Læknaneminn - 01.07.1967, Blaðsíða 19

LÆKNANEMINN
19
b
1. mynd.
A: Nakinn margflötungui' (adenoveira)
B: Margflötungur með hjúp (herpes-
veira)
C: Gormlaga hjúpveira (inflúenzuveira)
a: Nucleocapsid
b: Hjúpur (envelope)
bólusóttarveirur, eru flóknari bæði
að efnasamsetningu og byggingu.
Þótt veiruagnir hinna mismun-
andi veirutegunda séu þannig
mjög frábrugðnar hver annarri að
gerð, er þeim það sameiginlegt, að
þær hafa enga sjálfstæða lífs-
starfsemi, þegar þær eru utan lif-
andi hýsilfrumu. Veiruagnirnar
sem slíkar eru inert, eða óvirkar.
SamsJcipti veira og hýsilfrumna.
Ef veiruögn snertir yfirborð
næmrar frumu, festist hún við
það. Ekki er vitað í öllum tilvik-
um, hvaða kraftar eru hér að
verki. Sumar veirur, svo sem
inflúenzuveirur, virðast þó bind-
ast yfirborði hýsilfrumnanna á
sérhæfan hátt, svipað og enzym
binzt súbstrati.
Þegar veiran hefur festst á yfir-
borði frumunnar, gerist það næst,
að hún fer gegnum frumuhýðið
inn í frymið. Þegar um er að ræða
dýraveirur og dýrafrumur gerist
þetta sennilega alltaf á þann hátt,
að fruman gleypir veiruna í sig
líkt og við fagócýtósu. Veiran
berst inn í frumuna í örlítilli
vökvablöðru, sem smám saman
tæmist, þannig að veiran fer út í
frymið. Jafnframt leysist veiran í
sundur, þannig að kjarnasýruþráð-
urinn kemst í beina snertingu við
sameindir frymisins. Óvíst er,
hvað verður um eggjahvítuhylkið
eða veiruhjúpinn, en hlutverk
þeirra er það eitt að koma kjarna-
sýrunni óskaddaðri inn í frymi
eða kjarna næmrar frumu.
Kjarnasýruþráðurinn hefur að
geyma gen eða erfðavísa veirunn-
ar. Fyrir áhrif þeirra byrja nú
ýmiss konar lífefnafræðilegar
breytingar í fryminu eða frumu-
kjarnanum eða í hvorutveggju.
Þessar breytingar eru enn sem
komið er lítt þekktar í smáatrið-
um, og eru vafalaust talsvert
mismunandi eftir því um hvaða
veirutegund er að ræða og þá
einkum eftir því, hvort kjarna-
sýran er RNA eða DNA. I mörg-
um tilvikum virðast fyrst mynd-
ast enzym eða hvatar, sem eru
sérkennandi fyrir veiruna, en frá-
brugðnir hvötum frumunnar.
Hvatar þessir stuðla nú að því, að
efnakerfi frumunnar byrjar að
framleiða veirukjarnasýru og
nokkru síðar veirueggjahvítuefni.
Getur geysimikið magn af kjarna-
sýruþráðum og eggjahvítusam-
eindum veirunnar orðið til í frymi
eða kjarna hýsilfrumunnar á
stuttum tíma, oftast á fáeinum
klukkustundum. Til þessarar
framleiðslu notar veiran efnivið
hýsilfrumunnar, svo sem amínó-
sýrur, og einnig fær hún alla þá
orku, sem til þarf, úr orkuríkum
fosfatsamböndum frumunnar.
Ennfremur notast veirukjarnasýr-
an við ríbósóm frumunnar, en það
eru örsmáar agnir í fryminu, sem
annast eggjahvítuframleiðslu.
Þegar nokkurt magn hefur