AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.12.2003, Blaðsíða 28

Hönnunartæknifræði -
með skynsemina að vopni.
Agnar Jón Guðnason, hönnunartæknifræðingur.
Hönnunartækni- eða verkfræðinám
er ungt fag og í stöðugri mótun. í
þessari grein fjalla ég um nám mitt
og reyni að skilgreina hlutverk
hönnunartæknifræðinga í nútíma
samfélagi.
Viðfangsefnum hönnunartæknifræð-
inga má lýsa í hnotskurn þannig að
þeir nálgast vanda tengdan fram-
leiðslu- og framleiðslutækni út frá
tæknifræðilegum grunni. Það krefst í
raun fyrst og fremst skynsemi að
greina vanda, prófa mögulegar
lausnir og að velja bestu lausnina.
Greining vandans og síðar mögulegt
lausnarmengi fer eftir þeim verkfær-
um sem eru tiltæk og er heppilegast
að vinna með. Hönnunartæknifræð-
ingar starfa víða í dag. Þá er að finna
í bílaiðnaðinum, raftækjaframleiðslu,
húsgagnaiðnaðinum, tölvuiðnaðinum,
einkaleyfisstofum og í hönnunarstúd-
íóum svo eitthvað sé nefnt. Megin-
kjarninn í hönnunartæknifræði er að
lykillinn að velgengni liggi í þekkingu
á heildarlífsferil vöru, frá hugmynd og
hönnun, að framleiðslu, markaðs-
setningu og umhverfisáhrifum. Þessi
sýn á heildina er kölluð samverkandi
vöruþróun (Intergrated Þroduct
Development).
Svíar hafa komið auga á þörf fram-
leiðslufyrirtækja fyrir einstaklinga með
sérþekkingu á þessu sviði. Háskólinn
í Skövde (HiS) var fyrstur skóla í
Svíþjóð að bjóða upp á nám í
þessum fræðum, þegar árið 1994.
Námsbrautin fékk nafnið
„Designingenjörsprogrammet" eða
Hönnunartæknifræði. Síðar bættust
fleiri skólar við; háskólarnir í Karlstad,
Borás, Umeá, Linköping og nú einnig
Kungliga Tekniska högskolan (KTH)
og Chalmers.
Hér á eftir fer umfjöllun um hönnunar-
tæknifræðinám við Háskólan í
Skövde (HÍS) en þar var ég við nám
1997 til 2000. Nám sem höfðar til
hönnunar og tæknifræði er vinsælt
nú á tímum því geta skólar á þessu
sviði valið úr fjölda umsækjenda og
eru kröfur til nemenda eftir því.
Námið er byggt á tæknifræðilegum
grunni. Efnisfræði, aflfræði, burðar-
þolsfræði, vélhlutafræði og sjálfvirkni
er grunnur að öllum hönnunarverk-
efnum sem leyst eru á námstíman-
um. Tölvur eru nýttar sem tæki til að
auðvelda ákvarðanatöku, flýta
hönnunarferlinu og miðla upplýsing-
um. Tölvustudd vöruþróun var grunn-
tónninn í náminu. Dæmi um þetta er
þegar skapað er þrívítt módel í tölvu
CAD (Computer Aided Drawing),
sem síðar er unnið í forritum sem
undirbúa framleiðslu í tölvustýrðum
vinnsluvélum CAM (Computer Aided
Manufacturing). Einnig var kennt að
búa til frumgerðir í tölvustýrðum
rennibekk eða fræs CNC (Computer-
ized Numerical Control-machine) eða
með þrívíðum prenturum fyrir frum-
gerðir FFM (Free Form Machine). Það
er mikilvægt fyrir þá sem vinna með
hugmyndir að geta sýnt þær öðrum
og gert þær lifandi á fljótlegan og ein-
faldan hátt. Blýantsteikning, skiss-
tækni (rendering) og tölvuteikning eru
tilvaldar leiðir til að vinna og kynna
hugmyndir.
Svíar eru mjög framarlega hvað varð-
ar þekkingu og greiningu á þörfum
mannsins og samspili hans við um-
hverfi sitt. Námið endurspeglar þessi
viðhorf því áhersla er lögð á vinnu-
vistfræði, visthæfa hönnun (eco-
design) og samspil manns og véla
MMI (Man Machine Interaction). Hluti
námsins fer fram í hópvinnu og
áhersla er lögð á verkefnastjórnun
og virk samskipti innan hópsins.
Hverri önn er skipt upp í tvö tímabil
og því eru fjögur tímabil á hverju
námsári. Á hverju þessara tímabila
eru unnin verkefni sem notuð eru til
að tengja saman þverfaglega þær
námsgreinar sem kenndar eru. Verk-
efnin voru af fjölbreyttum toga, s.s.
markaðstengd verkefni sem unnin
voru út frá ímyndaðri markaðssókn
fyrir ímyndaða vöru. Verkefni um sjálf-
virkni þar sem búið var til tæki sem
leysa átti ákveðna þraut. Tækið átti
að sækja tvær rafhlöður og koma
þeim fyrir í stokk þannig að það
kviknaði á Ijósadíóðu. Annað dæmi er
verkefni sem var unnið í samvinnu
við Electrolux. Verkefnið var að hanna
geymslustað fyrir dósir, lyf eða útbúa
klakavél að einfaldri gerð.
Lokaverkefninu er síðan ætlað að
flétta saman sem flesta þætti í náms-
ins. Verkefnastjórnun, áætlanagerð er
mikilvægur þáttur því verkefninu eru
settar þröngar tímaskorður. Sam-
vinna við starfandi fyrirtæki var skil-
yrði og gaf því skemmtilega tengingu
við þann veruleika sem við lifum í.
Myndefni úr náttúru íslands steinþrykk á háls-
tau.Þróunarverkefni unnið af Agnari Jóni
Guðnasyni, Hannesi Lárussyni og Ingimar
Ólafssyni Waage, saumaskapur Góðir hálsar
bindagerð, Erna Óðinsdóttir klæðskeri. /
Forms from lcelandic nature used on neckties
(textile blotting). A project carried out by
Agnar Jón Guðnason, Hannes Lárusscn and
Ingimar Ólafsson Waage. Made by the com-
pany, „Góðir hálsar“ necktie production, Erna
Óðinsdóttir, tailor.
Lokaverkefnin eru unnin í tveggja
manna hópum og er ætlað að gefa
innsýn í hvað hönnunarferlið er í raun
víðfeðmt. ■
Hlekkir: www.ite.his.se heimasíða Háskólans i
Skövde og www.dia.se heimasíða nemendafé-
lags hönnunartæknifræðinga við skólann
(Designingenjörsakademin).
26 QVS