Læknaneminn - 01.07.1967, Blaðsíða 6

6
LÆKNANEMINN
svo hægt er að mæla magn
hormónsins í blóði.
Ennþá er þessi mæling byggð á
mótefni gegn nautgripahormón-
inu og því ekki mjög næm til að
mæla hormónið í blóði manna, og
þessvegna ekki nothæf við grein-
ingu sjúkdóma. Á hinn bóginn hef-
ir aðferðin verið mikið notuð við
vísindarannsóknir.
Secertion parathyroid
hormóns.
Parathyroid hormón stjórnar
calcium magni blóðsins. Secretion
hormónsins frá parathyroid kirtl-
unum stendur aftur í öfugu hlut-
falli við magn calcium jónanna í
blóðinu (negative feedback).
Þetta var endanlega sannað með
tilraun, þar sem Ca++ var rennt
inn í æð á kú. Calcium í blóðinu
hækkaði, en magn PTH minnkaði.
Síðan var rennt inn EDTA (etyl-
endiamintetraacetate), en það
bindur calcium jónana í blóðinu.
Þá jókst koncentration parathyr-
oid hormónsins. Sömu niðurstöð-
ur hafa fengizt með hliðstæðum
tilraunum, þar sem parathyroid
kirtlarnir voru einangraðir.
Sumar niðurstöður eldri rann-
sókna voru túlkaðar svo, að fosfór
í blóði hefði bein áhrif á secretion
PTH. Með þessari aðferð hefir það
verið afsannað. Hátt fosfór en
normal calcimn eykur ekki secre-
tion parathyroid hormóns.
Verkun parathyroid hormóns.
Eins og áður segir er aðal
verkun PTH að jafna magn calci-
um og fosfórs í blóði. Það gerir
það fyrst og fremst með því að
stjórna niðurbroti beina, þ. e. PTH
eykur niðurbrot beina. Tiltölulega
lítið er vitað um hvernig það ger-
ist, jafnvel deilt um hvort horm-
ónið verki á millifrumuefnið eða
frumurnar. Það síðarnefnda er þó
miklu líklegra. Tvær helztu kenn-
ingarnar um verkun hormónsins
eru:
1. Að það auki framleiðslu á líf-
rænum sýrum (mjólkursýru og
citronsýru) og á þann hátt
auki koncentration H+, sem
aftur eykur niðurbrot beina.
2. Að hormónið auki framleiðslu
hvata, sem brjóti niður milli-
frumuefnið.
Parathyroid hormón hefir einn-
ig áhrif á starfsemi nýrnanna,
hvetur tubular reabsorption á
calcium (sjá síðar) en eykur út-
skilnað á fosfór. Á sínum tíma
var deilt um hvort fyrsta (primer)
verkun hormónsins væri að auka
niðurbrot beina, eða auka útskiln-
að fosfórs. Jafnvel kom fram
kenning um tvö parathyroid
hormón, eitt sem verkaði á bein
og annað á nýrun. Ekki er lengur
nokkur vafi á, að sama hormónið
verkar á bæði líffærin. Flestir
álíta að aukningin á fosfórút-
skilnaðinum stafi af minnkaðri
tubular reabsorption. Góðar
heimildir eru fyrir því, að PTH
auki tubular reabsorption á
calcium og minnki þannig útskiln-
að þess. Sé gefið PTH, og einnig
í hyperparathyroidisma, eru áhrif
þessi yfirskyggð af aukinni
koncentration á calcium í blóði og
þar af leiðandi aukinni golmerul-
ar-filtration, sem eykst meira en
reabsorptionin. Loka niðurstaða
verður því aukinn calcium útskiln-
aður í þvagi.
Þriðja líffærið, sem PTH hefir
áhrif á eru þarmarnir. Það eykur
upptöku á calcium og fosfór,
einkum í duodenum og efri hluta
jejunum.
Verkun parathyroid hormóns á
bein og görn er hægt að stöðva
með því að gefa actinomycin D.
Það er antibiotica, sem stöðvar