FLE blaðið - 01.01.2021, Blaðsíða 23

23FLE BLAÐIÐ JANÚAR 2021
talið að við fjárslit vegna síðari skilnaðarins skyldi á grundvelli
111. gr. hjúskaparlaga nr. 31/1993 vikið frá helmingaskipta-
reglu 103. gr. laganna sbr. 1. mgr. 104. gr. sömu laga, að
því er varðaði lán sem Konan hafði tekið í tengslum við hinn
fyrri fjárskiptasamning og upplýst var að hún hefði greitt til
Manninum vegna kaupa á hlut Mannsins í fasteign þeirra. Á
þessum grundvelli var talið að Konan gæti fengið fasteign
búsins og bifreið sér útlagða gegn nánar tiltekinni greiðslu.
Að kröfu annars hjóna er hægt að halda tilgreindum eignum
utan skipta. Oftast er um persónuréttindi að ræða svo sem
réttindi í opinberum lífeyris- eða einkalífeyrissjóðum sem og
önnur réttindi eða verðmæti sem ekki er hægt að afhenda
eða eru svo persónulegs eðlis, svo sem munir sem eru því
nauðsynlegir til að halda áfram atvinnu eða menntun sinni.
Undanþága fyrir að halda verðmætum utan skipta geta verið
munir sem eru svo verðmætir að það verði talið ósanngjarnt
gagnvart hinu hjónanna að halda þeim utan skipta. Sama gegn-
ir um muni sem hafa minjagildi fyrir annan maka eða fjölskyldu
hans. Þá geta fébætur, almannatryggingabætur, vátryggingafé
vegna líkams- eða heilsutjóns komið hér til skoðunar.
Fjárskipti sambúðarfólks
Eins og áður segir gildir helmingaskiptaregla hjúskapalaga ekki
um óvígða sambúð. Fer hún eftir almennum reglum fjármuna-
réttar og verður mögulega byggt á samkomulagi milli sam-
búðarfólksins, en að öðru leyti fer um skiptinguna eftir skrán-
ingu og sönnun fyrir því hvernig verðmætin urðu til. Ef annar
aðilinn hafði keypt allt innbú og getur sannað það, tekur hann
allt með sér. Þá geta annar eða báðir aðilar krafist opinberra
skipta sbr. 100. gr. skiptalaga nr. 20/1991, ef sambúð hefur
varað í a.m.k. tvö ár eða ef einstaklingarnir eiga barn saman.
Í dómi Hæstaréttar Íslands í máli HRD. 487/2005 var tekist á
um skipti í óvígðri sambúð. Dómurinn segir:
Við opinber skipti til fjárslita milli Mannsins og Konunnar við
lok óvígðrar sambúðar deildu aðilar um eignarhlut í fasteign.
Við upphaf sambúðarinnar átti Konan fasteign og lagði and-
virði hennar til kaupa hinnar umdeildu fasteignar, sem í veð-
málabókum var talin eign þeirra Mannsins og Konunnar að
jöfnu. Talið var sýnt að Konan hefði lagt meira að mörkum
til kaupa fasteignarinnar þannig að ekki yrði í málinu byggt
á hinni þinglýstu eignarheimild. Ekki var ágreiningur um fjár-
framlag hvors um sig til kaupanna utan það að Maðurinn
byggði á því að tiltekið lán sem tekið var til kaupa fasteignar-
innar hafi átt að greiðast af honum einum og teljast með
framlagi hans. Þessu mótmælti Konan og lagði fram gögn
um að þau væru bæði skuldarar að umræddu láni. Gögn
málsins þóttu veita nægilega vísbendingu um að það hefði
verði ætlun aðila að líta á umrætt lán sem framlag Mannsins
og var lagt til grundvallar að svo hefði verið. Var þá meðal
annars litið til þess að Maðurinn hafði einn skráð skuldina
á skattframtal sitt og virtist hafa greitt afborganir af henni.
Þá lá einnig fyrir uppkast að eignaskiptasamningi sem þótti
veita vísbendingu í sömu veru þótt ekki yrði byggt á honum
að fullu. Var því lagt til grundvallar að Maðurinn væri eigandi
42,4% fasteignarinnar en K 57,6%.
Í þessum dómi er það viðurkennt að Maðurinn hafði tekið
lán sem hann greiddi einn af og var það því hans framlag til
kaupanna. Konan fékk sinn hluta metinn eins og hún lagði fram
við upphaf kaupanna. Það skiptir því máli í óvígðri sambúð að
halda utan um þau verðmæti sem sett eru til sameiginlegra
kaupa á fasteign. Með skuldir þurfa aðilar að vera vakandi, því
skuldir sem skráðar eru á hvorn aðilann fyrir sig leiða meiri líkur
á að þær muni fylgja viðkomandi við slit óvígðrar sambúðar.
AÐ ENDINGU
Í grein þessari hefur verið fjallað um skilnað og slit óvígðr-
ar sambúðar. Það eru mörg önnur sjónarmið sem koma til
skoðunar svo sem ef hjón, eða annar aðili sambandsins, hafa
verið með rekstur, saman í félagi, eða á kennitölu annars þeirra.
Hvaða eignir eru þá skráðar atvinnurekstrareignir og hvaða
eignir eru mögulega eign viðkomandi.
Við andlát annars makans eða sambúðaraðila koma upp sjónar-
mið um erfðir, en nokkur mismunur er á meðhöndlun dánarbús
eftir því hvort um hjón var að ræða eða tvo einstaklinga, eins
og aðeins er vikið að hér að framan. Bíður umfjöllun um þessi
efni síðari tíma.
Pétur Steinn Guðmundsson