Hljóðabunga - 01.03.1975, Page 18

Grettir Engilbertsson:
Fyrir ofan garð
og neðan
Það hafa sumir fyrir satt, að íslenska
þjóðin eigi sér menningu. Sumir eiga það
jafnvel til að taka það óstinnt upp, ef
þeim er sagt, að þeir eigi enga menningu.
Til eru þeir, sem álíta sjálfa sig hafa til að
bera menningu, en aðra ekki. Sumir ganga
svo langt að segja, að það væri æskilegt
að menningin næði til sem flestra. 1 þeirri
umræðu, sem fram hefur farið um menn-
inguna á Islandi, og sérstaklega um meint-
an menningarskort dreifbýlisins, hefur
margt viturlegt komið fram. Enginn hefur
þó komist að kjarna málsins.
Þegar forkláraðir menningarpostular
höfuðborgarsvæðisins ræða um það hvað
gera. skuli til þess að auka menningu dreif-
býlinga, dettur þeim einna helst í hug að
senda valda skannnta af menningarfram-
boði höfuðborgarinnar út á land. Halda
óperusýningar i frystihúsunum og mynd-
listarsýningar í rækjuverksmiðjunum
o.s.frv. Menning er að sjálfsögðu í munni
menningarpostulanna það sama og menn-
ing þeirra sjálfra. Ég hef þó sjaldan vitað
fólk úr röðum alþýðunnar sækjast eftir
slíkri menningu. Það er í raun og veru
vel skiljanlegt. Það er nefnilega ekki þeirra
menning. Það er menning yfirstéttarinnar
í Reykjavik, menning sem er einangruð
frá lifi og starfi alþýðunnar. Hvað viðvík-
ur menningu alþj'ðunnar, þá hefur hún
enga menningu, því að henni hefur verið
rænt.
I menningarumræðunni hefur verið rætt
um menninguna sem neysluvöru, eitthvað
sem er til sölu, eitthvað sem hægt er að
taka með sér heim til sín og narta í það í
rólegheitum, án þess að skeyta nokkuð um
það, hvernig þessi neysluvarningur varð
til. Það gleymist, að nautnin i samhandi
við menningu er fyrst og fremst bundin
við sköpun hennar, að það er kannski lista-
maðurinn sjálfur sem hefur mesta ánægju
af verki sínu, og að listneysla getur aldrei
veitt fólki sömu útrás og listsköpun. Það
væri því ef til vill þarfara að athuga meint-
an skort dreifbýlinga á menningarsköpun
en á menningarneyslu.
Þegar talað er um listina sem tjáningar-
form, þá gleymist það oft, að tjáningin
verður að eiga erindi til einhvers, annars
er hún ekki tjáning. Listin er táknmál, og
á þessu táknmáli fer fram samtal milli
listamannsins og almennings. Listamaður-
inn verður þessvegna að gæta þess, að
almenningur skilji þetta táknmál, sem
hann notar, og að þetta táknmál er almenn-
ingseign. Og ef listin á að eiga erindi til
almennings, þá verður hún að vera grund-
völluð á þeirri reynslu, sem alþýðan fær
í lífi sínu og starfi. Því miður er það allt
of algengt, að listamaðurinn líti á sig sem
18
HLJÓÐABUNGA