Veiðimaðurinn - 01.08.1984, Side 56

og með því var stríðið unnið og ég gat
dregið hann út á ísinn og lofaði guð af
heilum huga fyrir náð hans og miskunn-
semi á þessari neyðarstund.“i
Þess má geta að Stefán þessi bar gæfu
til þess að bjarga svo mörgum mönnum úr
lífsháska að einstakt þótti.
Gildi dorgveiða fyrir lífsafkomu fólks
Dorgargangan var helst stunduð seinni-
part vetrar og á vorin er ísa tók að leysa af
vatninu. Þá var líka þörfin brýnust á að
draga björg í bú því að á mörgum heimil-
um var þá orðið matarlítið og lá við bjarg-
arskorti. I hörðum árum hefur silungurinn
oft bjargað fólki frá hungurdauða og mörg
voru dæmi þess í hallæri að menn komu
úr nágrannasveitunum til að sækja sér lífs-
björg á bæina við vatnið.
Aðkomumönnum var fúslega leyft að
veiða á vatninu og oft þurfti jafnvel að
lána þeim öll áhöld til veiðanna. Ekki var
heldur talið eftir að veita þeim mat og
húsaskjól meðan þeir dvöldu oft lang-
tímum saman við veiðiskapinn. Komu þeir
gjarnan í hópum og skiptu sér þá niður á
bæina kringum vatnið. Þótti þetta sjálf-
sögð greiðasemi við náungann.
En þó að dorgveiðin hafí oft orðið fólki
til bjargar, hefur hún líklega aldrei bjargað
eins mörgum frá að svelta heilu hungri
eins og Fellisveturinn árið 1859.
„Þá var margur maður svangur og
margur maðurinn mettaður af Mývatns-
silung. Og þá kom margur maðurinn hér
úr sveit og næstu sveitum til að fá sér
málsverð bæði veiddan af sjálfum sér og
beinar matargjafir frá vatnsbæjarmönnum.
Þá var ekki að lögum spurt frekar en í
Móðuharðindum eða Svartadauða, því
um lífíð var að tefla.“1 2
1 Samkvæmt afriti af bréfi Stefáns Stefánssonar til Guðbjargar systur sinnar.
2 Úr málskjölum Páls S. Pálssonar bls. 47.
„Þá lærði margur maðurinn að renna
dorg í Mývatn, sem aldrei hafði áður
stundað þá iðn. Þá komu þeir í hópum úr
Bárðardal, Reykjadal, Laxárdal og Reykja-
hverfi til aflafanga.“2
Dorgargangan hefur án efa verið snar
þáttur í lífi fólks þessa. Og veitt því öryggis-
kennd í mjög erfiðri lífsbaráttu á umliðn-
um harðindaárum.
Félagslegt gildi dorgargöngu
Vanalega hófst dorgargangan ekki
fyrr en á útmánuðum, en var þá líka stund-
uð af kappi ef eitthvað veiddist. Strax
að loknum morgunverkum héldu menn út
á ísinn, oftast gangandi en stundum á
skautum. Heim komu menn svo ekki fyrr
en undir myrkur.
Segja má að þegar dorgargangan hófst
á ári hverju, hafi orðið þáttaskil í lífi manna.
Þá hurfu menn frá einangrun og fábreyti-
leika til fjölmennis og oft fjörugra sam-
ræðna. Menn ræddu meðal annars áhuga-
mál sín og munu þær umræður jafnvel
hafa orðið kveikjan að hinum ýmsu félags-
og framfaramálum.
Algengt var að menn miðluðu fátækum
af veiði sinni, oft í formi samskota. Hjálp
þessi var ekki bundin við það hvort þiggj-
andinn var úr þessum hreppi eða næstu
hreppum.
Iþróttir efldust nokkuð vegna dorgar-
göngunnar. Svo sem skautaíþróttin og
glíman. Skautarnir voru ágætt samgöngu-
tæki þegar ísinn var sléttur. Notuðu dorg-
veiðimenn sér það óspart því oft var langar
leiðir að fara.
Glíman er sú íþrótt sem vinsælust var
meðal dorgveiðimanna. Kom þar tvennt
til, annars vegar þörfin fyrir að hlýja sér
og liðka stirða limi eftir langa setu, hins
vegar vegna glímunnar sjálfrar sem íþrótt-
ar, því hún átti mjög almennum vinsæld-
54
VEIÐIMAÐURINN