Heimili og skóli - 01.12.1946, Blaðsíða 15

HEIMILI OG SKÓLI
133
HANNES J. MAGNÚSSON:
Andinn eða efnið
(Niðurlag).
Á svelli trúmálanna hefur einnig
orðið hált. Með rótleysi því, er hin
fyrri heimsstyrjöld olli, skapaðist nýr
og góður jarðvegur fyrir efnishyggj-
una, sem fram að þeim tíma hafði átt
fremur erfitt uppdráttar. Sú æska, sem
kom kalin á hjarta út úr þeirri gern-
ingahríð og hafði misst trúna á hinar
fornu dyggðir, hin fornu verðmæti og
siðaboð, sigldi nú hraðbyri í fang efn-
ishyggjunnar, sem þá var að taka á sig
mjög lærðan og virðulegan svip. Hús-
lestrabækurnar voru nú lagðar á hill-
una, guðrækilegar iðkanir í heima-
húsum lögðust niður og kirkjugöng-
um fór æ fækkandi. f>að hafði einhver
strengur slitnað í brjósti þessarar kyn-
slóðar, og þótt reynt væri að slá á
hann, gaf hann ekki hljóm.
Nú má segja, að tjald sögunnar falli
að loknum löngum og merkilegum
þætti með ósviknum, þjóðlegum ein-
kennum, 'áð frátöldum hinum dönsku
áhrifum. Og þegar tjaldið er dregið
upp á ný, kemur fram þjóð, sem er að
verða nýtízku menningarþjóð. Nú
hefst tímabil, sem er ævintýri líkast að
stórstígum framförum á flestum svið-
um. Þjóðin er svo önnum kafin við
hin margþættu verkefni, að hún gáir
þess ekki í bili, hvers hún hefur misst.
Þjóð, sem lifað lrefur tiltölulega frum-
stæðu menningarlífi, hefur margs að
gæta, er hún hefur svo snögglega fata-
skipti. Og það er alltaf nokkur vandi
að fella saman hið gamfa og nýja, svo
að vel og giftusamlega takist. En það
hefur nú farið svo sem vænta mátti, að
þótt við höfum mikið hlotið, höfum
við þó ýmsu glatað af hinum gamla og
góða arfi.
Hinn merki sálarfræðinorur og
o o
heimspenkingur William James segir,
að vakandi trúarlífi fylgi þessi ein-
kenni:
1) Það er eins og lífið fái nýjan un-
að, sem kemur fram annað hvort sem
skáldleg hugarlyfting eða hvöt til al-
vöru og hetjumóðs.
2) Trúnaðartraust og jafnaðargeð,
og í sambúð við aðra menn, hefur kær-
leiksríkt hugarfar yfirhöndina.
Hver verður nú raunin á, ef við
skoðum nútímann í þessu ljósi?
Virðist unga fó.lkið t. d. búa yfir
þeim unaði og rósemi hjartans, sem
ltér er lýst? Hefur trúnaðartraust,
jafnaðargeð og kærleiksríkt hugarfar
t. d. yfirhöndina á liinum opinbera
vettvangi, þar sem einna mest reynir
á þegnskapinn? Þær tvær heimsstyrj-
aldir, sem við höfum orðið að lifa,
gefa greinilegt svar við þessari síðari
spurningu almennt séð.
Hin stefnulitla og reikula leit æsk-
unnar að lífshamingju og verkefnum
nú á dögum ber glögg einkenni ein-
hvers innri tómleika. Og þrátt fyrir
þann glæsileik, sem nú hvílir yfir ís-
lenzkri æsku, er vafamál, að nokkurn
tíma hafi verið fleiri börn og ungling-