Fréttablaðið - 30.03.2023, Blaðsíða 27

Ég var fyrir tilviljun
greindur á einhverfu­
rófi 63 ára gamall, ég
þurfti að Googla það
og þá hreinlega varð ég
agndofa.
Jóhann S. Vilhjálmsson
Jóhann S. Vilhjálmsson opn-
aði sýninguna Ritaðar myndir
í Hafnarborg um síðustu
helgi. Straumhvörf urðu í lífi
Jóhanns þegar hann veiktist
alvarlega um sextugt og sneri
sér alfarið að listsköpun.
tsh@frettabladid.is
Ritaðar myndir í Hafnarborg
er fyrsta einkasýning Jóhanns í
íslensku safni en hann hefur áður
sýnt verk sín í ArtReach Gallery
í Portland í Oregon 2019. Jóhann
byrjaði ungur að teikna en vann sem
pípari stærstan hluta starfs ævinnar,
hann helgaði sig svo myndlistinni
eftir að hann veiktist alvarlega um
sextugt og hætti að vinna.
„Ég hef ekki gert neitt annað síðan
2010 en gegnum árin þá málaði ég
alltaf og teiknaði með vinnu,“ segir
Jóhann.
Þótt myndir Jóhanns séu abstrakt
þá líkjast sumar þeirra fagurlega
lýstum miðaldahandritum þar
sem sjá má óræðan texta með svo-
kallaðri asemískri skrift (dregið af
grísku: án merkingar).
„Hugmyndin að þessum römm-
um sem eru í kring og því sem skrif-
að er í kring er að í mínum huga er
tíminn ekki línulegur, hann rennur
ekki beint, tíminn þyrlast í allar
áttir og ég skrifa tímann þannig,
hann er eins og ómur af orðum,“
segir Jóhann um myndir sínar.
Er textinn þá einhvers konar birt-
ingarmynd tímans?
„Já, textinn sem ég nota. Þá kall-
ar það aftur á orminn langa sem
umlykur heiminn, þannig umlykur
tíminn myndina og allt innan tím-
ans og innan rammans, er veröld
myndarinnar.“
Sannleikur textans
Textinn sem sjá má í myndum
Jóhanns er ekki á neinu þekktu rit-
máli og vísar ekki til neinna þekktra
orða eða hljóða.
„Þetta er alls ekki tungumál en
þú getur lesið það sem hvað sem er.
Hvaða tilfinning sem þú færð við
að horfa á myndina, það er sann-
leikur textans, textinn er í raun og
veru þinn. Þegar ég skrifa það þá er
það eingöngu tilfinningalegt f læði
sem ég hleypi út í gegnum hægri
höndina á mér. Ég má ekki reyna að
hugsa rökrétt, þá fer ég allt í einu að
skrifa stafi og það vil ég helst ekki,“
segir Jóhann.
„Það þarf að lesa þennan texta
með ímyndunaraflinu en ekki rök-
skilningi,“ bætir Jón Proppé við, sem
sýningarstýrði sýningunni ásamt
Erling T. V. Klingenberg.
Jón segir þá Erling hafa heillast af
myndlist Jóhanns strax þegar þeir
komust í kynni við hana.
„Við Erling erum nú báðir svolítið
gamlir í hettunni og það er ekki oft
sem eitthvað svona kemur okkur
á óvart og kveikir í okkur. Erling
hringdi í mig og hafði þá frétt af
Jóhanni og sagði: „Jón, við verðum
að fara að heimsækja þennan mann,
skoða þetta og reyna að búa til sýn-
ingu.“ Það eru nokkur ár síðan, það
var fyrir Covid en þá náttúrlega
hættum við ekki fyrr en við vorum
búnir að því,“ segir Jón.
Nákvæmni í flæði
Jón segir það ljóst að á bak við
hverja mynd Jóhanns liggi mikil
nákvæmnisvinna.
„Ég held að allir sem komi hingað
sjái hvað það er mikil einbeiting
og mikil vinna að ná þessu f læði
sem Jóhann talar um. Þetta er
nákvæmnisvinna sem þarf samt að
gerast í f læði,“ segir hann.
Að sögn Jóhanns hjálpar það
honum við listsköpunina að vera á
einhverfurófi en hann fékk þó ekki
greiningu fyrr en á efri árum.
„Ég var fyrir tilviljun greindur
á einhverfurófi 63 ára gamall, ég
þurfti að Googla það og þá hrein-
lega varð ég agndofa. Hvað segir
ekki Van Morrison: „And it stoned
me to my soul.“ Þá fyrst fór ég að
skilja alla mína æsku, fór að skilja
samskipti mín við fólk og hvers
vegna ég get einbeitt mér óhugnan-
lega að tölunni á skyrtunni þinni en
ég gæti aldrei sagt hvernig úlpan þín
er á litinn, vegna þess að hún reg-
istrerar ekki hjá mér,“ segir Jóhann.
Ætlaði í myndlistarnám
Spurður um hvað hafi komið til
að hann hellti sér út í listina á full-
orðinsárum segist Jóhann ekki hafa
getað unnið eftir alvarleg veikindi.
„Ég hafði sem unglingur ætlað
mér í Myndlista- og handíðaskólann
en hlutirnir æxluðust þannig að ég
eignaðist nokkur börn mjög ungur
og þurfti þá að fara að vinna, þannig
að það varð ekki úr skólagöngunni.
En þetta bjó alltaf í mér og ég hafði
alltaf teiknað,“ segir hann.
Að sögn Jóhanns gerði hann svo
uppgötvun sem átti eftir að breyta
lífi hans þegar hann var staddur í
Sacré-Cœur kirkjunni í París ásamt
eiginkonu sinni heitinni.
„Við konan mín höfðum verið á
ferðalagi í París og vorum í Sacré-
Cœur að skoða tréútskurðinn hægra
megin í kirkjunni þegar maður
kemur inn. En á sama tíma var skírn
við altarið og á einum tímapunkti
þegar presturinn fer að tóna þá sé ég
hljóminn koma eins og hvíta slæðu
eftir kirkjuloftinu öllu, ég hélt ég
væri að klikkast og sagði ekki orð
við neinn,“ segir hann.
Eins og að koma heim
Jóhann segist hafa átt svipaða upp-
lifun á safni í Istanbúl og í Póllandi
en seinni listrænu straumhvörfin í
lífi Jóhanns áttu sér svo stað þegar
hann uppgötvaði asemíska skrift
fyrir tilviljun í gegnum konu í San
Francisco sem hann hafði átt í sam-
skiptum við á Facebook.
„Ég fékk það á tilfinninguna
þegar hún var að lýsa umhverfi
sínu að hún væri inni á einhvers
konar stofnun en hún gat horft út
um gluggann og séð almennings-
garð. Síðan fór hún að segja mér frá
ævi sinni en ævi hennar var alltaf
að gerast fyrir utan gluggann hjá
henni. Þetta gekk í nokkurn tíma,
um sex mánuði, það var gaman að
spjalla við hana en það sló stundum
út í fyrir henni og hún hélt ég væri
Þjóðverji öðru hvoru og héti Günter
en ekki Jóhann þótt ég segði henni
það. Hún hverfur síðan alveg af
sjónarsviðinu þangað til þremur
mánuðum seinna að hún poppar
upp einu sinni og segir við mig: „You
belong with the asemic people.“ Og
slökkti svo á.“
Jóhann segist ekki vita önnur
deili á konunni eða hvort hún sé
yfir höfuð sú sem hún sagðist vera
en þessi ummæli leiddu hann þó
á slóðir Facebook-hópsins Asemic
Writing þar sem hann uppgötvaði
sitt samfélag.
„Ég Googlaði asemic og fór inn
á Asemic Writing: The New Post-
Literate, sem vinur minn Michael
Jacobsson stjórnar og það var eins
og að koma heim, það var ótrúleg
tilfinning,“ segir Jóhann og bætir
við að lokum:
„Asemísk skrift er eins og ilmur af
ósögðum orðum.“ n
Ilmur af ósögðum orðum
tsh@frettabladid.is
Listbókamessan Reykjavík Art
Book Fair verður opnuð í Listasafni
Reykjavíkur, Hafnarhúsinu, í dag
klukkan 17.00 og stendur yfir til
sunnudags. Á Reykjavík Art Book
Fair koma saman innlend og erlend
forlög, útgefendur og listamenn og
selja eigin verk og útgáfur.
Á listbókamessum ægir gjarnan
saman sjálfstætt starfandi lista-
mönnum og listamannareknum
rýmum, galleríum, söfnum og
óhefðbundnum bókaforlögum,
aðgerðasinnum, ljóðskáldum, list-
nemum, bóhemum og menningar-
vitum sem kynna eða kynna sér
bókverk, ritlinga, hönnunargripi,
listtímarit, sýningarskrár, ljóða-
bækur og ýmislegt fleira.
„Hægt verður að kaupa sér kaffi-
bolla í Portinu og dóla sér á milli
söluborða þátttakenda, en við erum
mjög ánægð með sýnendur, þeir
eru bæði fjölbreytilegir og koma
víða að og gaman að sjá að nokkrir
koma erlendis frá líka. Sambærilegir
bókverkamarkaðir eru haldnir um
allan heim og við sjáum fyrir okkur
að þetta sé viðburður sem getur þró-
ast í forvitnilegar áttir hér á landi.
Bókverk eru heill heimur út af fyrir
sig og við hvetjum gesti til að kíkja
við í Hafnarhúsinu frá fimmtudegi
til sunnudags, grúska og kynna sér
það sem verður í boði og spjalla við
þátttakendur,“ segir Edda Kristín
Sigurjónsdóttir, skipuleggjandi
Reykjavík Art Book Fair.
Listbókamessan er unnin í sam-
starfi við Listasafn Reykjavíkur og
Listaháskóla Íslands með stuðningi
frá Reykjavíkurborg. Nemendur úr
Listaháskólanum munu sýna verk
sín þar og eins munu nemendur úr
blómaskreytingum í Garðyrkju-
skólanum á Reykjum glæða rýmið
lífi með blaðsíðum sem þeim fylgja,
lauf blöðum, krónublöðum og
bikar blöðum sem kjörið er að lesa
með líkamanum, eins og vafalaust
sum bókverkanna sem verða til
sýnis og sölu.
Þá mun myndlistarmaðurinn
Þóra Sigurðardóttir, sem hefur
unnið bæði í tví- og þrívíða miðla,
verða með listamannaspjall á
sunnudaginn klukkan 15 þar
sem hún mun meðal annars segja
frá verkum sínum og aðferðum.
Þóra dvaldi nýlega í vinnustofu í
Berlín þar sem hún vann að prent-
verkum sem hún prentar á vinnu-
stofu Íslenskrar grafíkur um þessar
mundir. n
Listbókamessa í
Hafnarhúsinu
Á Reykjavík Art Book Fair koma
saman innlend og erlend forlög, út-
gefendur og listamenn og selja eigin
verk og útgáfur. Mynd/Aðsend
Við erum mjög ánægð
með sýnendur, þeir eru
bæði fjölbreytilegir og
koma víða að og
gaman að sjá að nokkr­
ir koma erlendis frá
líka.
Edda Kristín Sigurjónsdóttir
Jóhann S. Vilhjálmsson listamaður og Jón Proppé sem sýningarstýrði sýningunni ásamt Erling T. V. Klingenberg. FréttAblAðið/Anton brink
Þótt myndir Jóhanns séu abstrakt þá líkjast sumar þeirra fagurlega lýstum
miðaldahandritum með óræðum texta með asemískri skrift.
FréttabLaðIð menning 1930. mars 2023
FimmTUDAgUR