Skinfaxi - 01.02.2016, Blaðsíða 43

SKINFAXI tímarit Ungmennafélags Íslands 43
Árni Einarsson,
framkvæmdastjóri
Fræðslu og for-
varna.
Þ
að er tæpast deilt um að áfengi
veldur einstaklingum og sam-
félögum ýmiss konar tjóni. Rann-
sóknir sýna að áfengi er meðal
helstu heilsuskaðvalda heimsins
og neikvæð félagsleg áhrif, hvort heldur
vegna heilsutjónsins eða ölvunar, eru nokk-
uð augljós. Þar má nefna fjárhagsvanda,
atvinnumissi, ofbeldi í ýmsum myndum,
ölvunarakstur, fósturskaða og ýmis önnur
neikvæð áhrif á samferðafólk áfengisneyt-
enda. Samfélagið ber verulegan kostnað
vegna þessa alls, fyrir utan þann sem
leggst á heimili og einstaklinga.
Það er einnig almennur og ríkur vilji til
þess að sporna gegn þessum vanda, a.m.k.
til þess að lágmarka hann með einhverjum
hætti. Leiðirnar í því skyni eru hins vegar
meira álitamál og stundum deiluefni.
Forða eða fræða
Í umræðu og ákvörðunum sem varða
áfengisvarnir og raunar lýðheilsu almennt
er gjarnan tekist á um tvö meginsjónar-
mið. Annars vegar það sjónarmið að tak-
marka aðgengi fólks að áfengi á þeirri for-
sendu að áfengi sé engin venjuleg neyslu-
vara. Þess vegna sé réttlætanlegt að setja
ýmsar tálmanir eins og að takmarka fjölda
sölustaða, takmarka tíma sem hægt er að
verða sér úti um áfengi og hafa ákveðin
aldursmörk til áfengiskaupa, svo að dæmi
séu tekin. Hins vegar er það sjónarmið að
fremur eigi að leggja áherslu á að draga
úr áhuga fólks á að neyta áfengis, s.s. með
fræðslu, háu áfengisverði og með því að
takmarka eða koma í veg fyrir markaðs-
setningu á áfengi og hvers kyns hvatningu
Að hafa vit fyrir fólki
– álitamál í forvörnum
til þess að neyta þess, s.s. í formi auglýsinga.
Reynslan sýnir svo að vænlegast til
árangurs er að leita í báðar þessar smiðjur.
Að vita eða vita ekki
Áfengisfrumvarpið, sem verið hefur til um-
fjöllunar í Alþingi frá því á síðasta ári, felur
í sér eina mikilvæga breytingu á áfengis-
stefnu Íslendinga, þ.e. að stórauka aðgengi
að áfengi með því að fjölga til muna sölu-
stöðum þess og gera þannig auðveldara
að nálgast áfengi en nú er. Sú þekking sem
við höfum á tengslum aðgengis að áfengi
og neyslu þess leyfir okkur nokkuð óyggj-
andi að fullyrða að þessi breyting muni leiða
til aukinnar neyslu og þar með aukins vanda
og byggir á fjölmörgum rannsóknum.
Þrátt fyrir að þetta liggi nokkuð á borð-
inu eru ekki allir tilbúnir að viðurkenna
þessi tengsl. Í greinargerðinni með áfengis-
frumvarpinu stendur t.d. eftirfarandi:
„Ekki hefur verið sýnt fram á það að var-
anlegt orsakasamhengi sé milli aukins
aðgengis og aukinnar neyslu”. Þetta er
nokkuð hraustlega mælt í ábyrgu skjali
eins og lagafrumvarpi, í ljósi þess hve mikið
er vitað um þessi tengsl. Alþjóðaheilbrigð-
ismálastofnunin er t.d. ófeimin við að halda
því fram að takmarkað aðgengi að áfengi
sé ein skilvirkasta leiðin til að sporna við
aukinni áfengisneyslu og um leið að draga
úr þeim skaða sem getur hlotist af áfengis-
neyslu.
Mitt frelsi og annað
frelsi
Meðal þess sem haldið hefur verið fram í
umræðunni um áfengisfrumvarpið er að
engin ástæða sé til annars en að treysta
fólki til þess að sjá fótum sínum forráð og
umgangast áfengi af varúð þótt aðgengi
að því verði aukið. Núverandi fyrirkomu-
lag sé frelsisskerðing. Fólk eigi að fá að
hafa vit fyrir sér sjálft.
Ekki er mikið deilt um að það sé sjálf-
sagt og æskilegt grundvallarviðmið. Hins
vegar má benda á að nauðsynlegt kunni
að vera að takmarka frelsi fólks ef aðrir
stærri og almennari hagsmunir eru í húfi.
Það má vel halda því fram að það eigi við
um aðgengi að áfengi. Það er t.d. ekki ólík-
legt að þeir sem veikir eru fyrir áfengi og
eiga erfitt með að hemja áfengisneyslu
sína, eru að kljást við áfengisfíkn eða ný-
lega komnir úr meðferð eða eru ungir að
árum og áhrifagjarnir standi berskjaldaðri
en ella vegna aukins sýnileika áfengisins
og auðveldara aðgengis. Með öðrum orð-
um; aukið aðgengi eykur freistnivanda
þessara einstaklinga. Vanda sem freist-
andi er fyrir okkur hin að losa þá undan.
Ungmennaráð HSK var stofnað á dög-
unum. Ráðið vill fræða ungt fólk um
möguleikana sem því standa til boða.
„Þegar við vorum í framhaldsskóla
vissum við ekki hvað okkur stóð til boða.
Við viljum fræða ungt fólk um valkostina
sem það hefur,“ segir Karen Óskarsdóttir
í Ungmennafélaginu Heklu í Rangárþingi
ytra. Hún og fjögur önnur ungmenni í
félögum sem aðild eiga að Héraðssam-
bandinu Skarphéðni hafa stofnað Ung-
mennaráð HSK. Ungmennaráð hefur
aldrei áður starfað innan sambandsins
og eru fátíð hjá héraðssamböndum.
Fyrsti fundur ungmennaráðsins var á
vordögum. Að honum loknum tók við
prófatíð og mun þau Karen og félagar
hennar halda síðar áfram með störf sín.
Karen nefnir að á meðal verkefna sem þau
vilji kynna sé Evrópa unga fólksins og þeir
fjölmörgu möguleikar sem ungu fólki
Í Ungmennaráði
HSK eru Karen
Óskarsdóttir,
Umf. Heklu; Axel
Örn Sæmunds-
son Umf. Þór;
Daði Geir
Samúelsson,
Umf. Hruna-
manna; Eva
Þórisdóttir, Umf.
Selfoss; og Jana
Lind Ellertsdótt-
ir, Íþr.f. Garpi. Á
myndina vantar
Jönu Lind.
standa þar til boða. „Ég vissi ekki af
þessum valkosti þegar ég var í fram-
haldsskóla en vil að ungt fólk viti af
þessu og mörgu fleiru,“ segir hún.
Ætla að upplýsa ungt fólk um valkostina