Arkitektúr og skipulag - 01.12.1989, Qupperneq 11

HVERS VEGNA ARKITEKTASKÓLA NÚ?
Arkitektúr er hin elsta sérfræðigrein sem til er. Arkitektinn
er kunnáttumaður í listum og vísindum. Arkitektinn er eini
aðilinn sem við byggingar fæst sem er menntaður til að hafa
yfirsýn yfir allan feril byggingar frá því að hún var aðeins
ósk byggjandans þar til hún er tekin í notkun.
Arkitektafélag íslands er nú 50 ára. Hlutverk þess er aö stuðla að
góðri byggingarlist. Arkitektafélag íslands ákveður hvaða kröfur
skuli gera til þeirra skóla sem íslenskir arkitektar menntast 1. Á
tímabili gaf Arkitektafélag íslands út tímarit en það varði ekki
lengi.
Koma þarf í gang stöðugri og fjörugri urnrœðu um byggingarlist.
Taka þarf út stöðu mála, safna og vinna úr gögnum sem varpa
Ijósi á stöðu arkitektúrs. Hvað eru margar byggingar hannaðar
af arkitektum, hvaða byggingar eru það, hvernig eru þcer, hvert
er verðmceti þeirra almennt og skoðað í Ijósi fjárfestinga
sérstaklega. Vettvangur til umrceðu er að því leyti til að nú hefur
nýtt arkitektatímarit hafið göngu slna en tímarit er miðill en ekki
grundvöllur. Grundvöllur umrœðunnar er arkitektastéttin en
hana vantar nú orðið sárlega þann brennipunkt og hvata sem
akademískur skóli er. Verkefni okkar nú er fyrst og fremst að
starfa að því að koma á íslenskum arkitektaskóla.
íslenskir arkitektar eiga mikið verk fyrir höndum. Trúnaður milli
þeirra og almennings er ekki nœgur, Þetta er ekki almenningi að
kenna og ekki stjórnvöldum helduríslenskum arkitektum sjálfum.
Arkitektar verða að vera menn til að gefa að minnsta kosti
sumum verkum sínum tilgang með því að tákngera það
yfirbragð sem gerir bygginguna að greinilegum minnisvarða
síns tíma. Allar byggingar, hvort sem bœr eru hannaðar af
arkitektum eða öðrum, hversu vel eða illa sem að þeim er staðið,
eru minnisvarðar um samtímann, Það hefur alltaf verið hlutverk
arkitekta að skapa minnisvarða samtíðar sinnar, jafnvel þótt
samtíð okkar cetlist ekki til þess af arkitektum þá gera komandi
kynslóðir það örugglega. Við og samtíð okkar verðum hart
dœmdir ef við höfum ekki staðið vel að verki. íslenskum
arkitektum er eins gott að horfast án undanbragða og feimni í
augu við þá staðreynd að hlutverk þeirra hefur alltaf verið, er og
mun verða að setja fram með skýrum hœtti í verkum sínum
augljós auðkenni menningar sinnar, öðru nafni að byggja
minnisvarða. Þegar síðari kynslóðir að nokkrum áratugum
liðnum leggja mat á menningu vorra tíma þá verður
arkitektúrinn að vera mynd sem greypir sig í hugi fólks, tákn síns
tíma.
Þetta er hlutverk okkar I samfélaginu. Við erum ekki bara
tœknifróðir þjónustuaðilar með löggiltan smekk. Nei, arkitektar
hafa félagslegt og sögulegt hlutverk sem enginn annar getur
sinnt, þ.e. að skapa ímynd þess samfélags sem við búum í.
Feimni arkitekta og ráðamanna við að rœða þetta hlutverk
arkitekta er skiljanleg þvl það virðist hofmóðugt I þeirri umrœðu
sem hœst ber I okkar þjóðlífi. En hvorki almenningur, ráðamenn
né arkitektar komast hjá því að síðar meir verður ekki spurt að þvl
hverju lýðkjörnir fulltrúar lofuðu á slnum tlma heldur því hvernig
sú Imynd er sem fœst af skoðun verka okkar. Það má satt vera
að I upphafi hafi verið orðið en I reynd eru það verkin sem tala
og sagan kennir að gceðin segja þar meira en magnið.
Hingað til hafa allir Islenskir arkitektar menntast erlendis og I raun
ekkert nema gott um það að segja. Framan af og fram yfir miðja
öldina var þetta eðlileg lausn, en fjölgun Islenskra arkitekta og
hröð þróun okkar nýja samfélags gerir að verkum að við verðum
nú að leita annarra leiða I menntun Islenskra arkitekta. Umfjöllun
og skilgreining á hlutverki arkitekta hér á undan tengist þessu
málefni beint. Ef arkitekt á að geta skilað hlutverki sínu fyrir
samtíð sína, þ.e. mótað skýra ímynd slns tíma þá verður
menntun hans að vera íslensk ef hann á að vera íslendingur.
Þótt til séu algildar reglur um form og gerð bygginga er skynjun
og skilningur háð menningu og umhverfi. Islensk menning er
þróttmikil og sérstœð og hún á skilið arkitektúr við sitt hœfi.
Óvenjulegar jarðfrceðilegar aðstœður, veðurfar, gróðurfar og
sólargangur krefjast sérstakra byggingarfrœðilegra viðbragða.
Þrátt fyrir nám á erlendri grund hafa íslenskir arkitektar þegar
best lœtur sýnt I verkum sínum að þeir eru nœmir á staðhœtti
okkar og menningarhefðir. Þessi staðreynd er sönnun þess að
íslenskt þjóðlíf byggir á sterkri sjálfsímynd. En nú siglum við inn I
tlmaskeið dagvaxandi alþjóðlegra samskipta og þrýstingur
utanaðkomandi hugmynda sem þeim samskiptum fylgir gerir
nauðsynlegt að styrkja sjálfsvitund íslenskra arkitekta með því að
þeir verði órjúfanlegur hluti Islenskrar menningar I Islenskum
arkitektaskóla. ■
Stefán Benediktsson formaður A.í.
ARKITEKTÚR OG SKIPULAG
9