Læknaneminn - 01.07.1973, Blaðsíða 16

AÐ DEYÐA LÍFVERU
ÞaS er siðferÖiskylda okkar að fara ekki gáleys-
lega með líf. T. d. er rangt að útrýma kengúrunni til
þess eins, að sumar konur geti (og jafnvel þótt þær
gætu það allar) eignast pels úr kengúruskinni. Það
er rangt, vegna þess að tilgangurinn er ekki nægilega
mikilvægur til að réttlæta útrýminguna.
Siðferðisskyldan er ríkust gagnvart meðlimum
okkar eigin siðfræðilega samfélags, vegna þess að í
því hafa allir jafnan og gagnkvæman rétt. Stundum
höfum við þó svo ríka ástæðu til að deyða mann, að
athöfn okkar verður ekki lalin óréttlætanleg, t. d.
sjálfsvörn, binda endi á miklar og vonlausar kvalir.
Erfið takmarkatilvik geta komið upp t. d. í sam-
handi við líffæraflutninga.
En hvað er að segja um fóstur? Er það réttlaust
eins og tilraunadýriö eða jafnrétthátt og maðurinn?
Við gelum fært rök fyrir ]rví, að í líffrœðilegum
skilningi höfum við mannlega veru slrax og okfrum-
an myndast, mannlega veru, sem á þó eftir að taka á
sig form manneskju og einungis hýr yfir þeim eigin-
leika að geta í framtíðinni orðið skynsemisvera. Við
getum hins vegar ekki sagt, að fóstur sé persóna í
sama skilningi og fullorðin kona er persóna. Það að
vera persóna þýðir, að manneskjan búi yfir öllum
eða a. m. k. einhverjum eftirtalinna eiginleika:
1) meðvitund, t. d. eiginleiki til að skynja sársauka,
2) skynsemi,
3) sjálfráðar hreyfingar,
4) tjáningarhæfni einhvers konar,
5) sjálfsmeðvitund.
AÐ BERA VIRÐINGE
FYRIR LÍFIYE
Það er nauðsynlegt sjálfsvirðingu okkar, að bera
virðingu fyrir lífinu. Ekki hara mannlífi heldur einn-
ig dýralífi og jurtalifi, sem er undirstaða lífsins á
jörðinni. Það er ekki þýðingarminna að virða kennd-
ir, t. d. sársauka, hræðslu. Þetta vill stundum gleym-
ast vísindamönnum, sem nota lifandi dýr við til-
raunir sínar.
Tilraunir sem þessar hafa sætt lítilli gagnrýni, þótt
við fordæmum almennt illa meðferð á dýrum. Rétt-
lætingin, ef nokkur er gefin, er sú, að tilraunirnar
séu gerðar í þágu aukinnar velferðar mannsins og
aukinnar þekkingar. En siðferðisskylda okkar gagn-
vart verum, sem sýna merki sársauka og ótta, hlýtur
að setja okkur einhver takmörk.
Munurinn á skyldu manns við dýr og skyldu
manns við aðra menn er sá, að menn vœnta þess al-
mennt, að aðrir menn virði rétt þeirra til lífs og lík-
ama. Það er um að ræða gagnkvæm réttindi og skyld-
ur. Vegna þess að maðurinn hýr ekki í þykkri skel
og er því viðkvæmur fyrir hvers konar allögum, er
nauðsynlegt, að slíkur gagnkvæmur skilningur og
samkomulag ríki í mannlegu samfélagi.
Það er ljóst, að fóslur hefur engan þessara eigin-
leika til að bera, það er því ekki persóna. En það að
vera persóna er skilyrði fyrir því að vera talinn full-
gildur meðlimur mannlegs siðfræðilegs samfélags -
hafa siðferðilegan rétt. Þar af leiðandi ber konu
ekki skylda til að fórna lífi, heilsu, frelsi eða lífsham-
ingju til þess að fóstur geti lifað. Það að einhverjum
þessara þátta er ógnað er nægileg réttlædng fyrir
fóstureyðingu.
þetta fóstureyðingu, líta aðrir
nánast á það sem lækningu á ó-
reglulegum blæðingum.
Það er ljóst af framansögðu,
að talsvert er um það, að fóstur-
eyðingar séu framkvæmdar á ís-
lenzkum konum erlendis. Þessar
aðgerðir eru bundnar við ákveð-
inn þjóðfélagshóp, nefnilega þær
konur, sem geta haft 60 þúsund
krónur handbærar með stuttum
fyrirvara og hafa auk þess áræði
og málakunnáttu til að fara utan
til aðgerðar. Það er hins vegar
ljóst, að þetta eru ekki þær stúlk-
ur, sem húa við verstar félagsleg-
ar aðstæður.
Við spurðum nokkra prakliser-
andi lækna um það, hversu oft
konur leituðu til þeirra með
beiðni um fóstureyðingu. Yfirleitt
tjáðu þeir okkur, að það væri ca.
mánaðarlega, en sjaldnasl væri
hægt að veita þessum stúlkum úr-
lausn, þar sem þær uppfvlltu fæst-
ar skilyrði íslenzkra yfirvalda.
Nokkur hluti þessara stúlkna hef-
12
LÆKNANEMINN