Fréttablaðið - 21.03.2023, Qupperneq 12

Útgáfufélag: Torg ehf. Stjórnarformaður: Helgi Magnússon forStjóri og Útgefandi: Jón Þórisson ritStjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson ser@frettabladid.is aðStoðarritStjóri: Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is
fréttaStjóri: Lovísa Arnardóttir lovisa@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út fimm daga í viku og hægt er að nálgast það ókeypis á 250 fjölförnum stöðum á höfuðborgarsvæðinu, á Suðurnesjum, Árborg, Ölfusi, Akranesi, Borgarnesi,
Akureyri og víðar. Að auki er blaðið aðgengilegt í pdf-formi og í appi. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871 fréttaBlaðið Kalkofnsvegur 2, 101
reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is. VefStjóri: Einar Þór Sigurðsson einarthor@frettabladid.is marKaðurinn: Guðmundur Gunnarsson ggunnars@frettabladid.is HelgarBlað: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is
menning: Þorvaldur S. Helgason tsh@frettabladid.is Íþróttir: Hörður Snævar Jónsson hoddi@frettabladid.is ljóSmyndir: Anton Brink anton@frettabladid.is framleiðSluStjóri: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
halldór
Frá degi til dagsÞað að taka
einhvern
kverka-
taki hlýtur
að teljast
morðtil-
raun. Að
þrengja
að önd-
unarvegi
annarrar
mann-
eskju.
Tungumál
eru bank-
inn þar
sem þjóðir
geyma alla
sína menn-
ingu, sögu
og sjálfs-
mynd.
Í maí síðastliðnum héldu fulltrúar íslensks mál-
tæknisamfélags, undir forystu forseta Íslands, í
það sem kalla má víking, enda markmiðið háleitt:
að koma íslenskum máltæknilausnum inn í þau
tæki og tól sem fólk notar dag hvern. Markmið
okkar var ekki síður að tala máli allra smærri
tungumála heimsins, sem telja því sem næst
7.000, en aðra hverja viku deyr eitt þeirra út.
Í kjölfar heimsóknarinnar tókst samstarf við
mörg af stærstu tæknifyrirtækjum heims og í
liðinni viku leit ein mikilvægasta afurð sam-
starfsins ljós, þegar gervigreindarfyrirtækið
OpenAI gaf út gervigreindar-mállíkanið GPT-4,
sem samtalsgreindin ChatGPT byggir á. Samstarf
fyrirtækisins við íslenskt máltæknisamfélag, um
að auka færni mállíkansins í íslensku, er mikil-
vægt skref fyrir íslenskt atvinnulíf og samfélag,
enda óumdeilt að þróun gervigreindar og notkun
byggir á því að hægt sé að sækja og nýta mikið
magn gagna á íslensku.
Tungumál eru bankinn þar sem þjóðir geyma
alla sína menningu, sögu og sjálfsmynd. Ef við
töpum móðurmálinu þá missum við því svo
miklu meira en tungumálið. Framtíð íslensk-
unnar byggir á að hún sé notuð á öllum sviðum
daglegs lífs, líka ef okkur dettur í hug að biðja
ChatGPT um hjálp við að skrifa ritgerð. Sam-
starfið við OpenAI skiptir þó ekki bara máli
fyrir framtíð íslenskrar tungu heldur einnig fyrir
önnur svokölluð smærri tungumál, enda er verk-
efnið nú orðið fyrirmynd að samstarfi fyrirtækis-
ins við aðrar þjóðir; sniðmát sem verður notað til
að hægt verði að nýta gervigreindar-mállíkön á
enn f leiri tungumálum.
Ferðalag sem hófst með það að markmiði að
tryggja framtíð íslenskunnar hefur því fengið
nýjan áfangastað. Þá er einnig ljóst að máltækni
er orðin lykilþáttur þegar kemur að því að ryðja
veginn fyrir nýtingu gervigreindar í atvinnulífi og
samfélagi – og tryggja samkeppnishæfni. Skila-
boðin til þeirra samfélaga – og fyrirtækja – sem
ekki eru nú þegar búin að skapa sér markvissa
gervigreindarstefnu og -áætlun eru því einföld:
Drífið í því, annars missið þið af framtíðinni. n
Ekki missa af framtíðinni
Jóhanna Vigdís
Guðmundsdóttir
framkvæmda-
stjóri Almanna-
róms – miðstöðvar
máltækni
ser@frettabladid.is
Flokkunarkvíði
Það er verið að æra óstöðuga
Íslendinga þessa dagana – og
það jafnvel í þeirra heima-
húsum. Flokkun úrgangs er
nefnilega að verða svo óhemju
f lókin að búast má við því að
stórir f lokkar manna muni
glíma við f lokkunarkvíða á
næstu misserum og árum. Og
það bætist þá við allan annan
kvíða, kulnun, mánudagsótta,
skóla- og vinnuforðun, svo
og almenna þynnku. En nú á
sumsé að skylda alþýðu manna
til að f lokka plast á fjóra mis-
munandi vegu; almennt plast,
frauðplast, filmuplast og hart
plast. Og þá er ónefnt að nýlega
var kveðið á um að fólk eigi að
skilja á milli almenns sorps og
lífræns, bylgjupappa og annars
pappírs.
Háskólagráða
Augljóst er að þetta kallar á
fjölgun ruslaskápa í eldhúsinu,
sem geta hér eftir varla verið
færri en tveir, ef ekki þrír ef
fram heldur sem horfir – og
f lokkun verði enn þá f lóknari.
Og þá er vart við öðru að búast
en menn verði sér úti um
háskólagráður í f lokkun. Eða
hvernig á sauðsvartur almenn-
ingurinn að koma því fyrir í
vöðvaminni sínu að skipta á
milli átta til tíu hólfa á heimil-
inu sínu, öðruvísi en að hann
fari í framhaldsnám í faginu.
Þetta er algerlega fyrirséð –
og fagurt í senn: Diplóma í
f lokkun, fjarnám líklega. n
Síðastliðinn föstudag staðfesti Lands-
réttur 45 daga fangelsisdóm yfir
manni sem réðst á þáverandi kærustu
sína í janúar í fyrra. Maðurinn réðst á
konuna og tók hana kverkataki.
Árásin átti sér stað í sumarbústað og meðan
á henni stóð vaknaði sonur konunnar en
dóttir mannsins svaf árásina af sér. Það voru
sem sagt tvö börn í húsinu þegar maðurinn
tók fast um háls konunnar, ýtti henni í gólfið
og þrengdi svo fast að, að hún gat ekki andað.
Þegar maðurinn var að kyrkja konuna kom
drengurinn fram og maðurinn stoppaði,
ekki vil ég hugsa til þess hvað hefði gerst
hefði drengurinn ekki komið fram. Enda
getur kverkatak leitt til meðvitundarleysis
á nokkrum sekúndum og dauða á örfáum
mínútum.
Í maí í fyrra dæmdi Héraðsdómur Reykja-
víkur mann í 60 daga skilorðsbundið fangelsi
fyrir brot í nánu sambandi. Hann hafði meðal
annars ítrekað tekið sambýliskonu sína
kverkataki. Við það tilefni gagnrýndu Stíga-
mót dóminn. Talskona samtakanna sagðist
almennt fagna því þegar sakfellingar féllu í
slíkum málum en að 60 daga skilorðsbundið
fangelsi fyrir það að taka einhvern kverkataki
ítrekað væri vægur dómur.
Í febrúar í fyrra var maður dæmdur í sex
ára fangelsi fyrir tilraun til manndráps.
Hann veittist að eiginkonu sinni og ógnaði
lífi hennar með því að stappa ítrekað á hægri
hlið líkama hennar. Í hittifyrra var maður
dæmdur í sex ára fangelsi fyrir morðtil-
raun, sá stakk konu í kviðinn. Árið 2020 fékk
maður tíu ára fangelsisdóm fyrir manndráps-
tilraun eftir að hafa margstungið annan
mann.
Það að taka einhvern kverkataki hlýtur að
teljast morðtilraun. Að þrengja að öndunar-
vegi annarrar manneskju, þannig að það geti
dregið hana til dauða á fáeinum mínútum,
hlýtur að ógna lífið hennar og því sé sá sem
tekur kverkataki að reyna að drepa hana.
Það virðist þó ekki vera litið þannig á það.
Munurinn á dómunum sem mennirnir fengu
sýnir það svart á hvítu. Tíu, fimm eða sex ár á
móti 45 eða 60 dögum.
Tæp tíu prósent þeirra 1.454 kvenna sem
leituðu til Landspítalans á árunum 2005–
2014 með áverka vegna heimilisof beldis
höfðu verið teknar kverkataki af núverandi
eða fyrrverandi mökum sínum eða barns-
feðrum. Það eru um 140 konur. 140 konur sem
upplifðu það að þrengt væri að öndunarvegi
þeirra. Konur sem náðu ekki andanum af því
að önnur manneskja var að kyrkja þær.
Gleymum því svo alls ekki að þetta eru
bara konurnar sem segja frá. n
Kverkatak
Birna Dröfn
Jónasdóttir
birnadrofn
@frettabladid.is
12 skoðun FRÉTTABLAÐIÐ 21. mARS 2023
ÞRIðJuDAGuR