Heimili og skóli - 01.12.1946, Blaðsíða 18

136
HEIMILI OG SKÖLl
og það bezta, sem í honum býr. Og
sá maður, sem lifir andlegu lífi í þess
orðs beztu merkingu, hlýtur að lifa
menningarlífi. Því að maðurinn er
ekki aðeins nokkur kílógrömm af efni,
heldur fyrst og fremst andi, með ótak-
markaða möguleika til vaxtar og full-
komnunar. Þar liggur framtíð hans
öll.
Prófessor Sigurður Norðdal segir á
einum stað í hinum gagnmerku erind-
um sínum — Líf og dauði — þessi at-
hyglisverðu orð:
„Andleg (rel igiös) reynsla er mér
ekki einungis veruleiki, heldur veru-
legust af öllum veruleika. .. . Hver
maður, sem þekkir hana, veit, að hún
færir hann miklu nær því að finna
sjálfan sig en bláköld skynsemin get-
ur gert.“ — Og ennfremur: „En sú
guðsvitund, sem menn geta hlotið á
vegum trúarbragðanna, er vafalaust
algengust og -ef til vill fullkomnasta
tegund hennar. A'lltaf er það einkenni
hennar, að við sjáum hlutina, lífið og
tilveruna opnari og berari augum en
áður. Það er eins og einhverri þoku
eða hjúp hafi verið svipt frá sjónum
vorum. Hún getur aldrei komið í bág
við skynsemina.“
Þessi andlega reynsla, sem Norðdal
talar þarna um, er nokkurs konar salt
lífsins og menningarinnar. Hún varp-
ar ljóma á lífið og gefur efnisheimin-
um gildi sitt. Hún er töfraskuggsjáin,
sem lætur okkur sjá fegurð lífsins í
náttúrunni, í listum, bókmenntum, í
litlu blómi og ifögru kvæði.
Ég minntist áðan á hina tvo vígðu
þæíti í íslenzku þjóðaruppeldi fyrr á
tímum: Hinn kristilega og hinn þjóð-
lega þátt. Ég óttast ekki um þjóðemi
og tungu. Þótt eitthvað hafi borið þar
af leið í bili, munum við finna sjálfa
okkur aftur. En ég óttast meir hinn
heiðna mátt efnishyggjunnar, sem nú
grúfir ýfir heiminum. Efnishyggjan
gerir minni kröfur til mannanna en
t. d. meistarinn frá Nasaret, og mönn-
um hættir nú alltaf við því að velja
stytztu og greiðustu leiðina að tak-
markinu, þótt hún sé ekki alltaf sú
skynsamlegasta eða þroskavænlegasta.
Margir kannast við Englendinginn,
sem spurður var að því, hvers vegna
hann drykki sig fullan. Hann mælti:
„Ég geri það, vegna þess að það er
stytzta leiðin út úr Manchester.“ Þar
var maður að flýja sjálfan sig, flýja
lífið, sem hann var orðinn leiður á.
Slíkar leiðir velja margir, sem lifa lífi
sínu eingöngu í efnisheiminum.
VII.
íslenzka þjóðin stendur nú á há-
tindi menningar sinnar að því 'leyti,
að hún hefur aldrei komizt hærra.
Aldrei átt slíka möguleika til menn-
ingar og þroska sem nú. Nú verður
það undir henni sjálfri komið, hvort
ihún nemur staðar á þessum tindi, eða
þreytir gönguna á ennþá hærri tinda.
Nú er það svo, að leiðin virðist mörk-
uð. Þegar að er gáð, leynir það sér
ekki, að allar línur þróunarinnar
liggja upp á við í hinni lifandi nátt-
úru, en sú þróun á sér fyrst og fremst
stað fyrir tilverknað andans. Hann er
aflið mikla, sem togar lífið upp á við
öld fram af öld. En við erum dálítið
bráðlát mannanna börn, og við verð-
um því óþolinmóð, þegar þessi þróun
er tafin að óþörfu. Einn mannsaldur
skiptir að vísu ekki miklu fyrir við-