Arkitektúr og skipulag - 01.12.1989, Blaðsíða 23

HJÁ STÆRSTA HÚSBYGGJANDA LANDSINS
STARFAR ENGINN ARKITEKT
Arkitektum hefur fjölgaö um 75% á síðastliðnum 10 árum. 3%
atvinnuleysi er meðal arkitekta. Enginn arkitekt starfar hjá
Félagsmálaráðuneytinu sem fer með œðstu stjórn skipulags- og
byggingarmála, né heldur hjá byggingardeild Reykjavíkurborg-
ar, stœrsta húsbyggjanda landsins.
Þessar upplýsingar komu fram í skýrslu starfshóps um starfssvið
og atvinnuhorfur arkitekta, sem lögð var fram á málRingi
Arkitektafélags íslands í nóvember. Starfshópurinn bar meðal
annars saman ástandið í dag og fyrir 10 árum og studdist við
úttekt, sem gerð var fyrir málRing félagsins 1979 og bar
yfirskriftina „Staða og framtíð byggingarlistar og arkitektaíslandi".
HLUTDEILD ARKITEKTA í ÍBÚÐARHÚSAHÖNNUN
Hlutdeild arkitekta 1 íbúðarhúsahönnun hefur aukist verulega
síðastliðin 15 ár. Árið 1974 hönnuðu arkitektar fimmta hvert hús
í Breiðholti en 1989 þrjú af hverjum fjórum í Grafarvogi.
1974 Breiðholt (Fálkhóll) 22%
1979 Breiðholt (Seljahverfi) 28%
1984 Grafarvogi ( Frostafold, Logafold ) 45%
1989 Grafavogur ( Garðhús, Miðhús, Veghús) 67%
1989 Aflagrandi 77%
(Talið er hvert mannvirki á lóð og valdar götur með einbýlis-, rað-
og fjölbýlishúsalóðum.)
Það er mat embœttismanna að í vandasömum verkum eins og
í eldri hverfum í Reykjavík og opinberum byggingum sé hlutfall
arkitekta enn hœrra. Ekki er ástœða til að œtla að hlutur
arkitekta verði meiri en 80%, sem telja má allgóða
markaðshlutdeild. Ástœður fyrir þessari aukningu í hönnun
íbúðahúsa geta verið margar. í fyrsta lagi er hugsanlegt að
arkitektar veiti betri þjónustu en aðrir húsahönnuðir. I öðru lagi
getur verið um að rœða að arkitektar hafi lœkkað þóknun sína
miðað við aðra hönnuði, í þriðja lagi getur verið að það þyki
„fínna11 að láta arkitekta hanna húsin.
V/EGI ARKITEKTA SAMANBORIÐ VIÐ AÐRA HÖNNUÐI
Fyrir um 10 árum var talið að af heildarhönnunarkostnaði vegna
húsbygginga vœri hlutur arkitekta um 60%, en annarra hönnuða
40%.
Þetta hefur breyst.
Ef einungis er skoðaður hönnunarkostnaður og hlutur arkitekta í
honum í þremur nýlegum dœmum, sést að hlutur arkitekta er um
40% og annarra hönnuða 60%,
Hönnun lóðar er ekki með í þessum dœmum. Hér er um að
rœða opinberar byggingar og fullnaðarhönnun þeirra.
Ef skoðuð er hönnun, hönnunarstjórn, eftirlit og umsjón í
samhengi er hlutfallið eftirfarandi:
HÖNNUN:
Arkitektar 40% Aðrir hönnuðir 60%
EFTIRLIT: Arkitektar 15% Aðrir hönnuðir 85%
SKIPTING HEILDARRÁÐGJAFARKOSTNAÐAR:
Arkitektar 30% Aðrir hönnuðir 70%
í þessum dœmum hefur komið í Ijós að hlutur hönnunar-,
verkstjórnar og kostnaðareftirlits er að meðaltali 20-30%. hœrri en
heildarþóknun til arkitekta vegna hönnunar.
FJÖLGUN í HÖNNUNARSTÉTTUM
ísland er í öðru sœti á Norðurlöndunum hvað varðar fjölda
arkitekta á hverja þúsund íbúa.
arkitektará
Fjöldi íbúa arkitekta 1000
DANMÖRK 5,145.000 4920 0,95
ÍSLAND 252,000 193 0,77
NOREGUR 4,160,000 2820 0,67
FÆREYJAR 50,000 30 0,60
SVÍÞJÓÐ 8,414,000 3650 0,43
FINNLAND 4,900,000 1900 0,39
Haustið 1989 sóttu 128 nemendur í arkitektúr um lán hjá
Lánasjóði íslenskra námsmanna en 1979 voru 95 í námi. í skýrslu
um arkitektaskóla á Islandi er spáð að 312 arkitektar verði starfandi hér á landi árið 1999.
Ár Útskrifaöir arkit. Nemar
1959 35 6
1969 57 23
1979 109 95
1989 225 128
Tceknifrœðingum hefur fjölgað mest af stéttum sem starfa að
umhverfismótun. Fjöldi bekra hefur ríflega þrefaldast á síðustu
10 árum. Árið 1979 voru þeir 300 en nú eru þeir 950. Reyndar
hefur landslagsarkitektum fjölgað hlutfallslega mest en
samanburður við tceknifrœðinga er tœplega réttlœtanlegur
vegna þess að landslagsarkitektar eru ung og fámenn stétt.
Fjölgun í öðrum stéttum er svipuð eða á bilinu 60 til 80 af
hundraði frá árinu 1979.
1979 1989 Aukning %>
ARKITEKTAR 110 193 75%
VERKFRÆÐINGAR 746 1454 95%
TÆKNIFRÆÐINGAR 300 950 216%
INNANHÚSSARKITEKTAR 41 64 56%
LANDSLAGSARKITEKTAR 5 18 260%
BYGGINGARFRÆÐINGAR 39 70 80%
NÝ STARFSVIÐ
Á íslandi eru um 3%. arkitekta án atvinnu, á meðan
meðalatvinnuleysi er 1,4%.. Svo hátt hlutfall er óviðunandi og
mun það aukast verulega verði aðstceður óbreyttar. Ekki er
hcegt að fjölga arkitektum mikið við hönnun húsa því hlutdeild
þeirra þar er nú þegar um 80%>.
Hver er þá hlutur arkitekta á nýjum starfsviðum í
byggingariðnaði?
Með auknum útboðum, meiri byggingarhraða, tíðum meistara-
skiptum o.fl. hefur þörfin fyrir eftirlit og stjórnun byggingar-
framkvcemda aukist verulega. Nœr öll þessi vinna er nú í
höndum annarra hönnuða.
Með flóknari framkvcemdum á öllum sviðum verður hönnun
sífellt þýðingarmeiri.
Nefna má vega- og brúaframkvcemdir fyrir milljarða króna, þar
sem umhverfisþátturinn verður ce mikilvœgari. Ekki er nokkur
starfandi arkitekt hjá Vegagerð rikisins.
Sama gildir um vita- og hafnaframkvcemdir sem hafa
úrslitaþýðingu fyrir ncer öll sjávarþorp á landsbyggðinni. Hjá
Vita- og hafnamálastofnun starfar enginn arkitekt.
Hjá Byggingadeild Reykjavíkurborgar, stœrsta húsbyggjanda
iandsins, starfar enginn arkitekt.
Á sama hátt má nefna Félagsmálaráöuneytið,
Menntamálaráðuneytið, Brunamálastofnun ríkisins, Ríkisspítal-
ana, ýmis stórfyrirtœki og stofnanir.
Samkvœmt þessu œttu verketnin að vera nœg í framtíðinni fyrir
íslenska arkitekta. ■
Aldís Norðfjörð
21
ARKITEKTÚR OG SKIPULAG