Veiðimaðurinn - 01.08.1984, Blaðsíða 39

Staðareldi gefur meiri möguleika til
rannsókna við merkingar, hegðun, fóðrun,
sleppingar og endurkomu en nokkur
önnur aðstaða. Sé talning á endurkomu
með í myndinni, verður ekki komist lengra,
nema með því að loka lífshringrás laxins
með sjávareldi samhliða.
Staðareldi gefur mikla möguleika við
ár og vatnasvæði, sem af einhverjum
ástæðum geta ekki alið eða fætt lax, og má
fullyrða, að næstum allar ár geta orðið að
góðum stangveiðiám. Staðareldi stuðlar
að jafnari laxagengd og þess vegna meiri
og jafnari stangveiði yfir allt veiðitímabilið.
Staðareldi samhliða sjávareldi býður
upp á þann möguleika að flytja gönguseiði
beint í sjávareldi og flytja svo laxinn aftur
úr sjávareldinu í ána sem veiðilax. En
sjávareldi ásamt staðareldi framieiðir mun
fleiri laxa en þarf til að sleppa í ána aftur til
að hressa upp á e.t.v. lélega veiði, svo að
arðsemi getur orðið mjög góð. Þessi sleppi-
lax væri ef til vill ekki skemmtilegur á
færi, en hann tæki agn eflaust vel, og þjálfa
mætti hann í kistum í árósum.
Dæmi um arðsemi, þar sem staðareldi
og sjávareldi er rekið saman: I staðareldi
eru 70 þúsund kviðpokaseiði, sem gera
53 þúsund gönguseiði eftir afföll. 15
þúsund gönguseiðum er sleppt í ána og
38 þúsund gönguseiði flutt í sjávareldi.
34 þúsurid laxar koma frá sjávareldinu, þar
af eru 4 þúsund (?) fluttir í ána aftur til
veiða. 30 þúsund laxar (30.000x3 = 90.000
kg) eru til ráðstöfunar, slátrunar. Menn
geta haft afföllin önnur og sett inn krónur,
en ég tel þetta nálægt sanni. Sala göngu-
seiðanna einna úr staðareldi gerir meira
en að borga reksturinn, og sjávareldið
samhliða skilar margföldum reksturs-
kostnaði.
Hagkvæmustu aðstæður fyrir staðareldi
eru á vatnasvæðum, þar sem melar eru
milli gróinna landa. Sumstaðar skipta ár
sér í trausta farvegi, lænur ganga út frá
aðalvatnsfarvegi, og er þá oft hægt að nýta
slíkt.
Dæmi um staðsetningu staðareldis við
nokkrar ár: í Norðurá fyrir neðan Krók, í
Vatnsdalsá í Forsæludal, í Víðidalsá fyrir
ofan ármót, í Þverá í Borgarfirði við og
fyrir neðan Gljúfrið, í Laxá í Kjós á melun-
um fyrir neðan Þórufoss, í Miðfjarðará
fyrir ofan veiðihúsið Laxahvamm.
Staðarval er mjög mikið atriði, fyrst og
fremst vegna (upp)eldis og endurkomu
fisksins, og einnig vegna þess að tryggja
þarf við uppbyggingu stöðvarinnar, að
yfirborðsvatn og flóð raski ekki eldinu
og valdi tjóni.
Sum veiðifélög hafa klak- og eldisað-
stöðu í stórum klak-, eldis- og „rœktunar-
stöðvum“. Þau koma með frjóvguð hrogn
og ef til vill fisk til kreistingar, eða þau
kaupa seiði á öllum aldri til sleppingar.
Arangurinn í endurheimtum er yfirleitt
lélegur og verri eftir því sem seiðin eru
eldri, þegar þeim er sleppt, sbr. það sem
áður er sagt.
Þessar stóru stöðvar geta aldrei sinnt
hlutverki sínu sem skyldi, þar sem þær eru
rangt staðsettar. Þær geta með góðu móti
sinnt eldi einvörðungu, þ.e. fóðrun og
rannsóknum henni tengdri. Seiðin, sem
þessar stöðvar framleiða, er ágæt söluvara
til áframhaldandi eldis (sjávareldis), en
vafasöm vara til sleppingar, upp á endur-
heimtur.
Ein, aðeins ein, ríkisrekin laxeldistöð
hérlendis, rétt staðsett, sem byggði eldi sitt
á staðareldi, mundi ekki aðeins skila tug-
milljónum í tekjur af beinu eldi, heldur
mundi þessi stöð verða rannsóknarstöð á
lífshlaupi Atlantshafslaxins fyrir allan
heiminn.
Eg leyfi mér að benda aftur á Miðfjarð-
VEIÐIMAÐURINN
37