Ársrit um starfsendurhæfingu - 2022, Síða 61

AÐSEND GREIN
fljótu bragði getur það hljómað eins og tvær
hliðar á sama peningi, en getur hinsvegar
haft þýðingu í sambandi við meðhöndlun.
Í þessu tilviki geta heilbrigðisstarfsmenn
gegnt lykilhlutverki í því að kortleggja hvernig
einstaklingurinn hreyfir sig venjulega, með
það fyrir augum að geta aðstoðað hann
við að aðlaga sig að þeim athöfnum sem
þarf að framkvæma, í stað þess að hætta
þeim alfarið. Þetta getur t.d falist í að breyta
setstöðu eða lyftitækni, án þess að það þurfi
að þýða að það sé til einhver rétt og/eða röng
leið til að beita sér við vinnuna. Lykilatriðið
hér er því oft að sýna starfsmanninum (og í
mörgum tilvikum vinnuveitandanum einnig)
hvernig hægt sé að framkvæma athafnir
daglegs lífs og vinnu á mismunandi hátt.
Vinna og verkir – sjónarhorn
starfsmannsins
Það getur vissulega verið streituvaldandi
að upplifa skerta starfsgetu og slíkt
ástand hefur áhrif bæði heimafyrir og að
sjálfsögðu á vinnustaðnum. Þetta getur
þýtt að einstaklingurinn upplifi (líkamlega)
minnkaða getu til að framkvæma þau
verkefni sem vinnan krefst og einnig valdið
áhyggjum varðandi framtíðina, atvinnu-
öryggi, tekjumissi og þar fram eftir götunum.
Í þeim tilvikum sem starfsmaður hefur
síendurtekið verið í veikindaleyfi vegna
verkja, getur það haft neikvæðar afleiðingar
fyrir viðkomandi á vinnustaðnum, þar sem
oft er litið niður á einstaklinga í slíkri stöðu15.
Öfugt við það sem margir halda, þá getur
það að halda áfram að vinna þrátt fyrir
verki, verið mikilvægur þáttur í bataferlinu.
Ef haft er í huga að verkir/verkur eru yfirleitt
margþætt fyrirbrigði (tafla 1), gefur augaleið,
að vinnustaðurinn getur oft verið góður
vettvangur fyrir endurhæfinguna. Sem
dæmi um þetta má nefna að margir upplifa
sterk félagsleg tengsl á vinnustaðnum
en þau geta rofnað við langvarandi
veikindaleyfi. Að sama skapi hefur það sýnt
sig að vinnustaðurinn getur haft jákvæð
áhrif bæði á heilsu og lífsgæði16. Þegar haft
er í huga að uppbyggileg félagsleg tengsl
geta dregið úr streitu17 og verkjum18, styður
það einnig við það að það geti haft sína kosti
að sinna áfram starfi sínu, þrátt fyrir verki.
Engu að síður er mikilvægt að hafa hugfast
að það að mæta til vinnu þrátt fyrir verki
og reyna að berjast í gegnum vinnudaginn,
á ekki að vera á ábyrgð einstakra starfs-
manna. Frekar á að líta á þetta sem hluta
af endurhæfingunni, þar sem starfsmaður,
vinnuveitandi og heilbrigðisstarfsmenn
vinna saman að því að endurheimta starfs-
getu. Vinnan eða starfið verður þannig vett-
vangur endurhæfingarinnar.
Virk nálgun við meðhöndlun verkja
á vinnustað
Af ofangreindu má sjá að verkir (vinnu-
tengdir eða almennt) eru yfirleitt ekki
fyrirbæri sem hægt er að fjarlægja á einfald-
an hátt. Í áraraðir hafa rannsóknir að miklu
leyti beinst að því að skoða hvort og hvernig
hreyfing og líkamsþjálfun, innan og utan
vinnustaðarins, geti haft jákvæð áhrif á verki
og veikindaleyfi. Niðurstöður rannsókna
virðast vera nokkuð einsleitar, þar sem
kostir slíkrar nálgunar eru ótvíræðir19-21 og
sýna, að markviss, létt líkamsþjálfun og það
að auka hreyfingu utan vinnu, getur dregið
umtalsvert úr starfstengdum verkjum, auk
þess að fækka veikindadögum.
Að sama skapi hefur verið sýnt fram á að
skipulagðar, reglubundnar pásur/hlé innan
vinnudags geti verið góður kostur fyrir þá
starfsmenn sem vinna líkamlega krefjandi
vinnu22. Það að temja sér reglubundna
hreyfingu og almennt að tileinka sér heil-
brigðan lífsstíl, er ein af bestu leiðunum til
að fyrirbyggja stoðkerfisverki á vinnustað og
utan hans23,24.
Við erum ekki öll steypt í sama mót. Þetta
gildir einnig um hreyfingu og þjálfun innan
og utan vinnu. Þar af leiðandi er mikilvægt að
slík nálgun taki mið af einstaklingsbundnum
þörfum og áhuga. Að öðrum kosti er hætt
við að verkefnið verði ekki langlíft, heldur
einungis átak sem lýkur þegar áhuginn
þverr. Þess vegna er mikilvægt, til þess að
tryggja langlífi slíkrar nálgunar, að þjálfunin
sé skemmtileg, fjölbreytt og viðeigandi
miðað við þær athafnir sem vinnan krefst.

Hvernig getur vinnan hjálpað við
að ná bata?
Vinnan/starfið sem endurhæfing, hefur
það að markmiði að snúa aftur til vinnu,
þar sem athyglinni er beint að vinnunni
en ekki verkjunum. Fyrir stóran hluta fólks
með viðvarandi/þráláta verki, getur virst
óhugsandi að snúa aftur til vinnu fyrr en
hægt er að ná einhverri stjórn á verkjun-
um25. Lykilatriði í því að geta snúið til
baka er, í þessu samhengi, samvinna milli
samstarfsmanna/vinnufélaga, yfirmanna
og starfsmannsins sjálfs, þar sem allir
þessir aðilar taka virkan þátt í ferlinu15.
Í þessu samhengi hefur það sýnt sig, að
markviss samvinna skiptir miklu máli. Þar er
verkefnum deilt niður í afmarkaða þætti, þar
sem hægt væri að taka tillit til einstakra þarfa
t.d. með sveigjanlegum vinnutíma, svigrúmi
til að takast á við versnandi einkenni og
stjórnun á vinnuálagi25.
Vinna sem hluti af endurhæfingu hefur
það að markmiði að vinna með verkja-
vandamálið í því samhengi og umhverfi
sem starfsmaðurinn er á leið tilbaka í, en
þetta getur einmitt stutt við þau gildi og
sjálfsmynd sem starfsmaðurinn hefur26.
Slík nálgun á helst að fela í sér alla þá
jákvæðu þætti sem það að vera í vinnu (í
stað þess að vera í meðhöndlun á stofu
eða endurhæfingarmiðstöð) felur í sér, t.d.
samskipti við samstarfsfólk, upplifun af
því að leggja eitthvað af mörkum og að sjá
tilgang með þeim æfingum og verkefnum
sem unnið er með.
Með því að nýta vinnuna og vinnustaðinn
sem mikilvægan hluta af meðferðarferlinu,
styrkist sambandið milli vinnuveitanda/
vinnustaðar og starfsmannsins, enda ekki
um eiginlegt veikindaleyfi og fjarveru að
ræða, heldur tímabil þar sem verkefnin eru
aðlöguð að endurhæfingarferlinu. Þessi
nálgun getur verið heillavænlegri kostur en
að vera í veikindaleyfi og vera fjarverandi
frá vinnustað, en sýnt hefur verið fram á
Sú nálgun sem
lýst er hér felur
hinsvegar í sér að
heilbrigðisstarfsfólk
ætti í miklu
meiri mæli að
vinna að því að
endurhæfingin
fari fram í þeim
aðstæðum sem
skjólstæðingar þess
eru í. Í þessu tilviki
á vinnustaðnum.
að erfitt getur reynst að hefja störf að nýju
eftir langvarandi fjarveru vegna veikinda.
Þetta á bæði við um einstaka starfsmenn,
sem geta átt erfitt með að komast í gang
á ný,27 og vinnustaðinn sjálfan, þar sem
erfitt getur verið að breyta eða aðlaga
verkferla að einstaklingi sem hefur verið
lengi frá vinnu vegna verkja eða annarra
veikinda25. Ef vinnan verður/er hluti af
endurhæfingarferlinu, geta starfsmaður og
vinnustaður unnið saman að því að aðlaga
verkefni að starfsgetu, gjarnan í samstarfi
við heilbrigðisstarfsfólk.
Nálgun eins og lýst er hér að ofan er ekki
ný af nálinni. Það sem er hinsvegar nýtt í
þessu samhengi er, hvernig litið er á verki
og að hvaða marki þeir eigi að stjórna
atvinnuþátttöku. Oft er því haldið fram
að forsenda þess að snúa aftur til vinnu
sé að verkirnir minnki eða hverfi alveg.
Boðskapurinn hér er allt annar, þ.e.a.s.
að forsenda þess að verkirnir hverfi sé að
starfsmaður snúi aftur til fyrra starfs eða sé
í vinnu allt endurhæfingarferlið ef mögulegt
er. Þetta krefst þess þó, eins og lýst er að
ofan, samvinnu milli vinnustaðarins og
starfsmannsins, gjarnan með aðkomu
heilbrigðisstarfsfólks. Hlutverk heilbrigðis-
starfsfólks hefur í áraraðir verið talið að
fjarlægja og lækna einkenni. Sú nálgun
sem lýst er hér felur hinsvegar í sér að
heilbrigðisstarfsfólk ætti í miklu meiri mæli
að vinna að því að endurhæfingin fari fram
í þeim aðstæðum sem skjólstæðingar þess
eru í. Í þessu tilviki á vinnustaðnum.
Höfundar
Þorvaldur Skúli Pálsson, Head of Research
(Mphty, PhD) Department of Physiotherapy
and Occupational Therapy, Aalborg Uni-
versity Hospital.
Steffan Wittrup McPhee Christensen (Mpthy,
PhD) Department of Health Science and
Technology, Aalborg University. Department
of Physiotherapy, University College of North-
ern Denmark, Aalborg.
Morten Høgh (MSc, PhD) Musculoskeletal
Health and Implementation. Department of
Health Science and Technology, The Fac-
ulty of Medicine, Aalborg University.
Heimildir
1. Chang YF, Yeh CM, Huang SL, et al. Work
Ability and Quality of Life in Patients
with Work-Related Musculoskeletal
Disorders. Int J Environ Res Public Health.
2020;17(9).
2. Parent-Thirion A, Biletta I, Cabrita J, et al.
Sixth European working conditions survey–
overview report. 2016.
3. De Kok J, Vroonhof P, Snijders J, et al.
Work-related musculoskeletal disorders:
prevalence, costs and demographics in the
EU. European agency for safety and health
at work. 2019;1.
4. Isusi I. Work-related musculoskeletal
disorders–facts and figures. Luxembourg:
European agency for safety and health at
work, 2020. In.
5. Rasmussen CDN, Oakman J, Karstad K,
Rugulies R, Holtermann A, Stevens ML.
Pain management in eldercare employees
- the role of managers in addressing
musculoskeletal pain and pain-related
sickness absence. BMC Public Health.
2022;22(1):432.
6. Huang M, Hajizadeh K, Gibson I, Lee
T. Analysis of compressive load on
intervertebral joint in standing and
sitting postures. Technol Health Care.
2016;24(2):215-223.
7. Falla D, Gizzi L, Tschapek M, Erlenwein J,
Petzke F. Reduced task-induced variations
in the distribution of activity across back
muscle regions in individuals with low back
pain. Pain. 2014;155(5):944-953.
8. Wong KC, Lee RY, Yeung SS. The
association between back pain and trunk
posture of workers in a special school for
the severe handicaps. BMC Musculoskelet
Disord. 2009;10:43.
9. Lima M, Ferreira AS, Reis FJJ, Paes V,
Meziat-Filho N. Chronic low back pain and
back muscle activity during functional
tasks. Gait Posture. 2018;61:250-256.
10. Slater D, Korakakis V, O'Sullivan P, Nolan
D, O'Sullivan K. "Sit Up Straight": Time to
Re-evaluate. J Orthop Sports Phys Ther.
2019;49(8):562-564.
11. Korakakis V, O'Sullivan K, O'Sullivan PB, et
al. Physiotherapist perceptions of optimal
sitting and standing posture. Musculoskelet
Sci Pract. 2019;39:24-31.
12. Nolan D, O'Sullivan K, Stephenson
J, O'Sullivan P, Lucock M. What do
physiotherapists and manual handling
advisors consider the safest lifting posture,
and do back beliefs influence their choice?
Musculoskelet Sci Pract. 2018;33:35-40.
13. Korakakis V, O'Sullivan K, Whiteley R,
et al. Notions of “optimal” posture are
loaded with meaning. Perceptions of sitting
posture among asymptomatic members of
the community. Musculoskeletal Science &
Practice. 2021;51.
14. Andersen LL, Vinstrup J, Sundstrup E,
Skovlund SV, Villadsen E, Thorsen SV.
Combined ergonomic exposures and
development of musculoskeletal pain in the
general working population: A prospective
cohort study. Scand J Work Environ Health.
2021;47(4):287-295.
15. Bean DJ, Dryland A, Rashid U, Tuck NL.
The Determinants and Effects of Chronic
Pain Stigma: A Mixed Methods Study
and the Development of a Model. J Pain.
2022;23(10):1749-1764.
16. Waddel G, Burton A. Is work good for your
health and well-being? London: TSO; 2006.
17. Jay K, Andersen LL. Can high social
capital at the workplace buffer against
stress and musculoskeletal pain?: Cross-
sectional study. Medicine (Baltimore).
2018;97(12):e0124.
18. Nicolardi V, Panasiti MS, D’Ippolito M,
Pecimo GL, Aglioti SM. Pain perception
during social interactions is modulated by
self-related and moral contextual cues.
Scientific Reports. 2020;10(1):41.
19. Tersa-Miralles C, Bravo C, Bellon F,
Pastells-Peiró R, Rubinat Arnaldo E, Rubí-
Carnacea F. Effectiveness of workplace
exercise interventions in the treatment
of musculoskeletal disorders in office
workers: a systematic review. BMJ Open.
2022;12(1):e054288.
20. Kelly D, Shorthouse F, Roffi V, Tack
C. Exercise therapy and work-related
musculoskeletal disorders in sedentary
workers. Occupational Medicine.
2018;68(4):262-272.
21. Eisele A, Schoser D, Klein M, et al.
Interventions for preventing back pain
among office workers – a systematic review
and network meta-analysis. Scandinavian
Journal of Work, Environment & Health.
2022;49.
22. Gupta N, Rasmussen CL, Hartvigsen J, et
al. Physical Activity Advice for Prevention
and Rehabilitation of Low Back Pain- Same
or Different? A Study on Device-Measured
Physical Activity and Register-Based
Sickness Absence. J Occup Rehabil.
2022;32(2):284-294.
23. Palmlöf L, Holm LW, Alfredsson L,
Magnusson C, Vingård E, Skillgate E.
The impact of work related physical
activity and leisure physical activity
on the risk and prognosis of neck pain
– a population based cohort study on
workers. BMC Musculoskeletal Disorders.
2016;17(1):219.
24. Dzakpasu FQS, Carver A, Brakenridge CJ,
et al. Musculoskeletal pain and sedentary
behaviour in occupational and non-
occupational settings: a systematic review
with meta-analysis. Int J Behav Nutr Phys
Act. 2021;18(1):159.
25. Grant M, Rees S, Underwood M, Froud
R. Obstacles to returning to work with
chronic pain: in-depth interviews with
people who are off work due to chronic
pain and employers. BMC Musculoskeletal
Disorders. 2019;20(1):486.
26. Haugli L, Maeland S, Magnussen LH.
What facilitates return to work? Patients'
experiences 3 years after occupational
rehabilitation. J Occup Rehabil.
2011;21(4):573-581.
27. Faour M, Anderson JT, Haas AR, et al.
Prolonged Preoperative Opioid Therapy
Associated With Poor Return to Work
Rates After Single-Level Cervical Fusion
for Radiculopathy for Patients Receiving
Workers' Compensation Benefits. Spine
(Phila Pa 1976). 2017;42(2):E104-e110.
60 61virk.is virk.is