Fréttablaðið - 30.03.2023, Side 1

| f r e t t a b l a d i d . i s |
Frítt
2 0 2 3
K Y N N I NG A R B L A ÐALLT
FIMMTUDAGUR 30. mars 2023
Jóhanna Eva segir það gríðarlega mikilvægt að halda til haga gömlu handverki, áhöldum, aðferðum og öðru. Það vitnar til um söguna og gerir okkur kleift að
tengjast fólkinu sem fór á undan okkur. Sjálf er hún áhugamanneskja um allt sem gamalt er og sækir mikið í það.
MYND/EYÞÓR BJARNASON
Tímahylki saumakvennanna
er að finna í búð á Ísafirði
Að stíga inn í Földu hannyrðaverslun og saumastofu á Ísafirði er eins og að ganga inn í
tímahylki til ársins nítjánhundruð. Þar úir allt og grúir af fallegum munum og handverks-
vörum; gömlum, splunkunýjum og nýjum í gömlum stíl. 2
Danir hafa áhyggjur af vaxandi
notkun ungmenna á nikótínvörum.

FRÉTTABLAÐIÐ/GETTY
elin@frettabladid.is
Íbúar á Jótlandi í Danmörku
hafa sent bréf til Sophie Løhde,
innanríkis- og heilbrigðisráðherra,
þar sem þeir lýsa yfir verulegum
áhyggjum vegna nikótínvenja
unglinga, að því er danska ríkis-
útvarpið greinir frá. „Undanfarin
ár höfum við verið að sjá að neysla
barna og ungmenna á nikótín-
vörum eins og neftóbaki, nikótín-
púðum og rafréttum hefur verið að
aukast mikið,“ segir í bréfinu.
Einnota rafrettur eru mjög
vinsælar en þeim er hent eftir
ákveðinn fjölda blástra. Þær inni-
halda bragðefni eins og melónu
eða piparmintu og höfða mjög til
ungs fólks. Puffbar eru þær kall-
aðar í Danmörku. Í bréfinu segir
að heilbrigðisnefnd á svæðinu sé
að berjast við ósanngjarna her-
ferð markaðsafla þegar kemur
að nikótínvörum. Til dæmis fer
sú markaðssetning fram á sam-
félagsmiðlum eins og Snapchat og
TikTok.
Slæm þróun
Margt bendir til þess að það sé
ekki einvörðungu á Jótlandi sem
ungt fólk ánetjist nikótínvörum.
Tölur frá danska heilbrigðis-
eftirlitinu segja að 14% barna á
aldrinum 15 til 19 ára noti slíkar
vörur. Skólayfirvöld hafa verið
að fræða ungmenni um hættuna
af neyslu þessara efna. Samt sem
áður fjölgar þeim stöðugt sem
falla fyrir nikótíninu. Með bréfinu
hvetja þau heilbrigðisráðherra til
að skoða löggjöfina og hvort hægt
sé að spyrna við fótum í þessari
þróun. n
Nikótín og börn
Alla daga
gegn kulda og sól
Apótek, Hagkaup og Fjarðarkaup
www.celsus.is
HALLDÓR | | 10 PONDUS | | 18
Heppin að koma
frá Ohio og sjá
norðurljós
6 3 . t ö L U b L A ð | 2 3 . á R g A N g U R |
Fréttir | | 6
F I M M t U D A g U R 3 0 . M A R S|
Frábært úrval
páskaeggja
netto.is
menning | | 19
Ritaðar
myndir
Jóhanns
DÓMStÓLAR „Það er spurning hvort
rétt væri að fjölga dómurum við
Landsrétt tímabundið um þrjá, af
því að þrír dómarar dæma að jafn-
aði í hverju máli,“ segir Benedikt
Bogason forseti Hæstaréttar.
Dæmi eru um að bíða þurfi í tvö
ár frá áfrýjun máls í undirrétti uns
dómur fellur í Landsrétti.
„Þá væri hægt að ná niður þessum
hala og fækka svo dómurum þegar
jafnvægi væri náð.“ Sjá Síðu 8
Vill tímabundna
fjölgun dómara
Benedikt
Bogason,
forseti
Hæstaréttar
Yfir hundrað börn með offitu
bíða þjónustu. Er biðin allt að
eitt og hálft ár. Sum eru komin
á lyf sem virka á seddustjórn-
unarkerfi líkamans.
helenaros@frettabladid.is
HeILbRIgðISMáL Nokkrir tugir
barna með offitu hér á landi fá nú
lyfin Saxenda og Ozempic, sem
virka á seddustjórnunarkerfið.
Tryggvi Helgason, sérfræðingur
í barnalækningum og offitu barna
og umsjónarmaður offitulækninga
barna hjá Barnaspítala Hringsins,
segir lyfin ekki megrunarlyf í sínum
huga, þau verki á þyngdarstjórn-
unarkerfi líkamans.
„Ef það er verið að beita þeim á
fólk sem er ekki með offitu heldur
nokkur aukakíló sem það vill losna
við, þá er það misbeiting á þessum
lyfjum, ef þú spyrð mig,“ segir
Tryggvi og bætir við að það sé ekki
hugmyndin með lyfjunum.
Hins vegar séu margir með offitu
sem ekki fái meðferð og það þurfi
hugsanlega að nota þessi lyf jafnvel
í meiri mæli en tíðkast nú.
Offita barna hefur aukist á síð-
ustu árum og segir Tryggi ástæðurn-
ar einna helst samfélagsbreytingar.
Aukna ásókn fólks í kyrrsetuafþrey-
ingu, aukna pressu á að vera með
stuttan matartíma og hálftilbúinn
eða jafnvel altilbúinn mat.
Rúmlega hundrað börn eru nú á
biðlista eftir þjónustu hjá Heilsu-
skóla Barnaspítala Hringsins vegna
offitu og er biðtíminn að jafnaði um
eitt og hálft ár. n
Tugum barna með offitu
hérlendis eru nú gefin lyf
Sérfræðingur segir
börnum með offitu
hafa fjölgað. Ástæðan
sé einna helst breyting-
ar á samfélaginu með
aukinni kyrrsetu.
Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra sagði að verja þyrfti viðkvæma hópa samfélagsins er hún kynnti nýja fjármálaáætlun í gær. Sjá Síðu 2 Fréttablaðið/anton
líFið | | 22
Al Pacino verður á
vígslu Bíótöfranna
allt | | 8
Ástin og fjöllin
halda mér á Íslandi