Arkitektúr og skipulag - 01.12.1989, Blaðsíða 27

Landsbanki íslands við Austurstrœti, viðbygging 1934 - 1938.
Búnaðarbanki islands við Austurstrœti 1945.

■| i i' i 'r i i i :i i i i i i iii i i ~r
i i i i i r ii l i i i r i i i i h
-E ::: 'r - ff
i: - Á-V .7

n n ]\h\
r: T M
r ^ H V7
r r i r 1 ,L
' Vjt:
. rr
JtSrf IAN ¥
| n
lik^ T tJL : t>7 L
Vinnulag Gunnlaugs var vinnulag funktionalistans. Hann vildi aö
hlutirnir vœru unnir af rökvísi og öryggi. Hann tók sér góðan tíma
til þess að íhuga og rœða arkitektónisk vandamál og hafði
hœfileika til þess að halda umrœðunni á sporinu þannig að
komist var að kjarna málsins. Á fundum þar sem óvœnt
vandamál kom uþþ tók hann sér cevinlega umhugsunarfrest.
Hannvildiekkileysavandamáliðástaðnum. Þegarkom aðsam-
starfi við verkfrœðinga var hann ákaflega kröfuharður og vildi að
hlutirnir gerðust hratt. Hann fór fram á að arkitektar hefðu fullan
skilning á öllu sem varðaði þygginguna og að þeir œttu að leiða
verkið, samband arkitekts og verkkaupa œtti að vera náið,
Hann óttaðist hina „þillegu estetík” og taldi hana flótta frá veru-
leikanum. Hin „billega estetík" var einhvers konar fagurfrœði
sem ekki spratt frá „lógíkinni". Hann talaði um að fagurfrœðin
vceri bráðsmitandi og verst þegar hún náði tökum á fjöldanum
og komst í tísku. Þegar fagurfrœðin kemst í tísku rofnar
samþandið milli hennar og hugsjóna í byggingarmálum. Hann
taldi að arkitektar œttu að hlutast til um smekk almennings, það
vceri eitt af hlutverkum þeirra, Hann benti á að funktionalisminn
vœri skynsemisstefna, hugsjón nýrrar aldar, sem fljótlega var
fœrð I stílbúning og fataðist í hugmyndafrceðinni. Gunnlaugur
gat haldið áfram að rœða um arkitektúr á „akademísku þlani"
tímum saman og rœtt um nánast öll sjónarmið byggingar-
listarinnar af innscei og reynslu.
Byggingarlist Gunnlaugs er list einfaldleikans þar sem hvert strik
var rökstutt. Eins og flestir sem þekktu Gunnlaug Halldórsson vita
var þersóna hans áþekk verkum hans, þau einkenndust af
hógvœrum styrkleika sem óx við frekari kynni. Alit var skynsam-
lega unnið og sett fram án þess að skyggja á listrcent yfirbragð.
Alt var í stöðugri endurskoðun . Vandamálin voru krufin eins og
verið vœri að leysa þau í fyrsta skiptið. Hann skírskotaði ávallt til
grundvallaratriða og fleytti umrœðunni fram á akademískan
hátt þar til komið var að niðurstöðu sem ekki var alhœfð,
Seinasta skiptið sem ég hitti hann var vegna þess að til stóð að
cgera gagngerar breytingar á afgreiðslusal Búnaðarbanka
Islands í Austurstrœti. Breytingarnar þurfti að gera vegna þess að
nú átti að taka uþp nýtt afgreiðslukerfi í bankanum.
Forráðamenn bankans höfðu fengið innanhússarkitekttil þess að
vinna þessa vinnu. Bankinn bað okkur um að leggja
uþpdrœttina fyrir Gunnlaug. Gunnlaugur fletti tillögunum sem
voru 6 að tölu á 3-4 mínútum og fór svo að tala um eitthvað
annað og skemmtilegra. Þegar allnokkur tími var liðinn spurði ég
hann hver œttu að vera skilaþoðin til þankans. Skýrði hann fyrir
mér í örfáum orðum að maður gœti ekki staðið á móti þróuninni.
Hvert hús vœri barn síns tíma, og til þess að geta lagt mat á
starfshœfni bankans eftir nýju afgreiðslukerfi þarf maður að skilja
kerfið. Við ákváðum að hittast í þankanum tveim dögum seinna
og setja okkur inn í afgreiðslukerfið.
Við hittumst aldrei vegna veikinda Gunnlaugs, Róttcekar
breytingar voru ekki gerðar á afgreiðslusalnum. Það sýndi sig
nefnilega að afgreiðslusalurinn frá 1945 gat annað því sem til var
œtlast. Þarna skall hurð nœrri hœlum og litlu munaði að eitt
besta rými á íslandi vœri eyðilagt. Funktionalistinn sýndi fram á
að verulegar breytingar vœru óþarfar, skynsemisstefnan hélt
velli.
Gunnlaugur var gefandi samstarfsmaður og stundirnar með
honum voru sem skemmtilegt framhaldsnám við hinn besta
skóla. Hann sagði vel frá og dró fram skondnar sögur og atburði
sem hentuðu ávalit hverju tilefni. Þegar litið er til baka eins og nú,
koma fram ótal minningar og hugleiðingar sem œttu heima í
skrifum sem þessum en þetta varð fyrir valinu og verður að nœgja
að sinni. ■
ARKITEKTÚR OG SKIPULAG
Hilmar Þór Björnsson arkitekt
25