í mynd-
verki, sem er ekki ósennilegt út af
fyrir sig, hvernig lýsa þeir þættir sér
og hvernig er hægt að yfirfæra þá
á myndlistina almennt – og listir
almennt?
Flóttamannaminni
En auðvitað er hægt að skoða þessa
sýningu Nýlistasafnsins sér til gagns
og gamans, án þess að velta fyrir
sér hvort hún geri okkur kleyft að
„horfa á heiminn utan rökhyggju“,
eins og segir í sýningarskrá. Og þá á
forsendum gömlu, góðu skynjunar-
innar.
Verk Juliönu Höschlovu „Gallar“
er mögnuð innsetning, kuldaúlpur
barna sem dreift er tvist og bast um
gólf, en þær eru um leið myndfletir
sem búið er að skreyta með litríkum
lífrænum formum. Þetta er f lótta-
mannaminni sem ber í sér von um
nýtt líf. Annað áleitið minni úr sam-
tíma eru andlitsgrímur Michaels
Nosek, sem eru hvort tveggja í senn
mjúkir skúlptúrar og málverk. Og
„Viðtöl við skrímslið“, innsetningar
Evu Kótátkovu, eru hlutgervingar
„annarleikans“ (e. the other), og
kallar fram óþægilegar tilfinningar
á borð við ótta, áhyggjur og kvíða,
en eru um leið til viðræðu um þær.
Ef eitthvað er færast sýnendur of
mikið í fang, eru með of margar
tegundir „þekkingar“ undir, alltént
ef miðað er við sýningarplássið. En
það er gott að fá þennan andblæ úr
öðru myndlistarsamfélagi. n
niðurstaða: Áleitin og ögrandi
sýning, en færist of mikið í fang.
Nýlist sem þekking
Brot af annars konar þekkingu í Nýlistasafninu er samsýning á verkum tékkneskra og íslenskra listamanna.
MyNd/vigfúS birgiSSoN
Verk eftir Tomáš Javůrek & Screen
Saver Gallery. fréttabLaðið/aNtoN
tsh@frettabladid.is
Rithöfundarnir Kristín Eiríksdóttir
og Bergþóra Snæbjörnsdóttir koma
fram á annarri Kveikju ársins í
Borgarbókasafni Grófinni fimmtu-
daginn 23. febrúar. Þar munu þær
ræða saman um reynslu af innsæi í
lífi og list. Skáldverk þeirra beggja
hafa hlotið verðskuldaðar viður-
kenningar og athygli fyrir sterkar og
næmar skáldskaparraddir og skrifa
þær inn í ólík form.
Kveikja er röð hugvekja lista og
fræða um eld, innblástur, skrif,
skáldskap, leikhús, hugsun, skynjun
og sköpun sem fer fram í Borgar-
bókasafni.
„Prómeþeifur færði fórn þegar
hann stal eldinum frá guðunum og
gaf mannfólkinu að gjöf. Eftir það
var hann fjötraður við klett og örn
át úr honum lifrina dag hvern til
að refsa honum. En á hverri nóttu
greri lifrin aftur,“ segir í tilkynningu
Borgarbókasafnsins.
Kristín Eiríksdóttir, rithöfundur,
ljóð- og leikskáld skrifar innan ólíkra
bókmenntategunda, jafnt ljóð, smá-
sögur, skáldsögur og leikrit og hefur
einnig fengist við þýðingar. Kristín
hefur hlotið fjölda viðurkenninga,
Fjöruverðlaunin og Íslensku bók-
menntaverðlaunin fyrir skáldsög-
una Elín, ýmislegt. Nýjasta skáld-
saga hennar, Tól, var tilnefnd til bæði
Íslensku bókmenntaverðlaunanna
og Fjöruverðlaunanna.
Bergþóra Snæbjörnsdóttir, rit-
höfundur og skáld, hefur skrifað
bæði ljóð, prósa, sviðsverk og kvik-
myndahandrit. Fyrsta skáldsaga
hennar, Svínshöfuð, var tilnefnd til
Íslensku bókmenntaverðlaunanna
og hlaut Fjöruverðlaunin. Nýjasta
verk Bergþóru, ljóðsagan Allt sem
rennur, segir frá harmi og hráslaga-
legum veruleika með berskjaldandi
lýsingum af mikilli list.
Viðburðurinn stendur frá kl.
17.00-17.45 f immtudaginn 23.
febrúar og eru öll velkomin. n
Kristín Eiríks
og Bergþóra í
Borgarbókasafni
Kristín
Eiríksdóttir
Bergþóra Snæ-
björnsdóttir
tsh@frettabladid.is
Postulínsskúlptúr eftir bandaríska
listamanninn Jeff Koons splundrað-
ist eftir að kona hrinti honum niður
af stöpli sínum á listamessunni Art
Wynwood í Miami í síðustu viku.
Skúlptúrinn er úr hinni þekktu
Blöðruhundaseríu (e. Balloon Dog)
eftir Koons og var metinn á 42.000
Bandaríkjadali, andvirði rúmra 6
milljóna króna.
Listamaðurinn og safnarinn
Stephen Gamson greindi frá atvik-
inu á Instagram en að sögn hans átti
það sér stað á VIP-foropnun lista-
messunnar síðasta fimmtudag, 16.
febrúar.
„Þessi kona hrinti listaverkinu
niður. Ég varð vitni að þessu öllu
saman. Það splundraðist í þúsund
brot. Eitt af því klikkaðasta sem ég
hef séð,“ skrifaði Gamson á Insta-
gram og kvaðst einnig hafa reynt
að kaupa brotin af listaverki Koons.
Cédric Boero, svæðisstjóri gall-
erísins Bel-Air Fine Art, sem sá um
básinn þar sem verk Koons var sýnt,
sagði að um slys hefði verið að ræða
og að konan sem sökuð er um að
hafa hrint skúlptúrnum hafi aldrei
ætlað sér að brjóta verkið.
„Það er auðvitað ömurlegt að sjá
svona íkonískt verk eyðilagt. Hins
vegar þá ætlaði safnarinn sér aldr-
ei að brjóta skúlptúrinn og í raun
snerti hún verkið ekki með berum
höndum,“ sagði hann í samtali við
Artnet News og bætti við að lík-
legast hefði konan stjakað við stöpl-
inum með fæti sínum sem olli því að
verkið féll í gólfið.
Starfsfólk gallerísins hreinsaði
upp brotin og þurfti konan sem bar
ábyrgð á slysinu ekki að borga fyrir
skúlptúr Koons enda var galleríið
tryggt í bak og fyrir. n
Splundraði sex milljón króna skúlptúr
Jeff Koons og gestur fyrir framan Blöðruhundaskúlptúr líkum þeim sem
brotnaði í Bernardaud-versluninni í New York 2021. fréttabLaðið/getty
Það er líka tímans tákn
að verkin á þessari
sýningu eru lögð fram
undir merkjum „list-
rænna rannsókna“
fremur en framsæk-
innar myndlistar.
Skúlptúrinn er úr
hinni þekktu Blöðru-
hundaseríu banda-
ríska listamannsins Jeff
Koons.
FréttaBlaðið menning 2322. FEBrúar 2023
miÐViKUDAgUR