Læknablaðið : fylgirit - 26.04.2016, Qupperneq 12

V Í S I N D I Á V O R D Ö G U M
F Y L G I R I T 8 8
12 LÆKNAblaðið 2016/102 FYLGIRIT 88
athafna daglegs lífs mældar með Modified Barthel Index (snyrting,
böðun, að matast, salernisferðir, stigaganga, klæðast, stjórnun hægða og
þvags, göngugeta, flutningur í/úr rúmi/stól) fjórum vikum fyrir innlögn
á gjörgæsludeild, við útskrift af gjörgæsludeild og almennri deild, og
þremur og 6 mánuðum eftir útskrift af gjörgæsludeild.
Niðurstöður: Almenn geta við framkvæmd athafna daglega lífs jókst á
tímabilinu frá útskrift af gjörgæsludeild þar til sex mánuðum síðar en
marktækt hlutfall sjúklinga hafði ekki náð fyrri getu sem var til staðar
fyrir innlögn á gjörgæsludeild. Enginn munur var milli hópanna á þessu
tímabili.
Ályktun: Sjúklingar sem liggja lengur en þrjá daga á gjörgæsludeild
finna fyrir skertri getu við framkvæmd athafna daglegs lífs allt að 6
mánuðum eftir útskrift þaðan. Hjúkrunarstýrt eftirlit gjörgæsluhjúkr-
unarfræðinga mætti styðja þennan þátt enn frekar í bataferli sjúklinga
eftir útskrift af gjörgæsludeild.
17 Notkun blóðflögu rofalausna til fjölgunar og sérhæfingar
miðlagsstofnfrumna sérhæfðum frá stofnfrumum úr fósturvísum
Sandra Mjöll Jónsdóttir-Buch1,2, Kristbjörg Gunnarsdóttir1,2 Linda Jasonardóttir1,2,
Ólafur E. Sigurjónsson1,2,3
1Blóðbanka Landspítala, 2læknadeild Háskóla Íslands, 3Heilbrigðis- og taugaverkfræðistofnun
Háskólans í Reykjavík
oes@landspitali.is
Inngangur: Blóðbankinn hefur þróað aðferðir sem nýta útrunnar ör-
veruóvirkjaðar blóðflögueiningar til ræktunar á miðlagsstofnfrumum
úr beinmerg (MSC). Hagnýting á útrunnum blóðflögueiningum með
þessum hætti er gífurleg þar sem vandamál tengd dýraafurðum við
ræktun á MSC-frumum er leyst á sama tíma og dýrmætur efniviður
er endurunninn. Sýnt hefur verið fram á að hægt er að nota lýsöt úr
útrunnum blóðflögueiningum og örveruóvirkjuðum útrunnum blóð-
flögueiningum við ræktun á MSC-frumum án þess að hafa áhrif á
grunneiginleika og líffræði þeirra. Hérna sýnum við fram á að einnig er
hægt að nota slíkar rofalaunsir til fjölgunar og sérhæfingar á miðlags-
stofnfrumum fengnum frá stofnfrumum úr fósturvísum.
Markmið: Í þessu verkefni var kannað hvort hægt væri að nota blóð-
flögu rofalausnir fengnar úr útrunnum örveruóvirkjuðum blóðflögu-
einingum til fjölgunar, brjósk- og beinsérhæfingar miðlagsstofnfruma
sérhæfðum úr stofnrumum úr fósturvísum.
Aðferðir: Miðlagsstofnfrumur voru sérhæfðar frá stofnfrumum úr
fósturvísum og fjölgað með annars vegar blóðflögulýsötum eða kálfa-
sermi. Könnuð voru áhrif slíkrar fjölgunar á beinfrumusérhæfingar
og brjóskfrumusérhæfingar. Beinfrumusérhæfing var metin með
alizarin red litun, mælingum á alkalískum fosfatasa og genatjáningu.
Brjóskfrumusérhæfing var metin með massom trichrome blute litun
GAG-prófi og genatjáningu.
Niðurstöður: Niðurstöður sýna að hægt er að nota rofalausnir úr
útrunnum blóðflögueiningum í staðinn fyrir kálfasermi til fjölgunar á
miðlagsstofnfrumum fengnum úr stofnfrumum og á bein- og brjósksér-
hæfingar.
Ályktun: Hægt er að nota rofalausnir úr útrunnum blóðflögu einingum
til fjölgunar á miðlagsstofnfrumum fengnum úr stofnfrumum úr fóstur-
vísum án þess að hafa áhrif á sérhæfingarhæfni þeirra.
18 Liðsýkingar á Íslandi - faraldsfræði liðsýkinga á árunum
2003-2014
Signý Lea Gunnlaugsdóttir1, Helga Erlendsdóttir1,3, Kristján Orri Helgason1,3,
Sigurður Guðmundsson1,2, Magnús Gottfreðsson1,2
Læknadeild Háskóla Íslands1, smitsjúkdómadeild2, sýklafræðideild Landspítala3
Inngangur og markmið: Bráðar liðsýkingar af völdum baktería eru
sjaldgæfar en alvarlegar sýkingar. Þrátt fyrir framfarir í greiningu og
meðferð liðsýkinga virðist nýgengi þeirra vera að aukast. Líklegar
ástæður fyrir þessu aukna nýgengi er hækkandi meðalaldur, mikil
aukning í notkun nýrra ónæmisbælandi lyfja og aukning á ýmiss konar
íhlutun í liði. Niðurstöður fyrri rannsóknar á liðsýkingum hérlendis
1990-2002 sýndu nýgengisaukningu fyrst og fremst vegna fjölgunar
slíkra inngripa í greiningar- og meðferðarskyni. Markmið þessarar
rannsóknar var því að varpa ljósi á faraldsfræði liðsýkinga á Íslandi
á árunum 2003-2014 með tilliti til aldurs og kyns sjúklinga, klínískrar
birtingarmyndar, áhættuþátta, sýklafræðilegra orsaka, meðferðar og
afdrifa sjúklinga, auk þess að rannsaka nýgengi liðsýkinga og meta
þann fjölda sýkinga sem verður í kjölfar hvers kyns íhlutunar í liði.
Efniviður og aðferðir: Framkvæmd var afturskyggn, lýsandi rann-
sókn á liðsýkingum á Íslandi 2003-2014. Listi yfir jákvæðar lið-
vökvaræktanir á tímabilinu fékkst út tölvukerfi sýklafræðideildar
Landspítala. Sjúklingarnir sem þannig fundust þurftu einnig að hafa
fengið fulla meðferð við liðsýkingu; annars var talið að um mengun
eða annars konar sýkingu væri að ræða. Farið var yfir sjúkraskrár
þátttakenda og klínískar upplýsingar skráðar í FileMaker gagna-
grunn. Við tölfræðilega úrvinnslu var notast við tölfræðiforritið R.
Niðurstöður: Frá ársbyrjun 2003 til loka ársins 2014 greindust 289
tilfelli liðsýkinga sem staðfest voru með jákvæðri liðvökvaræktun.
Sýkingar í eigin lið reyndust 209 talsins og sýkingar í gervilið voru
80 talsins. Nýgengi sýkinga í eigin lið jókst ekki á tímabilinu en
meðalnýgengið var 5,6 tilfelli/100.000/ár. Aldursbundið nýgengi var
marktækt hæst hjá einstaklingum eldri en 60 ára og á meðal barna
yngri en tveggja ára, en lægst hjá aldurshópnum 6-9 ára. Marktækur
munur var á kynjahlutföllunum á meðal fullorðinna (p<0,0001).
Sýkingin var oftast bundin við einn lið og var hnéliðurinn oftast
sýktur bæði í börnum og fullorðnum. S.aureus var algengasta bakt-
erían í liðsýkingum barna og fullorðinna. Í fullorðnum voru streptó-
kokkar svo næstalgengustu sýklarnir en í börnum reyndist K.kingae
næstalgengust. Sýkingu mátti rekja til inngrips í lið í 6% tilfella
barna (2/32) og 34,5% tilfella fullorðinna (61/177). Ekki var breyting
á fjölda meðferðartengdra sýkinga á milli ára. Heildardánartíðnin
á tímabilinu reyndist 5,3%. Þegar kom að sýkingum í gerviliðum
reyndist meðalnýgengið vera 2,1 tilfelli/100.000/ár á tímabilinu og
ræktuðust S.aureus og kóagulasa-neikvæðir staphylókokkar í meira
en 60% tilfella. Sýkingu mátti rekja til liðskiptaaðgerðar í 41% tilfella.
Ályktanir: Þessar niðurstöður sýna að nýgengi liðsýkinga virðist ekki
vera á uppleið, en það hefur haldist stöðugt á tímabilinu eftir hækkun
áratugarins á undan. Hlutfall sýkinga í kjölfar inngripa er enn hátt
en ekki var aukning á fjölda meðferðartengdra sýkinga á milli ára.
Liðsýkingar eru enn, þrátt fyrir virk sýklalyf, orsök varanlegra lið-
skemmda og hreyfihamlana og því mikilvægt að læknar kunni vel til
verka við hvers kyns íhlutun í liði og að brugðist sé hratt og rétt við
þegar grunur leikur á að um liðsýkingu sé að ræða.