Læknaneminn - 01.12.1968, Blaðsíða 48

LÆKNANEMINN
Ariribjörn Kolbeinsson, lœknir:
Sitthvað um sýnitökur
til sýklarannsókna
Imigangur.
Sýklarannsóknir gefa oft veiga-
miklar upplýsingar við greiningu
sjúkdóma og meðferð þeirra. Þær
geta staðfest eða útilokað tilgátu
um sjúkdómsgreiningu eða bent á
nýjar leiðir í þeim efnum. En nið-
urstöður segja aðeins til um, hvað
sýnið hefur að geyma. Hversu góð
og nákvæm sem rannsóknatækn-
in er, getur niðurstaða aldrei
orðið betri en uppruni og meðferð
sýnisins gefur tilefni til. Taka
sýnis og meðferð þess er undir-
staða rannsóknaárangurs og
þeirra ályktana, sem læknar geta
dregið af niðurstöðum sýklarann-
sókna.
Þetta á, í meginatriðum, við um
niðurstöður allra rannsókna, en
þó alveg sérstaklega sýklarann-
sókna, þar sem fengizt er við lif-
andi verur, sem tekið geta gífur-
legum breytingum á skömmum
tíma. Geymsla og höndlun sýnis
frá tökustað til rannsóknastofu
eru einnig mikilvæg atriði varð-
andi niðurstöður.
Sem dæmi um hinar skjótu og
margvíslegu breytingar, sem átt
geta sér stað í sýni, má nefna
líkamsvökva, sem tekinn er til
sýklarannsókna. Gerum ráð fyrir,
að í vökva þessum séu tvær teg-
undir sýkla og fjöldi annarrar teg-
undarinnar sé 1000 í ml. og skipti-
tími 20 mínútur (generation
time), en af hinni tegundinni séu
10.000 í ml. og skiptitími 90 mín-
útur, miðað við vaxtarskilyrði í
vökvanum (næringu, hitastig,
sýrustig). Eftir IV2 klst. er fjöldi
sýkla af fyrri tegundinni orðinn
64.000 í ml., en af síðari tegund-
inni er fjöldinn 20.000 í ml. Við
sýnitöku var hlutfallið milli f jölda
sýkla af hvorri tegund 1.000/
10.000 = i/10, en að 90 mín. liðn-
um var það 64.000/20.000 = 32/io
0g hefur þannig breytzt rúm-
lega þrítugfalt á aðeins einni
og hálfri klukkustund. Niður-
staða af sýklarannsókn, þ.e.
smásjárskoðun og ræktmi, hefði
orðið önnur við sýnitöku en eftir
90 mínútna geymslu við þessi til-
teknu skilyrði. Það má einnig
nefna, að ef sýklaeyðandi efni
(desinfectant) er til staðar, geta
áhrifin verið öfug, þannig að
fleiri sýkla sé hægt að rækta í
byrjun heldur en eftir tiltekinn
geymslutíma, en í slíku tilfelli er
líklegt, að árangur af smásjár-
skoðun verði svipaður í upphafi
og við lok geymslutíma.
Taka sýnis til sýklarannsókna,
geymsla þess og flutningur til
rannsóknastofu er því sá grund-
völlur, sem allar rannsóknii- byggj-
ast á. Bæði hér og erlendis er al-
gengt, að sýnitökur annist fólk
með litla eða enga þjálfun í sýkla-